Wincenty Flak
Wincenty Flak (ur. 25 marca 1870 w Nowej Wsi[1], zm. 17 czerwca 1943[2]) – polski artysta ludowy, rolnik.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data śmierci | |
| Narodowość |
polska |
| Dziedzina sztuki |
rzeźba |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie chłopskiej Antoniego i Agnieszki z d. Żak. Miał 11 rodzeństwa, z tego siedmioro przeżyło okres dziecięcy[3]. Ukończył parę klas szkoły podstawowej[4]. Od 1883 r. mieszkał z rodziną w Zielonce Nowej[5]. Był trzykrotnie żonaty: z Marianną z d. Oczkowską (1892), Marianną z d. Milczarczyk (1899) i Wiktorią z d. Nowak (1908), z każdą z żon miał dzieci[6], w sumie dziewięcioro, ale troje z nich zmarło w dzieciństwie[7]. Ponadto wychowywał kilkoro osieroconych dzieci swoich krewnych[8]. Wincenty gospodarował na swojej ziemi od 1892[9], początkowo na 20 zadłużonych morgach, a od 1903 miał już tylko 10 mórg[10]. Dodatkowo w latach 1931–1935 był właścicielem restauracji w Zwoleniu[11].
Jako młody mężczyzna grywał na zabawach wiejskich na skrzypkach, które samodzielnie wykonał[12]. Od 1905 r. zajął się też amatorsko, ale intensywnie rzeźbiarstwem w drewnie[13]. Wykształcił swój styl, cechujący się bardzo bogatą ornamentyką florystyczno-geometryczną, ekspresyjnie wyrażonymi uproszczonymi postaciami i widoczną surową fakturą drewna, prawie nigdy nie malowanego. Często tworzył „obrazy w drewnie” mające postać skrzynkowej kompozycji z centralną sceną figuralną (o tematyce pasyjnej lub świeckiej) i bardzo obficie rzeźbionym otoczeniem, którym były różne detaliczne, pasujące do tematyki dzieła przedmioty lub ornamenty[14][15]. Tematyka dzieł Flaka była różnorodna – tworzył rzeźby religijne (np. ołtarze kościelne, ołtarzyki, krzyże), patriotyczne (np. duża kompozycja Zmartwychwstanie Polski, w latach 30. XX w. godła i herby m.in. dla urzędów, w tym płaskorzeźby z orłem)[16][17], ale też zdobione ramy obrazów i feretronów[18], rzeźbione przedstawienia bukietów roślin oraz przedmioty użytkowe (m.in. meble)[19].
W. Flak kilkukrotnie brał udział w wystawach, m.in. w Powszechnej Wystawie Krajowej w Poznaniu w 1929[20], uzyskując nagrody pieniężne na wystawie rzemiosła ludowego w Kozienicach (1911) oraz rolno-przemysłowej w Radomiu i Staszowie (obie 1912)[21]. Otrzymał tytuł Zasłużony dla Zwolenia[22].
W. Flak wielokrotnie przekazywał swoje dzieła rzeźbiarskie w darze ważnym osobistościom lub instytucjom. W 1918 ofiarował, za pośrednictwem miejscowych władz, cesarzowi Austrii Karolowi I i jego żonie Zycie Burbon-Parmeńskiej zdobione drewniane trony, za co otrzymał od dworu podziękowanie i podarunek[23]. Około 1920 stworzył rzeźbiarski portret Piłsudskiego i podarował go marszałkowi. Wszedł on potem w skład stałej ekspozycji Muzeum Józefa Piłsudskiego w Belwederze[24]. W 1930 wręczył swój tryptyk z patriotycznymi treściami prezydentowi Ignacemu Mościckiemu[25], a w 1935 przekazał tryptyk dla Prezydium Rady Ministrów[26]. Podczas odwiedzin Polski w 1937 przez króla Rumunii Karola II ofiarował mu jedno ze swoich dzieł[27]. Wykonał ołtarz polowy dla Wojska Polskiego i w 1925 osobiście przekazał go prezydentowi RP Stanisławowi Wojciechowskiemu[28]. Ponadto doprowadził do wystawienia w budynku Sejmu RP w 1923 r. swojej rzeźby, w postaci kolumny symbolizującej apoteozę Polski[29]. W czasie wojny zostali aresztowani jego synowie i córka Antonina. Artysta, chcąc ich ocalić, podarował Generalnemu Gubernatorowi Hansowi Frankowi wykonany przez siebie tryptyk[30]. Zmarł na zapalenie płuc 17 czerwca 1943[30].
