Pomoc:Jak napisać dobrą definicję

Skocz poniżej nawigacji.

Dla każdego

Te informacje dotyczą zarówno edytora wizualnego, jak i edytora wikikodu (Czym to się różni?)

Definicja – powinna być czytelna, niezbyt długa ani szczegółowa, napisana przystępnym językiem, umożliwiająca czytelnikowi szybkie dowiedzenie się, o co chodzi, co to jest bez czytania rozwinięcia. Przykład złej definicji.

W artykułach o obszernej treści pierwszy akapit stanowić powinien wprowadzenie (tzw. lead), zawierające treściwie sformułowaną definicję tematu i streszczenie najważniejszych informacji z całego artykułu. Wprowadzenie powinno zawierać informację możliwie kompleksową, choć krótką i w miarę możliwości bez stosowania specjalistycznego języka. Dzięki streszczeniu czytelnik, który chce się tylko pobieżnie zapoznać z danym tematem, nie będzie musiał czytać całego tekstu. Długość tego akapitu jest zwykle skorelowana z długością całego artykułu – wprowadzenie do bardziej rozbudowanych artykułów może zawierać nawet kilkanaście zdań.

Formatowanie

Artykuł powinien rozpoczynać się hasłem (definiendum), czyli tytułem artykułu z wytłuszczonymi literami (jeśli to niemożliwe, wytłuszczony tytuł powinno się umieścić w pierwszym zdaniu w inny sposób). Należy unikać wytłuszczania definiendum w dalszych częściach artykułu, chyba że jest to konieczne ze specjalnych względów, a artykuł jest długi. Wytłuszczony tytuł artykułu nie powinien zawierać żadnych linków wewnętrznych. Po tytule artykułu (i ew. jego rozwinięciu) powinien zostać umieszczony myślnik (zapisywany półpauzą „–”), a następnie definiens. Linki do istotnych pojęć zawartych w definiendum powinny znaleźć się w definiensie.

Tytuły filmów, utworów literackich i muzycznych itp. w definiendum należy jedynie wytłuszczać, np. Ojciec chrzestny, choć w dalszej części artykułu powinny być wyróżnione kursywą: Ojciec chrzestny. Występujące po myślniku tytuły filmów, utworów literackich, albumów muzycznych itd. należy wyróżniać kursywą. Tytuły czasopism oraz współczesnych piosenek powinny być wyróżnione cudzysłowem. Określenia obcojęzyczne pisane alfabetem łacińskim należy wyróżnić kursywą. Słów napisanych innym alfabetem nie należy wyróżniać. Przykłady prawidłowo sformatowanych początków artykułów:

Maciey Kolinka-Altratyczuś (ur. 4 marca 1980 w Łodzi) – dziennikarz, prezenter radiowy, publicysta.

I Liceum Ogólnokształcące im. Kubusia Puchatka w Warszawie – warszawskie liceum ogólnokształcące, od 2008 roku noszące imię Kubusia Puchatka.

Zielony (ang. Green) – powieść amerykańskiej pisarki Jane Doe.

Zawartość

Definicja powinna wyjaśniać

Artykuły w encyklopedii, a szczególnie ich wstępne definicje, powinny być pisane w taki sposób, by każdy czytelnik mógł je zrozumieć. W innym przypadku mamy do czynienia z sytuacją ignotum per ignotum.

Definicja nie powinna się rozpoczynać od omawiania szczególnych warunków związanych z danym terminem; nie powinna być tworzona wyłącznie poprzez odniesienie do innego pojęcia, np. „Formacja przenikania – formacja hossy, będąca odwrotnością formacji zasłony ciemnej chmury”. Dotyczy to szczególnie sytuacji, gdy nie istnieją artykuły, do których prowadzą linki w definiowanym pojęciu. Jeśli pojęcie użyte w definicji ma swój artykuł, nie trzeba go wyjaśniać przy definiowanym terminie.

