Wilec kozie kopytko

Wilec kozie kopytko
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	psiankowce
Rodzina	powojowate
Rodzaj	wilec
Gatunek	wilec kozie kopytko
	Nazwa systematyczna
	Ipomoea pes-caprae (Linnaeus) R. Brown; Tuckey, Narr. Exped. Zaire. 477. 1818
Synonimy
	Convolvulus pescaprae Linnaeus; Convolvulus bilobatus Roxburgh; Convolvulus brasiliensis Linnaeus; Convolvulus maritimus Desrousseaux; Ipomoea biloba Forsskål; Ipomoea brasiliensis (Linnaeus) G. Meyer; Ipomoea brasiliensis (Linnaeus) Sweet; Ipomoea maritima (Desrousseaux) R. Brown;
	Convolvulus pescaprae Linnaeus; Convolvulus bilobatus Roxburgh; Convolvulus brasiliensis Linnaeus; Convolvulus maritimus Desrousseaux; Ipomoea biloba Forsskål; Ipomoea brasiliensis (Linnaeus) G. Meyer; Ipomoea brasiliensis (Linnaeus) Sweet; Ipomoea maritima (Desrousseaux) R. Brown;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Wilec kozie kopytko^[5], wilec kozi^[6], wilec nadbrzeżny (Ipomoea pes-caprae (L.) R.B.) – gatunek roślin zielnych z rodziny powojowatych. Występuje powszechnie na piaszczystych wybrzeżach morskich w strefie tropikalnej, także nad wielkimi jeziorami śródlądowymi^[6]. Rozprzestrzenia się poza tym na śródlądziu wzdłuż dróg, nad kanałami i rowami sięgając do rzędnej 600 m n.p.m.^[5] Roślina ma istotny wpływ na procesy eoliczne – gęsto rosnąc na piaskach, chroni je przed wywiewaniem^[7]. Wykorzystywana jest w tradycyjnym ziołolecznictwie. W Azji Południowo-Wschodniej okłady z liści pomagać mają przy zranieniach spowodowanych ukłuciami kolcami jeżowców i ryb. Żucie nasion pomaga zwalczyć dolegliwości trawienne^[5]. Jest także wykorzystywana jako roślina pastewna^[3]. Nazwa gatunkowa odnosi się do kształtu liści przypominających odcisk racicy kozy^[5].

Morfologia

Pokrój: Pędy płożące, rzadko wijące się, są nagie^[3] i osiągają do 18^[7]–30^[5]^[3] m długości. Roślina ma gruby korzeń palowy, a poza tym ukorzenia się w węzłach^[5]^[3].
Liście: Naprzemianległe^[6], skórzaste, nieco mięsiste, błyszczące^[5]. Ogonek liściowy ma od 2 do 10 cm długości. Blaszka całobrzega, ma kształt jajowaty, okrągły, nerkowaty, kwadratowy do podługowatego. Osiąga od 3,5 do 9 cm długości i od 3 do 10 cm szerokości. U nasady jest szeroko zbiegająca, ucięta lub płytko sercowata. Na szczycie wycięta. Kształt liści i głębokość wcięcia bardzo zmienne, także na pojedynczej roślinie^[3].
Kwiaty: Pojedyncze w kątach liści, rzadziej po kilka. Osadzone są na tęgich szypułach osiągających 4 do 14 cm długości. Znajdujące się na nich szeroko trójkątne przysadki o długości do 3,5 mm szybko opadają. Działki kielicha skórzaste, nagie, na końcach zaokrąglone i zróżnicowane – zewnętrzne dwie są jajowate do eliptycznych i osiągają do 8 mm długości, wewnętrzne trzy są okrągławe i mają do 11 mm długości. Korona lejkowata fioletowa do czerwonofioletowej, z ciemniejszym środkiem, osiąga do 5 cm długości. Zalążnia jest naga i zwieńczona dwudzielnym słupkiem^[3].
Owoce: Kulistawe do jajowatych, nagie torebki o średnicy od 1 do 2 cm^[3]^[6]. Zawierają dwie komory i pękają czterema klapkami. Zawierają wewnątrz 4 duże (do 8 mm długości), czarne nasiona, gęsto pokryte czarnymi włoskami^[3]^[6].

Biologia i ekologia

Roślina, pokrywając gęsto swymi grubymi, mocnymi pędami piaski na wybrzeżach przyczynia się do ograniczania ich wywiewania i stabilizacji wydm^[7]^[6]. Dobrze znosi zasolenie, a nasiona rozprzestrzeniane są przez wody morskie, w których zachowują pływalność i żywotność^[6]. Kwiaty otwierają się tylko przed południem, a po południu już więdną^[6].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-23] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Ipomoea pes-caprae (Linnaeus) R. Brown. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-23].
↑ Ipomoea pes-caprae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jolanta i Karol Węglarscy: Rośliny dalekiej Azji. Szkice etnobotaniczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 139. ISBN 83-60247-27-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002, s. 226. ISBN 83-7311-378-9.
↑ ^a ^b ^c Zbigniew Podbielkowski: Przystosowania roślin do środowiska. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1992, s. 200. ISBN 83-02-04299-4.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2017-02-23] (ang.).

[america-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Ipomoea pes-caprae (Linnaeus) R. Brown. [w:] Flora of North America [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2017-02-23].

[iucn-4] Ipomoea pes-caprae, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[weglarscy-5] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Jolanta i Karol Węglarscy: Rośliny dalekiej Azji. Szkice etnobotaniczne. Poznań: Bogucki Wydawnictwo Naukowe, 2006, s. 139. ISBN 83-60247-27-7.

[rohwer-6] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h Jens G. Rohwer: Atlas roślin tropikalnych. Warszawa: Horyzont, Grupa Wydawnicza Bertelsmann Media, 2002, s. 226. ISBN 83-7311-378-9.

[podbielkowski-7] Zbigniew Podbielkowski: Przystosowania roślin do środowiska. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1992, s. 200. ISBN 83-02-04299-4.

[5]

[6]

[7]

[3]

[1]

[2]

[4]