Witold Zatoński

Witold Antoni Zatoński (ur. 11 czerwca 1942 w Wołominie) – polski lekarz, internista, epidemiolog i ekspert zdrowia publicznego.

Witold Antoni Zatoński

Witold Zatoński w 2012 r.
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1942 Wołomin
Zawód, zajęcie	lekarz, internista, epidemiolog
Miejsce zamieszkania	Warszawa
Narodowość	polska
Tytuł naukowy	prof. dr hab. n. med.
Uczelnia	Akademia Medyczna we Wrocławiu
Stanowisko	Dyrektor Instytutu - Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
Pracodawca	Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
Odznaczenia

Życiorys

W 1966 r. ukończył Akademię Medyczną we Wrocławiu i w latach 1967–1979 pracował w tejże Uczelni jako lekarz i internista i biochemik. Odbył staż naukowy w Centrum Badań nad Rakiem w Heidelbergu, pracował także w Międzynarodowej Agencji Badań nad Rakiem WHO w Lyonie i Londyńskiej Szkole Higieny. W 1970 r. uzyskał specjalizację I stopnia a w 1974 specjalizację II stopnia z zakresu medycyny wewnętrznej. W 1974 r. uzyskał stopień doktora nauk medycznych w zakresie chorób wewnętrznych (Akademia Medyczna we Wrocławiu). W 1978 r. uzyskał habilitację w zakresie chorób wewnętrznych (Akademia Medyczna we Wrocławiu). W 1989 r. uzyskał tytuł naukowy profesora (nadany przez Prezydenta RP). W 2014 r. został uhonorowany tytułem doktora honoris causa Uniwersytetu w Aberdeen w Wielkiej Brytanii.

Przez 37 lat (1979-2016) kierował, jako Pełnomocnik Dyrektora w Centrum Onkologii w Warszawie, Zakładem Epidemiologii i Prewencji Pierwotnej i Wtórnej Nowotworów. Prowadzi badania nad zdrowiem mieszkańców Polski, a szczególnie nad epidemiologią zachorowań na nowotwory złośliwe w Polsce oraz Europie Środkowo−Wschodniej. Prowadzi również międzynarodowe projekty badawcze, m.in. HEM – Closing the gap Project www.hem.waw.pl, w latach 2004–2008 oraz od 2009 r. realizuje projekt PONS – Ustanowienie infrastruktury dla badania zdrowia populacji Polski www.projectpons.pl, współfinansowany przez Polsko-Norweski Fundusz Badań Naukowych. W 2016 roku zostaje Dyrektorem Instytutu-Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych Akademii Kaliskiej im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego (od 1 października 2023 roku przekształconej decyzją Sejmu w Uniwersytet Kaliski). Od tej pory rozpoczął też kolejną interwencję przeciw osłabianiu polityki związanej ze zdrowiem publicznym, co doprowadziło do zahamowania poprawy przyrostu zdrowia (długości życia) i recesji zdrowia w Polsce oraz pogarszaniu się zdrowia Polaków (przede wszystkim z powodu chorób alkoholowych), m.in. publikując serię doniesień naukowych dokumentujących niekorzystne zmiany zdrowotne w Polsce w ostatnich latach, przedstawione w wiodących czasopismach naukowych świata: The Lancet i Journal of the American Medical Association (JAMA). Od 2016 r. jest także założycielem oraz redaktorem naukowym czasopisma Journal of Health Inequalities, wydawanego przez Uniwersytet Kaliski i Fundację "Promocja Zdrowia".

Stanowiska związane z działalnością naukową

• 1967–1979 pracownik Katedry i Kliniki Medycyny Wewnętrznej we Wrocławiu, kolejno na stanowiskach: stażysty, asystenta, starszego asystenta, adiunkta
• Od 1979 kierownik Pracowni Epidemiologii, a od 1984 kierownik Zakładu Organizacji Walki z Rakiem i Epidemiologii Nowotworów (obecnie Zakład Epidemiologii i Prewencji Nowotworów) w Centrum Onkologii – Instytucie im. Marii Skłodowskiej-Curie w Warszawie
• Od 1996 dyrektor WHO Collaborating Center w Warszawie
• Od 1.12.1999 Pełnomocnik Dyrektora ds. Profilaktyki, Centrum Onkologii w Warszawie
• Od 2016 Dyrektor Instytutu - Europejskie Obserwatorium Nierówności Zdrowotnych, Uniwersytet Kaliski im. Prezydenta Stanisława Wojciechowskiego
• Honorowy Profesor: European Institute of Oncology, Mediolan, Włochy; School of Public Health, Harvard University, USA; Clinical Trial Sernice Unit, Green College, Oxford, Wielka Brytania; Center for Public Health Research, University of Salford, Wielka Brytania; International Agency for Research on Cancer, WHO, Lyon, Francja