W niektórych przypadkach, gdy hasło jest definiowane za pomocą samych trudnych pojęć, nieużywanych na co dzień terminów, korzystne będzie podanie przykładów i nieco szersze omówienie problemu. Opis taki nie powinien jednak wypaczać sensu, a użyte słowa powinny być precyzyjne. Takie dodatkowe opisy powinny być oddzielone od definicji np. w formie rozdziałów.

Jak powinna wyglądać definicja

Definicja powinna w krótki sposób określić, czym jest opisywany przedmiot, obiekt lub zjawisko, bądź kim jest opisywany człowiek lub postać. Należy użyć krótkiej leksykonowej definicji, tzn.:

• twierdzenie matematyczne z teorii grup
• cząstka elementarna
• pisarz angielski
• postać literacka
• mityczny bohater
• miasto w…

Taka definicja daje bezpośrednią informację o tym co lub kto to jest. Najprościej jest z biogramami, bo wystarczy napisać:

Jan Kowalski (1950–2000) – polski pisarz, poeta i muzyk.

Znacznie trudniej jest z obiektami abstrakcyjnymi, gdyż tutaj odpowiedź czasem może być trudna i wymagająca głębszej wiedzy. Przykładowo błędna definicja okręgu mogłaby brzmieć następująco:

Okrąg powstaje poprzez wbicie główki cyrkla w kartkę oraz poprzez obrót wokół punktu wbicia. Odległość pomiędzy wbitym szpikulcem a ołówkiem nazywana jest promieniem, dwa promienie to średnica.....

Powyższy tekst wygląda dość śmiesznie, jednak w Wikipedii w artykułach z nauk ścisłych pojawiało się sporo podobnie formułowanych definicji.

Poprzednia definicja liczb zespolonych brzmiała następująco:

Liczby zespolone można rozumieć jako pewne rozszerzenie zbioru liczb rzeczywistych. Podobnie jak one tworzą ciało. Ciało liczb zespolonych jest ciałem algebraicznie domkniętym, co oznacza, że każdy wielomian o współczynnikach z ciała liczb zespolonych ma w nim pierwiastki. Własności tej nie ma ciało liczb rzeczywistych, w którym np. równanie x² = – 1 nie ma rozwiązań (w ciele liczb zespolonych są nimi i oraz -i, o których niżej).

Pierwsze zdanie nic nie mówi o tym, co to są liczby zespolone. Drugie stwierdza, że są ciałem i jest to jedyne zdanie będące odpowiedzią na pytanie „CZYM SĄ liczby zespolone?”. Kolejne zdanie to definicja ciała algebraicznie domkniętego, a nie liczb zespolonych.

Definicja krótka

Podstawą dobrej definicji jest użycie możliwie najprostszej, zwięzłej formy. Dla większości artykułów definicja krótka będzie stanowiła całą definicję. Przykłady definicji krótkich

• Biogramy (pominięta część główki artykułu z obocznościami, datami życia etc.):
  • Adam Bernard Mickiewicz – polski poeta, publicysta i działacz polityczny.
  • Mikołaj Kopernik – polski astronom, matematyk, prawnik, ekonomista, kanonik, strateg, lekarz i astrolog.

• Hasła rzeczowe:
  • Twierdzenie Pitagorasa – twierdzenie matematyczne.
  • Twierdzenie Noether – twierdzenie w mechanice teoretycznej.
  • Twierdzenie Migdała – twierdzenie fizyki materii skondensowanej.
  • Siła elektromotoryczna – napięcie na ogniwie, przez które nie płynie prąd.
  • Akustyka – dział fizyki i techniki.
  • Zeus – najwyższy z bogów w mitologii greckiej.

• Hasła geograficzne:
  • Pojezierze – obszar występowania młodoglacjalnej rzeźby terenu, związanej z plejstoceńskimi zlodowaceniami.
  • Kraków – miasto w południowej Polsce, położone nad Wisłą.
  • Kilimandżaro – góra w Tanzanii leżąca przy pograniczu z Kenią.

