Wody powierzchniowe we Wrocławiu
Wody powierzchniowe we Wrocławiu obejmują śródlądowe wody powierzchniowe, w tym przede wszystkim liczne cieki wodne (rzeki, ich ramiona boczne, mniejsze cieki, sztuczne cieki wodne w tym kanały wodne i melioracyjne), które stanowią podstawę tzw. Wrocławskiego Węzła Wodnego, oraz inne wody powierzchniowe tj. starorzecza, stawy, gliniaki i osadniki, znajdujące się w granicach administracyjnych miasta Wrocław. Wody powierzchniowe zajmują około 9,6 km², co daje w przybliżeniu 3% powierzchni miasta[1][2][3]. Nie ma we Wrocławiu dużych powierzchniowo wód stojących takich jak jeziora czy duże zbiorniki wodne.
Cieki wodne
edytujCieki wodne we Wrocławiu obejmują rzeki i ich ramiona boczne, kanały wodne, oraz mniejsze cieki jak strugi, potoki, a także cieki o charakterze melioracyjnym.
.JPG)
Rzeki
edytujObszar miasta Wrocławia znajduje się w całości w zlewni rzeki Odry (zlewnia I rzędu). Rzeki, które stanowią dla Odry dopływy I rzędu, tj. Oława, Ślęza, Bystrzyca, Średzka Woda, Cicha Woda, Widawa; tworzą one zlewnie II rzędu. Ponadto Wrocław należy do szeregu zlewni III, IV i V rzędu mniejszych cieków i dopływów wyższego rzędu dla rzeki Odry[1].
Największą rzeką przepływającą przez Wrocław jest rzeka Odra, która wraz z licznymi ramionami bocznymi i wybudowanymi w ramach wielkich inwestycji hydrotechnicznych prowadzonych w mieście kanałami wodnymi, stanowi podstawę Wrocławskiego Węzła Wodnego. Wrocław leży nad skanalizowanym odcinkiem tej rzeki, co oznacza, że na całej długości Odry we Wrocławiu poziom wody pozostaje w zasięgu oddziaływania określonego dla danego odcinka stopnia wodnego. Oprócz Odry przez Wrocław przepływają i mają swoje ujście do Odry mniejsze rzeki: Oława, Ślęza, Bystrzyca i Widawa. Z dopływów Odry II rzędu należy wymienić rzekę Dobra, dla której recypientem jest Widawa[1].
Mniejsze cieki
edytujWe Wrocławiu znajduje się również sieć mniejszych cieków wodnych. Część z nich w całości przepływa przez Wrocław, a część swoje źródła ma poza miastem. Poza naturalnymi ciekami, część to cieki o charakterze melioracyjnym[1]. Niektóre z tych cieków zasilają niewielkie zbiorniki wodne, np. struga Leśna zasila stawy w Leśnicy, Piskorna zasila Jezioro Leśne w Lesie Strachocińskim[2], Brochówka staw w Parku Brochowskim i inne.
Wśród takich cieków można znaleźć cenne ekologicznie oraz interesujące pod względem architektury krajobrazu i układu cieków. Takim przykładem jest układ wodny w Parku Brochowskim na strudze Brochówka z licznymi kanałami, stawem parkowym, niewielkimi wyspami i kładkami spacerowymi[2][4].
Kanały wodne
edytujKanały wodne stanowią dużą grupę cieków wodnych we Wrocławiu. Największe z nich to kanały odrzańskie. Wśród kanałów Odry można wyróżnić kanały żeglugowe i kanały przeciwpowodziowe. Na pozostałych, mniejszych ciekach występują kanały ulgi oraz kanały służące niegdyś celom energetycznym (lokalizacji siłowni wodnych, przede wszystkim młynów wodnych i elektrowni wodnych), obecnie niemal nie wykorzystywane lub pozostające w zaniku. Wśród kanałów wodnych we Wrocławiu należy również wymienić w obszarze Starego Miasta pozostałą do dnia dzisiejszego Fosę Miejską[a], pełniącą niegdyś przede wszystkim funkcję obronną[1][5][6][7].
Baseny portowe, zatoki
edytujOdra we Wrocławiu jest śródlądową drogą wodną, stanowiącą fragment Odrzańskiej Drogi Wodnej, będącej częścią europejskiej drogi wodnej E–30[8]. Rozbudowana infrastruktura związana z żeglugą obejmuje stocznie i porty. Niektóre z tych obiektów posiadają własne wydzielone baseny portowe. Do takich obiektów należą między innymi: Wrocławska Stocznia Rzeczna, Port Miejski, Port Kozanów, Port Ujście Oławy, Zatoka Gondoli, Przystań Zatoka, Zimowisko Osobowice i inne[7][8]. Oprócz basenów portowych istnieje też grupa niezagospodarowanych przemysłowo zatok.