Praca naukowa za granicą

• 1978–1979 stypendysta naukowy Fundacji Humboldta w Deutsches Krebsforschungszentrum (Niemieckie Centrum Badań nad Rakiem) w Heidelbergu
• 1980–1981 pobyt naukowy w London School of Hygiene and Tropical Medicine oraz w International Agency for Research on Cancer (IARC) Światowej Organizacji Zdrowia w Lyonie
• 1989–1990 Visiting Professor w Deutsches Krebsforschungszentrum (DKFZ) w Heidelbergu

Członkostwo w instytucjach, korporacjach i organizacjach naukowych

• Członek Polskiego Towarzystwa Internistów – od 1968 r.
• Członek Polskiego Towarzystwa Lekarskiego – od 1970 r.
• Członek Polskiego Towarzystwa Biochemicznego – od 1972 r
• Członek Polskiego Towarzystwa Onkologicznego – od 1979 r.
• Wiceprzewodniczący Zarządu Głównego Polskiego Towarzystwa Lekarskiego 1984–1991
• Założyciel i członek Zarządu European Medical Association Smoking or Health (Bordeaux, Francja) – od 1989
• Członek (od 1990) i Przewodniczący Komisji Epidemiologii (1993–1996) Komitetu Ekologii Człowieka PAN (od 1996 pod nazwą: Komitet Ekologii Człowieka i Promocji Zdrowia przy Wydziale Nauk Medycznych PAN); członek Komitetu Epidemiologii i Zdrowia Publicznego PAN 1999–2002
• Założyciel i Kierownik Sekcji Epidemiologii i Prewencji Polskiego Towarzystwa Onkologicznego 1992–1999
• Członek Komisji Profilaktyki Polskiego Towarzystwa Kardiologicznego 1993–1999
• Wiceprezydent stowarzyszenia International Doctors Against Tobacco 1996–1998
• Członek Luther L. Terry Awards Committee, USA – od 1999 r.
• Członek Zarządu Głównego Polskiej Unii Onkologii – od 2001
• Członek Rady European Association for Cancer Research – od 2002
• Członek Kapituły Medalu Gloria Medicinae – 2002 – 2006
• Członek Międzynarodowego Komitetu Sterującego European Society for Quality in Healthcare – od 3.12.2003
• Honorowy Przewodniczący Stowarzyszenia Polskich Rejestrów Nowotworowych od 2006

Członek komitetów redakcyjnych czasopism

„Nowotwory” od 1984 r., „Health Promotion” od 1986 r., „Polish Journal of Occupational Medicine & Environmental Health” 1987–2000, „European Journal of Oncology” od 1990 r., „Cancer Epidemiology, Biomarkers & Prevention” od 1991 r., „Tobacco Control” od 1992 r., „The Breast” 1992–2001, „Zdrowie Publiczne” 1993-2001, „Medycyna po Dyplomie” (polska wersja językowa „Postgraduate Medicine Poland”) od 1993 r., „Journal of Epidemiology and Biostatistics” od 1995 r., „Nicotine & Tobacco Research” od 1998 r., “Antyaging” od 2003 r., „Polish Population Review” od 2005; „Central European Journal of Medicine” od 2005 r.; „Health System in Transition” od 2006 r.; “Medycyna Wieku Rozwojowego” (komitet naukowy) od 2006 r.; „Medycyna Praktyczna. Onkologia” od 2007 r.; “Current Drug Abuse Reviews” od 2007 r.; „Oral Oncology” od 2007 r.

Badania

W ostatnim dziesięcioleciu przede wszystkim badania nad zdrowiem, szczególnie epidemiologią nowotworów złośliwych i czynnikami warunkującymi stan zdrowia Polaków oraz innych mieszkańców Europy Środkowo-Wschodniej (patrz lista publikacji)

Publikacje

Autor oraz współautor ponad 730 publikacji i komunikatów naukowych, oraz autor i współautor 200 książek i rozdziałów w książkach. Jako jeden z czterech polskich badaczy nowotworów złośliwych figuruje na prestiżowej liście najczęściej cytowanych autorów, sporządzonej na podstawie amerykańskiej bazy danych Science Citation Index za lata 1965–2011. Liczba cytowań wg Web of Science (bez autocytowań) wynosi 25 755. Większość prac naukowych ogłosił w języku angielskim. H-Index wg Web of Science wynosi 69, a sumaryczny Impact Factor 3 613,2.

