Witkowice (województwo małopolskie)
Witkowice (w średniowieczu niem. Moosgrund) – wieś sołecka w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie oświęcimskim, w gminie Kęty. Witkowice liczą 2267 mieszkańców (stan na 31 marca 2013 roku), sołectwo zajmuje 11,54 km² powierzchni.
| wieś | |
 Centrum wsi | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (31 marca 2013) |
2267 |
| Strefa numeracyjna |
33 |
| Kod pocztowy |
32-650[2] |
| Tablice rejestracyjne |
KOS |
| SIMC |
0057520 |
Położenie na mapie gminy Kęty  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu oświęcimskiego  | |
 49°54′49″N 19°16′30″E/49,913611 19,275000[1]
| |
Na terenie wsi działalność duszpasterską prowadzi Kościół Rzymskokatolicki (parafia Świętego Michała Archanioła).
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0057537 | Dół (też Witkowice Dolne, na północy) | część wsi |
| 0057543 | Góra (też Witkowice Górne, na południu) | część wsi |
| 0057566 | Kanada | przysiółek |
| 0057595 | Pod Kogutem | przysiółek |
Historia
edytujHistorycznie wieś jest częścią powstałego około 1315 księstwa oświęcimskiego[5]. Miejscowość została po raz pierwszy wzmiankowana w spisie świętopietrza parafii dekanatu Oświęcim diecezji krakowskiej z 1326 pod dwiema nazwami: Mosgront seu [lub] Witowicz[6]. Niemiecka nazwa Mosgrunt dominowała w kolejnych spisach parafii z roku 1335 i z lat 1346–1358[7]. Stąd niektórzy niemieccy badacze zaliczali wieś do bielskiej wyspy językowej. W okresie późniejszym wzmiankowano przede wszystkim nazwę polską. Nazwę miejscowości w zlatynizowanych staropolskich formach Wythkowicze villa oraz Withkowicze wymienia w latach (1470-1480) Jan Długosz w księdze Liber beneficiorum dioecesis Cracoviensis[8]. W tym czasie wieś miała sześciu dziedziców, ale tylko dwie posiadłości szlacheckie. Długosz wymienia miejscowość w Liber beneficiorum dwukrotnie. Za drugim razem notując ją jako wieś opuszczoną, posiadającą jednak kościół parafialny[9].
W dokumencie sprzedaży księstwa oświęcimskiego Koronie Polskiej przez Jana IV oświęcimskiego wystawionym 21 lutego 1457 miejscowość wymieniona została jako Withkowicze[10].
W 1564 roku wraz z całym księstwem oświęcimskim i zatorskim tereny te znajdowały się w granicach Korony Królestwa Polskiego w województwie krakowskim w powiecie śląskim. Po unii lubelskiej w 1569 księstwo Oświęcimia i Zatora stało się częścią Rzeczypospolitej Obojga Narodów w granicach, której pozostawało do I rozbioru Polski w 1772[5].
W 1581 roku dokumenty podatkowe zanotowały dwóch braci Witkowskich - Kaspra oraz Stanisława, którzy posiadali 2 łany kmiece i płacili 23 półłanków kmiecych. We wsi było również 7 zagrodników z rolą, 3 zagrodników bez roli, 9 komorników z bydłem, 13 komorników bez bydła, a 2 łany pól pozostawały puste[9].
Na podstawie zachowanych aktów wizytacji biskupa Stanisława Łubieńskiego ustalono, że wcześniej ustanowiona parafia katolicka upadła w XVI wieku i na nowo została erygowana w roku 1624, kiedy Samuel Stojowski wzniósł kościół drewniany[9]. Przejęli go bardzo liczni w okolicy kalwini. W 1784 roku właścicielem miejscowości był szlachcic i właściciel ziemski Gronowski z Gronowa[5].
Po rozbiorach Polski wieś znalazła się w zaborze austriackim. W XIX wieku wymienia ją Słownik geograficzny Królestwa Polskiego jako miejscowość leżącą w powiecie bialskim w Królestwie Galicji i Lodomerii. Pod koniec XIX wieku w miejscowości było 175 domów, w których mieszkało 1071 mieszkańców w tym 504 mężczyzn oraz 567 kobiet. 1034 osoby wyznawały katolicyzm, a 37 judaizm[9]. Wieś dzieliła się na dwie części – dworską i wiejską. Liczyła w sumie 853 morg roli, 22 morgi łąk i ogrodów, 87 morgi pastwisk oraz 183 morgi lasu. Największą posiadłość w miejscowości miał Antoni Śmiałowski, który posiadał trzy folwarki obejmujące w sumie 476 morg roli, 17 morg łąk, 49 morg pastwisk, 164 morgi lasu, 45 morg stawów i moczarów, 8 morg nieużytków, a także 1 morga oraz 31 sążni parceli budowlanych. We wsi znajdowała się w tym czasie także szkoła ludowa[9].
W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa bielskiego.
Związani z miejscowością
edytujW 1884 w Witkowicach urodził się późniejszy duchowny rzymskokatolicki Stanisław Domasik[11]. W 1976 urodził się tu Andrzej Bizoń (zm. 2020) – polski aktor, model, Mister Poland 2000.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 148811
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1460 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c Jan Nepomucen Gątkowski: Rys dziejów księstwa oświęcimskiego i zatorskiego. Lwów: nakład autora, 1867, s. 8,12.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.1 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 1, 1207-1344. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 147-150.
- ↑ Monumenta Poloniae Vaticana T.2 Acta Camerae Apostolicae. Vol. 2, 1344-1374. Jan Ptaśnik (redakcja). Cracoviae: Sumpt. Academiae Litterarum Cracoviensis, 1913, s. 189, 196, 205, 215, 225, 234, 243, 252, 261, 268, 276, 284, 292, 315, 398, 414-415, 437.
- ↑ Joannis Długosz Senioris Canonici Cracoviensis, „Liber Beneficiorum”, Aleksander Przezdziecki, Tom VII, Kraków 1864, s. 88.
- ↑ a b c d e Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich t. XIII, hasło "Witkowice". nakł. Filipa Sulimierskiego i Władysława Walewskiego, 1893. s. 668. [dostęp 2018-06-25].
- ↑ Krzysztof Rafał Prokop: Księstwa oświęcimskie i zatorskie wobec Korony Polskiej w latach 1438-1513. Dzieje polityczne. Kraków: PAU, 2002, s. 151. ISBN 978-8388857-31-7.
- ↑ Gdyńskie rody. gdynia.naszemiasto.pl. [dostęp 2015-03-23].
Linki zewnętrzne
edytuj- Witkowice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 668.