Pamięć
edytujRzeźbiarstwu i życiu W. Flaka poświęcona jest stała wystawa w Muzeum Regionalnym w Zwoleniu[31]. W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się prząślica[32], a w Muzeum im. Jacka Malczewskiego w Radomiu patriotyczny tryptyk Orzeł z lat 30. dłuta Flaka[33]. Muzeum w Łowiczu posiada ołtarz polowy dla Prezydium Rady Ministrów RP[34]. O artyście powstał także artykuł Marii Przeździeckiej opublikowany w 1961 w „Polskiej Sztuce Ludowej”[35]. Pomnik W. Flaka znajduje się w Zielonce Nowej[36].
Przypisy
edytuj- ↑ Madejski 2024, s. 20.
- ↑ Madejski 2024, s. 32.
- ↑ Madejski 2024, s. 20, 21.
- ↑ Madejski 2024, s. 33.
- ↑ Madejski 2024, s. 24.
- ↑ Madejski 2024, s. 27, 29.
- ↑ Madejski 2024, s. 30.
- ↑ Madejski 2024, s. 30.
- ↑ Madejski 2024, s. 27.
- ↑ Madejski 2024, s. 28.
- ↑ Madejski 2024, s. 31.
- ↑ Wincenty Flak (1870–1943) – artysta nieoczywisty [online], Muzeum Regionalne w Zwoleniu [dostęp 2024-11-01] (pol.).
- ↑ Kubaszewska 1975, s. 225.
- ↑ Madejski 2024, s. 48, 51–54.
- ↑ Kubaszewska 1975, s. 225.
- ↑ Kubaszewska 1975, s. 225.
- ↑ Madejski 2024, s. 55, 59.
- ↑ Madejski 2024, s. 35, 48, 54.
- ↑ Madejski 2024, s. 60, 61.
- ↑ Madejski 2024, s. 61, 62.
- ↑ Madejski 2024, s. 37, 38.
- ↑ Madejski 2024, s. 66.
- ↑ Madejski 2024, s. 43.
- ↑ Madejski 2024, s. 50.
- ↑ Madejski 2024, s. 58.
- ↑ Madejski 2024, s. 59.
- ↑ Madejski 2024, s. 60.
- ↑ Madejski 2024, s. 56.
- ↑ Madejski 2024, s. 55.
- ↑ a b Wincenty Flak (1870-1943) – artysta nieoczywisty [online], muzeum.zwolen.pl [dostęp 2024-12-03].
- ↑ Wystawy stałe: Wincenty Flak (1870–1943) – artysta nieoczywisty [online], Muzeum Regionalne w Zwoleniu [dostęp 2024-11-01] (pol.).
- ↑ Kubaszewska 1975, s. 226.
- ↑ Madejski 2024, s. 59.
- ↑ Olesiuk D., Kmieć W., 2024: Katalog prac Wincentego Flaka. W: Wincenty Flak (1870–1943) – rzeźbiarz z Zielonki Nowej (red. Madejska K. i Smyk K.). Muzeum Regionalne w Zwoleniu, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, Zwoleń–Lublin, s. 228–231.
- ↑ Przeździecka M., 1961: Wincenty Flak – rzeźbiarz samouk. „Polska Sztuka Ludowa”, R. 15, nr 1, s. 41–45.
- ↑ Madejski 2024, s. 64.
Bibliografia
edytuj- Kubaszewska H., 1975: Flak Wincenty. W: Maurin-Białostocka J. i in.: Słownik artystów polskich i obcych w Polsce działających, tom II. Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Polska Akademia Nauk, Instytut Sztuki, s. 225, 226.
- Madejski P., 2024: Wincenty Flak – życie i twórczość. W: Wincenty Flak (1870–1943) – rzeźbiarz z Zielonki Nowej (red. Madejska K. i Smyk K.). Muzeum Regionalne w Zwoleniu, Wydawnictwo Muzyczne Polihymnia, Zwoleń–Lublin.