Wikipedia:Dobre Artykuły/archiwum/2024-01

2024-01-01

Bopis – potrawa kuchni filipińskiej. Jest daniem o niejasnym pochodzeniu. Jedna z teorii wskazuje, jakoby potrawa ta miała wywodzić się z kuchni hiszpańskiej. Ślady wiążące ją z tradycją kulinarną Półwyspu Iberyjskiego są jednak dosyć trudne tak do prześledzenia, jak i do umiejscowienia w czasie, nawet jeżeli to właśnie ta wersja pochodzenia bopisu uznawana jest za najbardziej prawdopodobną. Przepisy używane do przygotowania bopisu różnią się w zależności od regionu. Danie przygotowywane jest przede wszystkim z wieprzowych podrobów smażonych z dodatkiem czosnku, cebuli oraz pomidora. Pikantne, spożywane bywa jako przekąska lub danie główne. Stanowi integralną część filipińskiej kultury, często towarzyszy konsumpcji alkoholu. Popularność dania sprawiła, że na przestrzeni dekad podlegało ono znaczącej ewolucji. Poza standardowymi odmianami bopisu można odnaleźć także warianty oparte na wołowinie, drobiu czy rybach. Istnieją również warianty tejże potrawy całkowicie rezygnujące z mięsa. Czytaj więcej…

2024-01-02

Skrzyp zimowy – gatunek rośliny z rodziny skrzypowatych. Występuje w Europie i Azji oraz na Grenlandii, w szerokim ujęciu taksonomicznym także w Ameryce Północnej. W Polsce dość pospolity. Rośnie zwykle w żyznych lasach liściastych, często na zboczach dolin, podgatunek północnoamerykański także na brzegach wód. Uprawiany jako roślina ozdobna jest bardziej tęgi podgatunek północnoamerykański, w niektórych ujęciach wyodrębniany w osobny gatunek. Skrzyp zimowy stosowany był dawniej lub lokalnie jako roślina jadalna, lecznicza i polerska. Jako roślina lecznicza wykorzystywany był podobnie jak skrzyp polny. Naparom z ziela przypisywane jest działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i moczopędne. Ze względu na zdolność skrzypu zimowego do bioakumulacji metali ciężkich przy wykorzystaniu ziela do celów leczniczych należy uwzględnić to ryzyko i surowiec pozyskiwać z siedlisk nie skażonych tymi metalami. Czytaj więcej…

2024-01-03

Katastrofa górnicza w kopalni Donnersmarckhütte – katastrofa, do której doszło 10 stycznia 1923 roku na terenie kopalni węgla Donnersmarckhütte znajdującej się w Mikulczycach, ówcześnie w granicach Republiki Weimarskiej. W wyniku awarii lokomotywy kolei dołowej doszło do pożaru podziemnego wyrobiska. Ze względu na uszkodzenie rurociągu transportującego sprężone powietrze, ogień był dodatkowo podsycany i bardzo szybko się rozprzestrzeniał, obejmując kolejne korytarze kopalni. W następstwie pożaru drewniana obudowa wyrobiska szybko uległa zawaleniu. Fedrujący w rejonie zdarzenia górnicy uciekali nieużytkowaną pochylnią łączącą pokłady 280 i 380, jednak była ona częściowo przysypana i wymagała udrożnienia. Początkowo podjęto próby ugaszenia pożaru. Wkrótce jednak kierownictwo kopalni oraz rzeczoznawcy uznali, że ze względu na okoliczności żaden z poszukiwanych górników nie mógł przeżyć wypadku. Śmierć poniosło 45 górników. Czytaj więcej…

2024-01-04

Lubinieckie – jezioro rynnowe w województwie lubuskim, na Pojezierzu Łagowskim w pobliżu Świebodzina. Akwen posiada charakterystyczny dla jezior rynnowych wydłużony kształt, w tym przypadku południowy brzeg graniczy ze Świebodzinem i Grodziszczem, a północny z położoną około 3 km na północ Rzeczycą. Misa jeziorna nie jest znacząco rozbudowana. Brzegi jeziora porośnięte są krzewami, a północny brzeg również lasami liściastymi. Jezioro w przeważającej części otoczone jest użytkami zielonymi oraz gruntami ornymi. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 2,5 m, a maksymalna – 5,9 m. Jezioro Lubinieckie jest bardzo zanieczyszczonym zbiornikiem, głównie z powodu zmagazynowanych w okolicach jego dopływu osadów ze ścieków pochodzących z czasów przed zbudowaniem oczyszczalni ścieków dla Świebodzina. Jezioro nie jest objęte żadną formą ochrony przyrody. Czytaj więcej…

