Wikipedia:Artykuły na medal/Styczeń Marzec 2018

zajawka

Wybory parlamentarne na Nauru w 2010 roku – wybory, które odbyły się 24 kwietnia 2010 roku na Nauru. Zostały rozpisane o rok wcześniej w stosunku do terminu konstytucyjnego. W czasie wyborów stosowany był system głosowania preferencyjnego, w którym elektorat głosuje na kandydatów w ich okręgach wyborczych w kolejności preferencji. Obywatele głosowali w siedmiu dwumandatowych okręgach wyborczych oraz jednym okręgu czteromandatowym. Wybory zakończyły się reelekcją wszystkich dotychczasowych deputowanych. Równy podział mandatów między dwa przeciwstawne bloki doprowadził do kilkutygodniowego kryzysu politycznego, w czasie którego powołany parlament nie był w stanie dokonać elekcji nowego szefa państwa. Z tego powodu Marcus Stephen 11 czerwca 2010 roku rozwiązał parlament i zarządził powtórne wybory parlamentarne, które odbyły się 19 czerwca 2010 roku.

zajawka

Gregory Peck (ur. 5 kwietnia 1916 w San Diego, zm. 12 czerwca 2003 w Los Angeles) – amerykański aktor filmowy i teatralny, działacz społeczny oraz humanitarysta. Jedna z legend „Złotej Ery Hollywood”. American Film Institute umieścił jego nazwisko na 12. miejscu w rankingu „największych aktorów wszech czasów”. Peck zaczynał swoją karierę sceniczną na początku lat 40., występując m.in. na deskach Broadwayu. W 1944 roku zadebiutował na dużym ekranie w wojennym filmie Dni chwały. Za swoją rolę w dramacie Klucze królestwa uzyskał nominację do Oscara, do której w przekroju kariery łącznie nominowany był pięciokrotnie. Raz zdobył tę nagrodę za kreację Atticusa Fincha w dramacie obyczajowym Zabić drozda z 1962 roku. Odgrywał zazwyczaj role pozytywnych bohaterów, odznaczających się przywiązaniem do wartości moralnych, wytrwałością oraz inteligencją. Łącznie pojawił się w ponad 60 produkcjach na ekranie i 30 audycjach radiowych.

zajawka

Novum Instrumentum omne – pierwszy opublikowany grecki Nowy Testament, przygotowany przez Erazma z Rotterdamu, a wydrukowany przez Jana Frobena z Bazylei. Erazm wykorzystał kilka rękopisów, jakie znalazł w Bazylei, ale niektóre partie przetłumaczył z Wulgaty. Ukazało się pięć wydań, najważniejszym z nich jest trzecie, wykorzystane przez Stefanusa. Stało się ono podstawą dla późniejszych wydań i jest często utożsamiane z textus receptus. W roku 1535, rok przed śmiercią Erazma, ukazało się piąte i ostatnie wydanie erazmiańskiego Novum Testamentum. Usunął zeń tekst Wulgaty. Zapotrzebowanie na grecki tekst Nowego Testamentu sprawiło, że ukazało się wiele autoryzowanych i nieautoryzowanych wydań w XVI wieku. Niemal każde z nich bazowało na tekście erazmiańskim, włączając jego warianty tekstowe, jakkolwiek cechą charakterystyczną wspólną dla wszystkich owych wydań było wprowadzanie niewielkich zmian do ich tekstu.

zajawka

Szpak reunioński – gatunek wymarłego ptaka z rodziny szpakowatych. Występował na Reunion, wymarł w latach 50. XIX wieku.Szpaki reuniońskie miały blisko 30 cm długości. W upierzeniu dominowała biel oraz szarość, jednak grzbiet, skrzydła i ogon wyróżniały się ciemniejszą, szarobrązową barwą. Szpaki te odznaczały się ruchomym czubem, wywiniętym w przód. Ptaki te były odławiane przez osadników na Réunion, jednak trzymali je również jako ptaki domowe. W muzeach przetrwało 19 okazów. Już na początku XIX wieku miała spadać liczebność szpaków reuniońskich, przed nadejściem lat 60. XIX wieku prawdopodobnie już wymarły. Wymienia się wiele przyczyn, w tym konkurencję i drapieżnictwo ze strony wprowadzonych gatunków, choroby, wycinkę lasów i trzebież, bowiem szpaki służyły jako pokarm i tępiono je jako domniemane szkodniki upraw.