Zbiorniki wodne
edytujW 1976 roku we Wrocławiu istniało 326 zbiorników wodnych, takich jak starorzecza, stawy oraz glinianki[b], a w 1996 roku już tylko 211[1][2][4].
Starorzecza
edytuj
Przez cały okres historii miasta prowadzone były liczne inwestycje hydrotechniczne, polegające między innymi na przebudowie istniejącego układu koryt rzecznych i budowie kanałów wodnych, w szczególności rzeki Odry. Również i same rzeki w sposób naturalny we wcześniejszych okresach zmieniały swój bieg. Efektem tych inwestycji jest także powstanie na terenie miasta starorzeczy, które do dnia dzisiejszego przetrwały w zakresie szczątkowym, często w formie niewielkich stawów i oczek wodnych[2][4].
Wśród śladów starorzeczy odrzańskich, które przetrwały do czasów współczesnych można wymienić:
- Czarną Wodę – ciek między osiedlami Zalesie i Zacisze, oraz w rejonie osiedla Swojczyce, pozostałość po jednym z ramion Odry
- staw w Parku Stanisława Tołpy[2]
- staw w Ogrodzie Botanicznym[2]
- staw w Parku Szczytnickim – w Ogrodzie Japońskim[2]
- użytek ekologiczny "Łacha Farna" na Janówku[1][2][4][9][10][11], powierzchnia zbiornika 1,8 ha[1]
- użytek ekologiczny na terenie Janówka obejmujący dwa zbiorniki, w tym jeden o charakterze starorzecza, łączna powierzchnia zbiorników 2,26 ha[1][2]
- użytek ekologiczny na terenie Nowej Karczmy[1][2]
- starorzecze Odry na Kozanowie[2]
- starorzecze Odry na Wyspie Opatowickiej[2]
- Staw Swojczycki[12].
Również dawne koryta mniejszych cieków, pozostawiły po sobie ślad w postaci licznych starorzeczy, np. Bystrzyca i Widawa. Szczególnie dolina rzeki Bystrzyca, zwłaszcza w obrębie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy, obfituje w starorzecza tej rzeki[1][2][4][13].
Stawy, glinianki, osadniki
edytuj
Jak wyżej wymieniono nie ma we Wrocławiu wód stojących o dużej powierzchni. Poza starorzeczami, istnieją tylko niewielkie stosunkowo stawy oraz dość liczne glinianki jako pozostałość po eksploatacji złóż glin do produkcji ceramiki, głównie budowlanej. W grupie wód stojących należy także wymienić istniejące osadniki poprzemysłowe oraz osadniki na polach irygacyjnych miasta oraz zbiorniki na terenach wodonośnych Wrocławia w dolinie Odry i Oławy[1].
Wśród stawów i innych niewielkich zbiorników wodnych wymienić można między innymi[1][2][4]:
- kąpielisko – Morskie Oko
- staw w Parku Południowym
- staw w Parku Wschodnim
- staw w Parku Brochowskim[c]
- stawy w Ogrodzie Zoologicznym
- stawy w Leśnicy[d]
- stawy na Swojczycach
- stawy w Parku Złotnickim
- stawy w Parku Leśnickim[e]
- stawy w Parku Sołtysowickim
- Staw Pawłowicki
- staw na terenie Stacji Badawczo-Dydaktycznej Pawłowice Zakładu Doświadczalnego Uniwersytetu Przyrodniczego
- staw przy kąpielisku Oporów
- stawy w rejonie Pilczyc przy Ślęzy
- Staw Strachociński
- i inne.
Glinianki i żwirownie znajdują się[2]:
- w rejonie osiedla Żerniki
- w rejonie osiedla Muchobór Wielki
- w rejonie osiedla Stabłowice
- w rejonie osiedla Swojczyce
- w rejonie osiedla Maślice Małe
- Kąpielisko Glinianki
- i inne.
Z odstojników i innych zbiorników wód gospodarczych wymienić można między innymi[2]:
- osadniki na Sołtysowicach – Cukrownia Wrocław
- osadniki na Klecinie – Cukrownia Klecina (obecnie już zlikwidowane)
- odstojniki na polach irygacyjnych Osobowice – Rędzin
- stawy i kanały infiltracyjne na terenach wodonośnych Świątniki
- odstojnik na terenach wodonośnych Mokra
- zbiorniki MPWiK na Rakowcu
- i inne.