2024-01-05

Durango – meksykański okręt z okresu II wojny światowej i powojennego, hybryda kanonierki oraz transportowca, używany także jako okręt szkolny, zbudowany w Hiszpanii. Wodowany w czerwcu 1935 roku, służył w Marynarce Meksyku przez 65 lat, od 1936 do 2001 roku. Był głównym okrętem typu Durango składającego się z dwóch okrętów, przy czym drugi został ukończony w zmodyfikowanej postaci i przejęty przez Hiszpanię. Uzbrojenie główne „Durango” stanowiły dwa działa kalibru 102 mm. Wyporność pełna wynosiła 2000 ton angielskich. Napędzały go początkowo turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 20 węzłów, w latach 60. wymienione na silniki wysokoprężne z przekładnią elektryczną. Okręt mógł transportować do 490 żołnierzy i 80 koni. Nosił numery burtowe: 128, B-1 i B-01. Czytaj więcej…

2024-01-06

Puklerzyk różowy – gatunek ssaka, pancernikowca z rodziny Chlamyphoridae. Bliski krewny włosopuklerznika oraz puklerznika. Jego głowę i tułów pokrywa pancerz o 6–8 wolnych pasach, porośnięty włosem. Prowadzi samotny, dzienny tryb życia na suchych obszarach Argentyny i Chile, chroni się w jamie. Występuje sezon rozrodczy rozpoczynający się wiosną i trwający do wczesnego lata, aczkolwiek występują tu istotne różnice związane z szerokością geograficzną i długością dnia. Okres rozrodu może więc trwać od trzech do pięciu miesięcy. Samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode. Samce mogą konkurować o samice, wykazując względem siebie agresję. Niekiedy kilka z nich goni jedną samicę. Jest gatunkiem bliskim zagrożenia wyginięciem. Wśród głównych zagrożeń wymienia się intensywne nielegalne polowania przeprowadzane przez ludzi i psy. Czytaj więcej…

2024-01-07

Marek Hłasko (ur. 14 stycznia 1934 w Warszawie, zm. 14 czerwca 1969 w Wiesbaden) – polski pisarz i scenarzysta filmowy. Jest autorem takich dzieł jak Pierwszy krok w chmurach, Ósmy dzień tygodnia, Następny do raju oraz Palcie ryż każdego dnia. Jego pierwsze opowiadania wyszły drukiem w 1955 roku, jednak dopiero po wydaniu zbioru Pierwszy krok w chmurach w 1956 roku zyskał ogólnokrajowe uznanie. Zdobywszy popularność, skupił się na pisarstwie i wydawał kolejne dzieła. Jednocześnie był współautorem scenariuszy do adaptacji filmowych swoich dzieł. W trakcie prac przy pierwszym filmie poznał niemiecką aktorkę Sonję Ziemann, z którą był w związku małżeńskim w latach 1962–1967. W 1958 roku wyjechał do Paryża, rozpoczynając tym samym swój okres emigracyjny. Do końca życia mieszkał za granicą. Krytyka twórczości Hłaski jest niejednoznaczna. Początkowo, po wydaniu Pierwszego kroku w chmurach, pisarz był chwalony – został uhonorowany Nagrodą Pracy w 1955 roku. Po wyjeździe za granicę został napiętnowany przez ówczesne polskie władze. Czytaj więcej…

2024-01-08

Bopis – potrawa kuchni filipińskiej. Jest daniem o niejasnym pochodzeniu. Jedna z teorii wskazuje, jakoby potrawa ta miała wywodzić się z kuchni hiszpańskiej. Ślady wiążące ją z tradycją kulinarną Półwyspu Iberyjskiego są jednak dosyć trudne tak do prześledzenia, jak i do umiejscowienia w czasie, nawet jeżeli to właśnie ta wersja pochodzenia bopisu uznawana jest za najbardziej prawdopodobną. Przepisy używane do przygotowania bopisu różnią się w zależności od regionu. Danie przygotowywane jest przede wszystkim z wieprzowych podrobów smażonych z dodatkiem czosnku, cebuli oraz pomidora. Pikantne, spożywane bywa jako przekąska lub danie główne. Stanowi integralną część filipińskiej kultury, często towarzyszy konsumpcji alkoholu. Popularność dania sprawiła, że na przestrzeni dekad podlegało ono znaczącej ewolucji. Poza standardowymi odmianami bopisu można odnaleźć także warianty oparte na wołowinie, drobiu czy rybach. Istnieją również warianty tejże potrawy całkowicie rezygnujące z mięsa. Czytaj więcej…