Najważniejsze prace oryginalne

1. Zatoński W. et al. Is tee a protective factor in cancer of the pancreas? Journal of Cancer Research and Clinical Oncology 1990, 116: 351
2. Zatoński W. et al. Tobacco, alcohol and diet in the etiology of laryngeal cancer: a population-based casecontrol study. Cancer Causes and Control 1991, 48: 390–394
3. Zatoński W., Boyle P. Commentary. Health transformations in Poland after 1988. Journal of Epidemiology and Biostatistics 1996, 1,(4): 183–197
4. Zatoński W. et al. Epidemiological aspects of gallbladder cancer: a case-control study of the SEARCH programme of the International Agency for Research Cancer. Journal of the National Cancer Institute 1997, 89:1132–1138
5. Zatoński W. et al. Ecological study of reasons for sharp decline in mortality from ischaemic heart disease in Poland since 1991. British Medical Journal 1998, 318: 147–1051
6. Zatoński W. (2003) Decreasing Smoking in Poland: The Importance of a Comprehensive Governmental Policy. J. Clin. Psychiatry Monograph; 18(1): 74-82
7. Zatoński W., Willett W. Changes in dietary fat and declining coronary heart disease in Poland: population based study. (2005) BMJ; 331:187-188
8. Zatonski W., Cedzynska M., Tutka P., West R. (2006) An uncontrolled trial of cytisine (Tabex) for smoking cessation. Tob. Control; 15: 481-484
9. Zatoński W. (2007) The East-West Health Gap in Europe – what are the causes? Europ J Public Health; 2007;17;2:121
10. Zatoński W., Campos H., Willett W. Rapid declines in coronary heart disease mortality in Eastern Europe are associated with increased consumption of oils rich in alpha-linolenic acid. Eur J Epidemiol.;2007: DOI10.1007/s10654-007-9195-1

Najważniejsze podręczniki, książki

1. Atlas of Cancer Mortality in Poland, 1975–1979. Springer Verlag, Heidelberg 1988 (współp. N. Becker)
2. Nowotwory złośliwe w Polsce. Wydawnictwo „Wiedza i Życie” i Centrum Onkologii, Warszawa 1993
3. Atlas of Cancer Mortality in Central Europe. IARC Scientific Publications, Lyon 1996 (współp. M.Smans, J.Tyczyński, P.Boyle)
4. Jak rzucić palenie? Fundacja Promocja Zdrowia, Warszawa, osiemnaście wydań w latach 1994–2007 (w łącznym nakładzie ponad milion egz.) (ostatnie wydanie z ilustracjami A. Mleczko)
5. Demokracja jest zdrowsza. Cud zdrowotny nad Wisłą (oraz wersja ang. Democracy is healthier. A health miracle on the Vistula). Centrum Onkologii – Instytut, Warszawa 1999, 2000, 2001, 2002, 2004
6. Zatoński W. (2003) Democracy and Health: Tobacco Control in Poland. In: de Beyer., Waverley Bridgen L. (eds.) Tobacco Control Policy, Strategies, Successes, and Setbacks. World Bank:97-120; A Nation’s Recovery,
7. Democracy is Healthier, Case Study of Poland’s Experience in Tobacco Control. Health Promotion Foundation, Warsaw
8. Tobacco. Science, Policy and Public Health. Oxford University Press, 2004 (red. we współ. Boyle P., Gray N., Henningford J., Seffrin J.)
9. Zatoński W., (red. Górecka D., Opolski G., Pużyński S., Radziwiłł K., Steciwko A., Woy-Wojciechowski J. i inni) (2006) Konsensus dotyczący rozpoznawania i leczenia zespołu uzależnienia od tytoniu. Medycyna Praktyczna – wydanie specjalne 7/2006
10. Zatoński W. (red.) (2007) Europejski Kodeks Walki z Rakiem wersja trzecia (2003) wydanie polskie. (Na podstawie European code against cancer and scientific justification: third version 2003). (wsp.: Lissowska J., Didkowska J., Jabłońska J.) Medycyna Praktyczna, Kraków

Najważniejsze nagrody i odznaczenia (wybór)