Budowle
edytuj
Duża ilość wód płynących w mieście wykreowała konieczność tworzenia przepraw w tym budowy licznych mostów[5][6][7].
Istnieją również liczne budowle z zakresu hydrotechniki zarówno na Odrze jak i mniejszych ciekach[5][6][7].
Uwagi
edytuj- ↑ dotyczy tzw. fosy zewnętrznej; oprócz niej istniała niegdyś tzw. fosa wewnętrzna (Czarna Oława), dziś nieistniejąca
- ↑ bez zbiorników po przemysłowych: odstojników (np. Sołtysowice) i zbiorników na polach irygacyjnych
- ↑ zasilany wodami Brochówki, utworzony poprzez niewielki podpiętrzenie wód tej strugi za pomocą zastawki
- ↑ zasilane wodami Leśna
- ↑ zasilane wodami niewielkiego cieku, utworzone za pomocą niewielkich stawideł
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h i j k l m POWIATOWY PROGRAM ZWIĘKSZENIA LESISTOŚCI MIASTA WROCŁAWIA. [w:] Załącznik do uchwały Nr LII/3183/06 Rady Miejskiej Wrocławia z dnia 8 czerwca 2006 roku [on-line]. wrosystem.um.wroc.pl, 2006-06-08. s. 107. [dostęp 2010-02-25]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q Adam Guziak: Biosfera. [w:] Środowisko [on-line]. www.eko.org.pl. s. 25. [dostęp 2010-03-09]. (pol.).
- ↑ AKTUALIZACJA „PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA WROCŁAWIA NA LATA 2004 -2015”. www.wroclaw.pl. s. 132. [dostęp 2010-05-06]. (pol.).
- ↑ a b c d e f 5. Środowisko przyrodnicze. wrosystem.um.wroc.pl, 2002. s. 22. [dostęp 2010-02-25]. (pol.).
- ↑ a b c Trasa turystyczna "Mosty i przeprawy". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. s. 33. [dostęp 2010-03-16]. (pol.).
- ↑ a b c Trasa turystyczna "Budowle hydrotechniczne Wrocławskiego Węzła Wodnego". Fundacja Otwartego Muzeum Techniki, 2007. s. 39. [dostęp 2010-03-16]. (pol.).
- ↑ a b c d 9. SFERA INFRASTRUKTURY. [w:] Studium zagospodarowania przestrzennego pasma Odry – Diagnoza stanu [on-line]. Wojewódzkie Biuro Urbanistyczne we Wrocławiu, 2009-04-27. s. 31. [dostęp 2010-03-16]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-02-22)]. (pol.).
- ↑ a b Jan Pyś: Perspektywy żeglugi na Odrze. W: Kulczyk Jan (red.): Rola śródlądowego transportu wodnego w rozwoju regionów Unii Europejskiej. Wrocław: Oficyna Wydawnicza NDiO, 2008, s. 183-195, seria: Biblioteka Międzynarodowej Wyższej Szkoły Logistyki i Transportu we Wrocławiu. ISBN 978-83-89908-85-8. [dostęp 2015-12-23].
- ↑ Opis przyrodniczy miasta, VII. osiedla Pracze Odrzańskie, Stabłowice i Maślice Wielkie. [w:] Środowisko Wrocławia. Biosfera [on-line]. Fundacja ekorozwoju, 2002. [dostęp 2010-02-25]. (pol.).
- ↑ Uchwała Rady Miejskiej Wrocławia XXI/671/00. Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 9 stycznia 2001 r. Nr 1, poz.7, 2000-05-18. [dostęp 2010-02-25]. (pol.).
- ↑ Elżbieta Węgrzyn: Użytki ekologiczne. [w:] Wrocławska przyroda [on-line]. www.przyroda.wroclaw.pl, 2002. [dostęp 2010-02-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2010-08-31)]. (pol.).
- ↑ Encyklopedia Wrocławia, Staw Swojczycki, s. 835
- ↑ Mosty na Bystrzycy. Mosty polskie. [dostęp 2010-03-11]. (pol.).
Bibliografia
edytuj- praca zbiorowa pod red. Jana Harasimowicza: Encyklopedia Wrocławia. Wyd. III poprawione i uzupełnione. Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006. ISBN 978-83-7384-561-9. ISBN 83-7384-561-5. (pol.).