2024-01-09

Skrzyp zimowy – gatunek rośliny z rodziny skrzypowatych. Występuje w Europie i Azji oraz na Grenlandii, w szerokim ujęciu taksonomicznym także w Ameryce Północnej. W Polsce dość pospolity. Rośnie zwykle w żyznych lasach liściastych, często na zboczach dolin, podgatunek północnoamerykański także na brzegach wód. Uprawiany jako roślina ozdobna jest bardziej tęgi podgatunek północnoamerykański, w niektórych ujęciach wyodrębniany w osobny gatunek. Skrzyp zimowy stosowany był dawniej lub lokalnie jako roślina jadalna, lecznicza i polerska. Jako roślina lecznicza wykorzystywany był podobnie jak skrzyp polny. Naparom z ziela przypisywane jest działanie przeciwzapalne, antyseptyczne i moczopędne. Ze względu na zdolność skrzypu zimowego do bioakumulacji metali ciężkich przy wykorzystaniu ziela do celów leczniczych należy uwzględnić to ryzyko i surowiec pozyskiwać z siedlisk nie skażonych tymi metalami. Czytaj więcej…

2024-01-10

Katastrofa górnicza w kopalni Donnersmarckhütte – katastrofa, do której doszło 10 stycznia 1923 roku na terenie kopalni węgla Donnersmarckhütte znajdującej się w Mikulczycach, ówcześnie w granicach Republiki Weimarskiej. W wyniku awarii lokomotywy kolei dołowej doszło do pożaru podziemnego wyrobiska. Ze względu na uszkodzenie rurociągu transportującego sprężone powietrze, ogień był dodatkowo podsycany i bardzo szybko się rozprzestrzeniał, obejmując kolejne korytarze kopalni. W następstwie pożaru drewniana obudowa wyrobiska szybko uległa zawaleniu. Fedrujący w rejonie zdarzenia górnicy uciekali nieużytkowaną pochylnią łączącą pokłady 280 i 380, jednak była ona częściowo przysypana i wymagała udrożnienia. Początkowo podjęto próby ugaszenia pożaru. Wkrótce jednak kierownictwo kopalni oraz rzeczoznawcy uznali, że ze względu na okoliczności żaden z poszukiwanych górników nie mógł przeżyć wypadku. Śmierć poniosło 45 górników. Czytaj więcej…

2024-01-11

Lubinieckie – jezioro rynnowe w województwie lubuskim, na Pojezierzu Łagowskim w pobliżu Świebodzina. Akwen posiada charakterystyczny dla jezior rynnowych wydłużony kształt, w tym przypadku południowy brzeg graniczy ze Świebodzinem i Grodziszczem, a północny z położoną około 3 km na północ Rzeczycą. Misa jeziorna nie jest znacząco rozbudowana. Brzegi jeziora porośnięte są krzewami, a północny brzeg również lasami liściastymi. Jezioro w przeważającej części otoczone jest użytkami zielonymi oraz gruntami ornymi. Średnia głębokość zbiornika wodnego to 2,5 m, a maksymalna – 5,9 m. Jezioro Lubinieckie jest bardzo zanieczyszczonym zbiornikiem, głównie z powodu zmagazynowanych w okolicach jego dopływu osadów ze ścieków pochodzących z czasów przed zbudowaniem oczyszczalni ścieków dla Świebodzina. Jezioro nie jest objęte żadną formą ochrony przyrody. Czytaj więcej…

2024-01-12

Durango – meksykański okręt z okresu II wojny światowej i powojennego, hybryda kanonierki oraz transportowca, używany także jako okręt szkolny, zbudowany w Hiszpanii. Wodowany w czerwcu 1935 roku, służył w Marynarce Meksyku przez 65 lat, od 1936 do 2001 roku. Był głównym okrętem typu Durango składającego się z dwóch okrętów, przy czym drugi został ukończony w zmodyfikowanej postaci i przejęty przez Hiszpanię. Uzbrojenie główne „Durango” stanowiły dwa działa kalibru 102 mm. Wyporność pełna wynosiła 2000 ton angielskich. Napędzały go początkowo turbiny parowe, pozwalające na osiąganie prędkości 20 węzłów, w latach 60. wymienione na silniki wysokoprężne z przekładnią elektryczną. Okręt mógł transportować do 490 żołnierzy i 80 koni. Nosił numery burtowe: 128, B-1 i B-01. Czytaj więcej…