W przypadku biogramów definicja krótka jest całą definicją. W hasłach rzeczowych, zwłaszcza w naukach ścisłych definicja krótka byłaby zbyt ogólna. Jednak pierwszym elementem definicji długiej powinna być właśnie definicja krótka.

Definicja długa

W niektórych sytuacjach krótka definicja jest zbyt mało precyzyjna. Dlatego należy utworzyć definicję długą z wydzielonym logicznie krótkim fragmentem (definicją krótką).

• Akustyka – [początek definicji długiej][początek definicji krótkiej]dział fizyki i techniki[koniec definicji krótkiej], obejmujący zjawiska związane z powstawaniem, propagacją i oddziaływaniem fal akustycznych.[koniec definicji długiej]

Cechy dobrej definicji

Dobra definicja odpowiada na pytanie: czym to jest? kim on jest? Aby sprawdzić, czy początek artykułu jest dobrze skonstruowany, należy zadać pytanie, czy pierwsze zdanie (czyli definicja) odpowiada na pytanie: czym to jest? kim on jest?. Jeżeli nie, to należy tak przeformułować początek artykułu, by odpowiedź na te pytania była prosta. Czasem odpowiedź na to pytanie może być nietrywialna i wymagać głębszej wiedzy.

Lista kontrolna dobrej definicji (w nawiasach prawidłowe odpowiedzi):

• Czy definicja jest krótka? (TAK)
• Czy definicja odpowiada na pytanie „czym to jest?” lub „kim on lub ona jest?” (TAK)
• Czy w definicji występują elementy charakteryzujące zamiast definiujących? (NIE)
• Czy w definicji występują przykłady? (NIE)

Czego unikać

• lania wody (np. wyrażenia typu „określenie używane...”, „termin stosowany na określenie”, „nazwa opisująca...”, „...można scharakteryzować jako...”, nie wnoszące żadnej informacji)
• kategoryzowania (np. „w fizyce i astronomii...”) – do tego służy system kategorii
• tłumaczenia nazw na różne języki (poza nazwami często występującymi w polskojęzycznych źródłach) – taką rolę zazwyczaj pełnią linki interwiki; w szczególności nie należy wymyślać własnych tłumaczeń

Poprawna interpunkcja

Definicje są budowane z reguły w postaci zdań podrzędnie złożonych (drugie zdanie składowe często rozpoczyna się od imiesłowu). Zdania składowe powinno się oddzielać przecinkiem, co jednak w ogromnej liczbie artykułów jest pomijane.

Przykład 1:

• Było (w artykule na medal!):
  

Parazaurolof (Parasaurolophus, co znaczy „prawie zaurolof”) – rodzaj dinozaura kaczodziobego żyjącego w Ameryce Północnej...

• Powinno być (i już jest):
  

Parazaurolof (Parasaurolophus, co znaczy „prawie zaurolof”) – rodzaj dinozaura kaczodziobego, żyjącego w Ameryce Północnej...

Przykład 2:

• Było:
  

Msza – w części wyznań chrześcijańskich porządek celebracji liturgicznej będącej odniesieniem do Ostatniej Wieczerzy Jezusa.

• Powinno być (i już jest):
  

Msza – w części wyznań chrześcijańskich porządek celebracji liturgicznej, będącej odniesieniem do Ostatniej Wieczerzy Jezusa.

Przykład 3:

• Było:
  

Sakrament (łac. sacramentum) – w chrześcijaństwie obrzęd religijny rozumiany jako widzialny znak...

• Powinno być (i już jest):
  

Sakrament (łac. sacramentum) – w chrześcijaństwie obrzęd religijny, rozumiany jako widzialny znak...

Przykład 4:

• Było:
  

Trubadurzy – poeci i zarazem muzycy francuscy działający w XII i XIII wieku.

• Powinno być (i już jest):
  

Trubadurzy – poeci i zarazem muzycy francuscy, działający w XII i XIII wieku.