• 1991 – Złoty Medal nadany przez Kwaterę Główną WHO (Genewa)
• 1993 – Medal Miasta Paryża nadany przez Jacques’a Chiraca za pracę dla poprawy zdrowia mieszkańców Europy Wschodniej
• 11.11.1997 – Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski nadany przez Prezydenta RP za pracę dla poprawy zdrowia Polaków
• 1998 – Nagroda Roku za Działalność Humanitarną w Dziedzinie Ochrony Zdrowia przyznana przez Polski Komitet Pomocy Społecznej
• 2002 – Nagroda im. Profesora Hugona Steinhausa przyznana przez Polską Fundację Upowszechniania Nauki i Towarzystwo Popierania i Krzewienia Nauk
• 2004 – Medal Roku 2004 International Agency for Research on Cancer (IARC-WHO) za szczególne osiągnięcia za walkę z rakiem na świecie
• 2004 – Medal „Gloria Medicinae” – najwyższe odznaczenie Polskiego Towarzystwa Lekarskiego „Za ofiarną służbę ludziom, za najwyższy szacunek dla zdrowia i życia ludzkiego ...”
• 2004 – Odznaczenie Prymasa Polski Kardynała Józefa Glempa „Ecclesiae populoque servitium praestanti"
• 2006 – World Cancer Congress – American Cancer Society: Luther L. Terry Award – kategoria: the Distinguished Career Award
• 2010 - Wyróżnienie WHO i Centers for Disease Control and Prevention w Atlancie (USA) za realizację międzynarodowego projektu badawczego „Global Adult Tobacco Survey” w Polsce
• 2015 - Medal Komisji Edukacji Narodowej nadany przez Ministra za szczególne zasługi dla oświaty i wychowania
• 2017 - European Network for Smoking and Tobacco Prevention (ENSP) – „20 lat - 1997-2017 Nagroda dla Witolda Antoniego Zatońskiego za wybitny wkład w Tobacco Control w Europie”

Działalność pozanaukowa

• Zastępca Krajowego Specjalisty ds. Onkologii 1985–1991
• Konsultant Światowej Organizacji Zdrowia w zakresie walki z chorobami przewlekłymi i promocji zdrowia – od 1990
• Przewodniczący Tobacco Control Project for Eastern and Central Europe – International Union Against Cancer (UICC) – od 1991
• Członek Rady Sanitarno-Epidemiologicznej Ministra Zdrowia (1992–1997), Przewodniczący Komisji Epidemiologicznej Rady (1992–1994), zastępca Przewodniczącego Rady (1994–1997)
• Założyciel, Fundator i Prezes Zarządu Fundacji „Promocja Zdrowia” – od 1992
• Konsultant Banku Światowego ds. walki z chorobami przewlekłymi i promocji zdrowia – od 1995
• Koordynator ogólnokrajowego programu ograniczenia zdrowotnych skutków palenia tytoniu, Ministerstwo Zdrowia, od 1995-2006
• Doradca ds. zdrowia publicznego Premiera Rządu RP Włodzimierza Cimoszewicza, 1996–1997
• Członek Komitetu Prognoz 2000, Prezydium PAN 1996-2000
• Członek grupy eksperckiej nadzorującej projekt Banku Światowego „Improve health status, close gap between Hungary and Western Europe” (3597-HU) 1997–2000
• Doradca ds. zdrowia publicznego, członek gabinetu politycznego Wicepremiera Rządu RP, Ministra Finansów Profesora Leszka Balcerowicza 1997–2000
• Członek Committee for a Tobacco Free Europe, Światowa Organizacja Zdrowia, Regionalne Biuro dla Europy, Kopenhaga 1999–2002
• Członek Sub-Board for Public Health, Open Society Institute w Nowym Jorku – od 2000-2005
• Członek Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia w latach 2006-2007
• Pełnomocnik Ministra Zdrowia ds. Prewencji Pierwotnej w Narodowym Programie Zwalczania Chorób Nowotworowych od 2006
• Członek Rady Sanitarno-Epidemiologicznej przy Głównym Inspektorze Sanitarnym 21.02.2008 – 20.02.2011

Linki zewnętrzne

• https://web.archive.org/web/20110311120026/http://www.projectpons.pl/pl_pages.html,4,5,profesor-witold-a-zatonski
• "Rzuć palenie! Rozmowa z prof. Witoldem Zatońskim z Centrum Onkologii w Warszawie"