2024-01-13

Puklerzyk różowy – gatunek ssaka, pancernikowca z rodziny Chlamyphoridae. Bliski krewny włosopuklerznika oraz puklerznika. Jego głowę i tułów pokrywa pancerz o 6–8 wolnych pasach, porośnięty włosem. Prowadzi samotny, dzienny tryb życia na suchych obszarach Argentyny i Chile, chroni się w jamie. Występuje sezon rozrodczy rozpoczynający się wiosną i trwający do wczesnego lata, aczkolwiek występują tu istotne różnice związane z szerokością geograficzną i długością dnia. Okres rozrodu może więc trwać od trzech do pięciu miesięcy. Samica rodzi 1–2, rzadziej 3 młode. Samce mogą konkurować o samice, wykazując względem siebie agresję. Niekiedy kilka z nich goni jedną samicę. Jest gatunkiem bliskim zagrożenia wyginięciem. Wśród głównych zagrożeń wymienia się intensywne nielegalne polowania przeprowadzane przez ludzi i psy. Czytaj więcej…

2024-01-14

Marek Hłasko (ur. 14 stycznia 1934 w Warszawie, zm. 14 czerwca 1969 w Wiesbaden) – polski pisarz i scenarzysta filmowy. Jest autorem takich dzieł jak Pierwszy krok w chmurach, Ósmy dzień tygodnia, Następny do raju oraz Palcie ryż każdego dnia. Jego pierwsze opowiadania wyszły drukiem w 1955 roku, jednak dopiero po wydaniu zbioru Pierwszy krok w chmurach w 1956 roku zyskał ogólnokrajowe uznanie. Zdobywszy popularność, skupił się na pisarstwie i wydawał kolejne dzieła. Jednocześnie był współautorem scenariuszy do adaptacji filmowych swoich dzieł. W trakcie prac przy pierwszym filmie poznał niemiecką aktorkę Sonję Ziemann, z którą był w związku małżeńskim w latach 1962–1967. W 1958 roku wyjechał do Paryża, rozpoczynając tym samym swój okres emigracyjny. Do końca życia mieszkał za granicą. Krytyka twórczości Hłaski jest niejednoznaczna. Początkowo, po wydaniu Pierwszego kroku w chmurach, pisarz był chwalony – został uhonorowany Nagrodą Pracy w 1955 roku. Po wyjeździe za granicę został napiętnowany przez ówczesne polskie władze. Czytaj więcej…

2024-01-15

Un bel dì, vedremo – sopranowa aria z II aktu opery Madame Butterfly Giacoma Pucciniego, do której libretto napisali Luigi Illica oraz Giuseppe Giacosa na podstawie noweli Madame Butterfly Johna Luthera Longa. Przypisana jest do roli Cio-Cio-San, która oczekuje na powrót swojego męża. Pierwsza tę rolę w czasie światowej prapremiery opery zaśpiewała Rosina Storchio 17 lutego 1904 roku. Występ został negatywnie przyjęty. Trzy miesiące później premierę miała wersja poprawiona, w której Storchio zastąpiono ukraińską sopranistką Salomeą Kruszelnicką, gdzie bisowano pięć arii. Utwór został napisany w tempie andante molto calmo poza jednym fragmentem w lento. Punkt kulminacyjny przypada na ostatnie takty arii, kiedy do śpiewaczki dołącza orkiestra. Aria jest najbardziej znanym utworem z tej opery i należy do podstawowego repertuaru sopranowego na świecie. Czytaj więcej…

2024-01-16

Last Action Hero: Music from the Original Motion Picture – ścieżka dźwiękowa promująca film Bohater ostatniej akcji w reżyserii Johna McTiernana z Arnoldem Schwarzeneggerem w roli głównej. Ukazała się 8 czerwca 1993 roku nakładem wytwórni Columbia. Wśród wykonawców, których utwory wykorzystano na soundtracku, znaleźli się m.in. AC/DC, Alice in Chains, Anthrax, Def Leppard, Fishbone, Megadeth oraz Queensrÿche. 10 lipca album uplasował się na 7. miejscu w zestawieniu Billboard 200. 24 sierpnia uzyskał w Stanach Zjednoczonych certyfikat platynowej płyty, za sprzedaż miliona egzemplarzy. Został on przyznany przez tamtejsze zrzeszenie amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA). Soundtrack, w przeciwieństwie do filmu, zebrał przychylne oceny i okazał się sukcesem. Krytycy chwalili go za dobór artystów i różnorodność. Czytaj więcej…

2024-01-17

Katarzyna Nosowska (ur. 30 sierpnia 1971 w Szczecinie) – polska piosenkarka rockowa, autorka tekstów, kompozytorka, pisarka, felietonistka i prezenterka radiowa. Występuje solowo i jako wokalistka zespołu muzycznego Hey. Jako nastolatka śpiewała w lokalnych zespołach w Szczecinie. W 1992 roku dołączyła do Hey, który w przeciągu kilku miesięcy zdobył ogólnopolską popularność i stał się jednym z najważniejszych reprezentantów polskiego rocka lat 90. Do zawieszenia przez grupę działalności w 2017 roku nagrała z nią 11 albumów studyjnych. Równolegle rozpoczęła karierę jako solistka. Pod własnym nazwiskiem wydała dotychczas 8 albumów studyjnych. Ponadto współpracowała z innymi artystami, śpiewając gościnnie w ich utworach, pisząc dla nich teksty lub nagrywając wokale wspierające. W swojej twórczości łączyła elementy gatunków, takich jak rock, muzyka alternatywna, muzyka elektroniczna, trip hop oraz pop. Jest jedną z najpopularniejszych i najbardziej uznanych polskich piosenkarek i autorów tekstów. Czytaj więcej…

2024-01-18

Deep Six – album kompilacyjny opublikowany w limitowanym nakładzie 2 tys. egzemplarzy 21 marca 1986 roku przez wytwórnię C/Z. Zawiera on nagrania sześciu zespołów wywodzących się z Seattle, lub okolic, w stanie Waszyngton – Green River, Malfunkshun, Melvins, Skin Yard, Soundgarden oraz The U-Men. Procesem produkcji zajęli się Chris Hanzsek oraz Tina Casale. Główną ideą realizacji i publikacji składanki była chęć zwrócenia uwagi na podziemną twórczość artystów z Seattle. Mimo że Deep Six nie odniósł sukcesu komercyjnego, to obecnie uznawany jest przez historyków muzyki za jeden z najważniejszych kamieni milowych w historii grunge’u, ponieważ zawierał dźwięk, który później stał się charakterystyczny dla tego kierunku muzycznego i zdefiniował jego koncepcję i niuanse, a także zademonstrował publiczności zespoły, które zyskały status kultowych dla tego gatunku. W 1994 roku, u szczytu popularności grunge’u, C/Z razem z A&M opublikowało reedycję kompilacji w zmienionej oprawie graficznej. Czytaj więcej…

2024-01-19

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach – kompleks sal koncertowych, położony przy placu Wojciecha Kilara 1 w Katowicach. Gmach ten jest siedzibą Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach i stanowi jeden z obiektów katowickiej Strefy Kultury, na którą składa się także Międzynarodowe Centrum Kongresowe oraz Muzeum Śląskie. Gmach ten powstał na terenach po dawnym składzie drewna Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”, a jego oficjalne otwarcie nastąpiło 1 października 2014 roku. Został on zaprojektowany przez związanego z regionem architekta – Tomasza Koniora, który w architekturze gmachu nawiązał do górnośląskiego dziedzictwa i architektury kolonii robotniczej Nikiszowiec. Gmach ten uzyskał szereg nagród i wyróżnień branży architektonicznej. W momencie otwarcia, budynek był największym kompleksem koncertowo-nagraniowym na terenie Polski, a w 2019 roku dołączył do grona European Concert Hall Organisation, zrzeszającego renomowane europejskie sale koncertowe. Od momentu otwarcia stał się bardzo popularnym miejscem kultury muzycznej w Katowicach, a w salach koncertowych gmachu NOSPR-u występowało szereg szanowanych i renomowanych artystów i zespołów muzycznych. Czytaj więcej…

2024-01-20

The Nona Tapes – krótkometrażowy mockument amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains w reżyserii Rocky’ego Schencka, opublikowany 12 grudnia 1995 roku nakładem wytwórni Columbia Records oraz Sony Music. Procesem produkcji zajął się Toby Wright. Mockument The Nona Tapes jest historią początkującej dziennikarki Nony Weisbaum, która wraz z kierowcą jeździ kabrioletem ulicami Seattle, poszukując tamtejszych „gwiazd rocka”. Weisbaum przeprowadza w żartobliwym tonie wywiady z muzykami zespołu Alice in Chains – kolejno z Seanem Kinneyem, Mikiem Inezem oraz z Layne’em Staleyem. Opinie co do filmu były zróżnicowane; z jednej strony krytykowano pomysł realizacji wideo utrzymanego w humorystycznym tonie, argumentując, że obniża to wiarygodność zespołu, z drugiej chwalono taką inicjatywę, uznając ją za ciekawą i dobrą rozrywkę. W 2006 roku mockument został po raz pierwszy wydany na nośniku DVD, dołączonym do dwupłytowej kompilacji The Essential Alice in Chains. Czytaj więcej…

2024-01-21

Organy – klawiszowy, dęty instrument muzyczny z grupy aerofonów, umieszczany najczęściej w kościołach, salach koncertowych, synagogach reformowanych oraz aulach. Dźwięk w organach wytwarzany jest w wielu podzielonych na grupy piszczałkach, przez które przepływa sprężone powietrze wytwarzane w urządzeniach do tłoczenia powietrza: miechach lub dmuchawach elektrycznych. Muzyk grający na organach siedzi przy stole gry, którego głównymi elementami są jedna lub kilka klawiatur ręcznych, klawiatura nożna oraz przyciski. Stół gry, jeśli jest umieszczony poza głównym korpusem instrumentu, nazywany jest kontuarem; umiejscowiony jest zazwyczaj przed prospektem organowym – najbardziej widoczną, ozdobną, ale i funkcjonalną, frontową częścią obudowy instrumentu. Nazwa instrumentu pochodzi od starogreckiego ὄργανον oraz łacińskiego orgănum (organon) – określeń oznaczających przedmiot, narzędzie do robienia czegoś. Czytaj więcej…

2024-01-22

Un bel dì, vedremo – sopranowa aria z II aktu opery Madame Butterfly Giacoma Pucciniego, do której libretto napisali Luigi Illica oraz Giuseppe Giacosa na podstawie noweli Madame Butterfly Johna Luthera Longa. Przypisana jest do roli Cio-Cio-San, która oczekuje na powrót swojego męża. Pierwsza tę rolę w czasie światowej prapremiery opery zaśpiewała Rosina Storchio 17 lutego 1904 roku. Występ został negatywnie przyjęty. Trzy miesiące później premierę miała wersja poprawiona, w której Storchio zastąpiono ukraińską sopranistką Salomeą Kruszelnicką, gdzie bisowano pięć arii. Utwór został napisany w tempie andante molto calmo poza jednym fragmentem w lento. Punkt kulminacyjny przypada na ostatnie takty arii, kiedy do śpiewaczki dołącza orkiestra. Aria jest najbardziej znanym utworem z tej opery i należy do podstawowego repertuaru sopranowego na świecie. Czytaj więcej…

2024-01-23

Last Action Hero: Music from the Original Motion Picture – ścieżka dźwiękowa promująca film Bohater ostatniej akcji w reżyserii Johna McTiernana z Arnoldem Schwarzeneggerem w roli głównej. Ukazała się 8 czerwca 1993 roku nakładem wytwórni Columbia. Wśród wykonawców, których utwory wykorzystano na soundtracku, znaleźli się m.in. AC/DC, Alice in Chains, Anthrax, Def Leppard, Fishbone, Megadeth oraz Queensrÿche. 10 lipca album uplasował się na 7. miejscu w zestawieniu Billboard 200. 24 sierpnia uzyskał w Stanach Zjednoczonych certyfikat platynowej płyty, za sprzedaż miliona egzemplarzy. Został on przyznany przez tamtejsze zrzeszenie amerykańskich wydawców muzyki Recording Industry Association of America (RIAA). Soundtrack, w przeciwieństwie do filmu, zebrał przychylne oceny i okazał się sukcesem. Krytycy chwalili go za dobór artystów i różnorodność. Czytaj więcej…

2024-01-24

Katarzyna Nosowska (ur. 30 sierpnia 1971 w Szczecinie) – polska piosenkarka rockowa, autorka tekstów, kompozytorka, pisarka, felietonistka i prezenterka radiowa. Występuje solowo i jako wokalistka zespołu muzycznego Hey. Jako nastolatka śpiewała w lokalnych zespołach w Szczecinie. W 1992 roku dołączyła do Hey, który w przeciągu kilku miesięcy zdobył ogólnopolską popularność i stał się jednym z najważniejszych reprezentantów polskiego rocka lat 90. Do zawieszenia przez grupę działalności w 2017 roku nagrała z nią 11 albumów studyjnych. Równolegle rozpoczęła karierę jako solistka. Pod własnym nazwiskiem wydała dotychczas 8 albumów studyjnych. Ponadto współpracowała z innymi artystami, śpiewając gościnnie w ich utworach, pisząc dla nich teksty lub nagrywając wokale wspierające. W swojej twórczości łączyła elementy gatunków, takich jak rock, muzyka alternatywna, muzyka elektroniczna, trip hop oraz pop. Jest jedną z najpopularniejszych i najbardziej uznanych polskich piosenkarek i autorów tekstów. Czytaj więcej…

2024-01-25

Deep Six – album kompilacyjny opublikowany w limitowanym nakładzie 2 tys. egzemplarzy 21 marca 1986 roku przez wytwórnię C/Z. Zawiera on nagrania sześciu zespołów wywodzących się z Seattle, lub okolic, w stanie Waszyngton – Green River, Malfunkshun, Melvins, Skin Yard, Soundgarden oraz The U-Men. Procesem produkcji zajęli się Chris Hanzsek oraz Tina Casale. Główną ideą realizacji i publikacji składanki była chęć zwrócenia uwagi na podziemną twórczość artystów z Seattle. Mimo że Deep Six nie odniósł sukcesu komercyjnego, to obecnie uznawany jest przez historyków muzyki za jeden z najważniejszych kamieni milowych w historii grunge’u, ponieważ zawierał dźwięk, który później stał się charakterystyczny dla tego kierunku muzycznego i zdefiniował jego koncepcję i niuanse, a także zademonstrował publiczności zespoły, które zyskały status kultowych dla tego gatunku. W 1994 roku, u szczytu popularności grunge’u, C/Z razem z A&M opublikowało reedycję kompilacji w zmienionej oprawie graficznej. Czytaj więcej…

2024-01-26

Siedziba Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach – kompleks sal koncertowych, położony przy placu Wojciecha Kilara 1 w Katowicach. Gmach ten jest siedzibą Narodowej Orkiestry Symfonicznej Polskiego Radia w Katowicach i stanowi jeden z obiektów katowickiej Strefy Kultury, na którą składa się także Międzynarodowe Centrum Kongresowe oraz Muzeum Śląskie. Gmach ten powstał na terenach po dawnym składzie drewna Kopalni Węgla Kamiennego „Katowice”, a jego oficjalne otwarcie nastąpiło 1 października 2014 roku. Został on zaprojektowany przez związanego z regionem architekta – Tomasza Koniora, który w architekturze gmachu nawiązał do górnośląskiego dziedzictwa i architektury kolonii robotniczej Nikiszowiec. Gmach ten uzyskał szereg nagród i wyróżnień branży architektonicznej. W momencie otwarcia, budynek był największym kompleksem koncertowo-nagraniowym na terenie Polski, a w 2019 roku dołączył do grona European Concert Hall Organisation, zrzeszającego renomowane europejskie sale koncertowe. Od momentu otwarcia stał się bardzo popularnym miejscem kultury muzycznej w Katowicach, a w salach koncertowych gmachu NOSPR-u występowało szereg szanowanych i renomowanych artystów i zespołów muzycznych. Czytaj więcej…

2024-01-27

The Nona Tapes – krótkometrażowy mockument amerykańskiego zespołu muzycznego Alice in Chains w reżyserii Rocky’ego Schencka, opublikowany 12 grudnia 1995 roku nakładem wytwórni Columbia Records oraz Sony Music. Procesem produkcji zajął się Toby Wright. Mockument The Nona Tapes jest historią początkującej dziennikarki Nony Weisbaum, która wraz z kierowcą jeździ kabrioletem ulicami Seattle, poszukując tamtejszych „gwiazd rocka”. Weisbaum przeprowadza w żartobliwym tonie wywiady z muzykami zespołu Alice in Chains – kolejno z Seanem Kinneyem, Mikiem Inezem oraz z Layne’em Staleyem. Opinie co do filmu były zróżnicowane; z jednej strony krytykowano pomysł realizacji wideo utrzymanego w humorystycznym tonie, argumentując, że obniża to wiarygodność zespołu, z drugiej chwalono taką inicjatywę, uznając ją za ciekawą i dobrą rozrywkę. W 2006 roku mockument został po raz pierwszy wydany na nośniku DVD, dołączonym do dwupłytowej kompilacji The Essential Alice in Chains. Czytaj więcej…

2024-01-28

Organy – klawiszowy, dęty instrument muzyczny z grupy aerofonów, umieszczany najczęściej w kościołach, salach koncertowych, synagogach reformowanych oraz aulach. Dźwięk w organach wytwarzany jest w wielu podzielonych na grupy piszczałkach, przez które przepływa sprężone powietrze wytwarzane w urządzeniach do tłoczenia powietrza: miechach lub dmuchawach elektrycznych. Muzyk grający na organach siedzi przy stole gry, którego głównymi elementami są jedna lub kilka klawiatur ręcznych, klawiatura nożna oraz przyciski. Stół gry, jeśli jest umieszczony poza głównym korpusem instrumentu, nazywany jest kontuarem; umiejscowiony jest zazwyczaj przed prospektem organowym – najbardziej widoczną, ozdobną, ale i funkcjonalną, frontową częścią obudowy instrumentu. Nazwa instrumentu pochodzi od starogreckiego ὄργανον oraz łacińskiego orgănum (organon) – określeń oznaczających przedmiot, narzędzie do robienia czegoś. Czytaj więcej…

2024-01-29

Jan Jakub Kolski (ur. 29 stycznia 1956 we Wrocławiu) – polski reżyser, scenarzysta, operator oraz producent, autor filmów dokumentalnych, fabularnych, sztuk teatralnych, książek i piosenek. Sławę zdobył jako realizator utrzymanych w estetyce realizmu magicznego filmów o jego rodzinnej wsi Popielawy. Był też adaptatorem dzieł literackich – Daleko od okna według Hanny Krall, Pornografia według Witolda Gombrowicza, Wenecja na podstawie opowiadań Włodzimierza Odojewskiego. Na ogół jego filmy były przeciętnie oceniane przez krytyków, lecz cieszyły się stałym zainteresowaniem publiczności. Laureat licznych wyróżnień, w tym Nagrody Specjalnej Jury na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych za Jańcia Wodnika, Paszportu „Polityki”, Złotych Lwów oraz Orła dla najlepszego filmu polskiego za Historię kina w Popielawach. Od 1994 roku, z inspiracji twórczością Kolskiego, festiwal Prowincjonalia przyznaje corocznie najlepszym filmom polskim Grand Prix „Jańcio Wodnik”. Czytaj więcej…

2024-01-30

Prorok, widzący i objawiciel – tytuł kościelny używany w wyznaniach zaliczanych do ruchu świętych w dniach ostatnich. Osadzony w mormońskich pismach świętych, stanowi odzwierciedlenie wiary w ciągłość Bożego objawienia. Przyznawany różnym grupom i jednostkom, najczęściej wiązany jednak z Pierwszym Prezydium oraz Kworum Dwunastu Apostołów Kościoła Jezusa Chrystusa Świętych w Dniach Ostatnich. Jako integralna część mormońskiej historii występuje także w innych denominacjach ruchu świętych w dniach ostatnich. Używany był już w początkach mormońskiej historii, tak wobec Josepha Smitha, pierwszego prezydenta, jak i wobec Hyruma Smitha, drugiego przewodniczącego patriarchy Kościoła. Do formalnego użytku wprowadzony został w marcu 1836 roku, podczas ceremonii poświęcenia świątyni w Kirtland. Czytaj więcej…

2024-01-31

U-574 – niemiecki okręt podwodny typu VIIC z okresu II wojny światowej. Okręt wypierał 769 ton w położeniu nawodnym i 871 ton pod wodą, a jego główną bronią było 14 torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z pięciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 17 węzłów, osiągając zasięg 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów. Jednostka została zwodowana w kwietniu 1941 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, a w czerwcu 1941 roku wcielono ją do służby w Kriegsmarine. Pływając w składzie 1. Flotylli U-Bootów, okręt podczas pierwszego atlantyckiego patrolu 19 grudnia 1941 roku zatopił na zachód od Lizbony brytyjski niszczyciel HMS „Stanley” o wyporności 1190 ton, po czym niedługo po tym sam został zatopiony przez brytyjski slup HMS „Stork”. Z liczącej 44 osoby załogi zginęło 28 marynarzy, w tym dowódca por. mar. Dietrich Gengelbach, a pozostałych 16 trafiło do niewoli. Czytaj więcej…