zajawka

Gramatyka języka angielskiego – opis zjawisk gramatycznych w ujęciu synchronicznym w języku angielskim. Gramatyka angielska, należąca do gramatyk języków germańskich, jest podobna do systemów gramatycznych innych języków germańskich zarówno pod względem morfologicznym, jak i syntaktycznym. W języku angielskim istnieją trzy rodzaje gramatyczne, niemające większego wpływu na morfologię. Zanikł system przypadków, zredukowany do mianownika oraz dopełniacza. Pozostałe przypadki można oddać, używając odpowiednich przyimków. Brak rozbudowanego systemu przypadków zrekompensował ścisły szyk angielskiego zdania. Język należy do grupy SVO, a orzeczenie znajduje się w zdaniu na drugim miejscu. W języku starannym pominięcie w zdaniu podmiotu jest dopuszczalne tylko w trybie rozkazującym. Najbardziej nośną kategorią gramatyczną jest czasownik: może wystąpić w trzech trybach, trzech stronach i czterech czasach. W odróżnieniu np. od języków słowiańskich i np. języka fińskiego rzeczownik występuje z przedimkiem, który określa policzalność desygnatu i stopień jego znajomości dla użytkowników języka.

zajawka

Bażyna czarna – gatunek rośliny z rodziny bażynowatych. Jego ujęcie taksonomiczne jest bardzo problematyczne – obok formy typowej (diploidalnej z jednopłciowymi kwiatami) wyróżniane są liczne i w różny sposób odmienne taksony w randze osobnych gatunków lub włączanych tu podgatunków lub odmian. W szerokim ujęciu jest to roślina o rozległym zasięgu obejmującym obszary o klimacie arktycznym i umiarkowanym w Azji, Europie oraz Ameryce Północnej. W Polsce podlega ochronie gatunkowej i występuje głównie w północnej części kraju – nad morzem, głównie w borze bażynowym i na torfowiskach, poza tym w Sudetach oraz Karpatach. Bażyna bywa wykorzystywana jako roślina jadalna, lecznicza i okrywowa. W owocach bażyny zidentyfikowano związki mające działanie antybakteryjne i przeciwgrzybicze.

zajawka

Skoki narciarskie na Zimowych Igrzyskach Olimpijskich 1984 – zawody olimpijskie w skokach narciarskich przeprowadzone pomiędzy 12 a 18 lutego 1984 roku w ramach igrzysk w Sarajewie, zaliczane do klasyfikacji generalnej Pucharu Świata 1983/1984. Podczas igrzysk rozegrane zostały dwie konkurencje w skokach narciarskich – 12 lutego były to zawody na obiekcie normalnym (K90), a 18 lutego – na obiekcie dużym (K112). W obu konkurencjach najlepsi okazali się Jens Weißflog oraz Matti Nykänen. Każdy z nich zdobył po jednym złotym i jednym srebrnym medalu. Weißflog został mistrzem olimpijskim na skoczni normalnej, a Nykänen na skoczni dużej. Brązowymi medalistami zostali natomiast: Jari Puikkonen na obiekcie K90 oraz Pavel Ploc na skoczni K112. Po raz czternasty skoczkowie narciarscy rywalizowali o medale igrzysk olimpijskich. Po raz pierwszy konkursy olimpijskie były traktowane niezależnie od mistrzostw świata w narciarstwie klasycznym, tzn. odstąpiono od reguły podwójnego mistrzostwa, według której każdy mistrz olimpijski stawał się automatycznie mistrzem świata.

zajawka

Kodeks Nitryjski – palimpsest pisany na pergaminie, zawierający w sumie cztery dzieła literackie: trzy greckie oraz jedno syryjskie; wszystkie pochodzą z wieków VI–IX. Jest jednym z najsłynniejszych palimpsestów. Zachowało się 226 kart rękopisu. Górny tekst naniesiony został w wieku VIII lub IX i zawiera syryjski traktat Sewera Antiocheńskiego, przeciwko Janowi Gramatykowi. Ten sam kodeks w dolnym tekście zawiera greckie teksty Iliady Homera, Ewangelii według św. Łukasza oraz Elementów Euklidesa. Dolny tekst palimpsestu jest miejscami nieczytelny. Rękopis przechowywany był w klasztorze na Pustyni Nitryjskiej, w klasztorze św. Marii Deipara, około 110 km na północny zachód od Kairu. W 1838 roku znaleziony został przez Anglika Henry’ego Tattama i wraz z ponad 500 innymi rękopisami przewieziony został do Londynu. Obecnie przechowywany jest w British Library w Londynie.

zajawka

Klasyfikacja medalowa Zimowych Igrzysk Olimpijskich 1948 – zestawienie państw, reprezentowanych przez narodowe komitety olimpijskie, uszeregowanych pod względem liczby zdobytych medali na V Zimowych Igrzyskach Olimpijskich w 1948 roku w Sankt Moritz. Igrzyska w Sankt Moritz były pierwszymi igrzyskami olimpijskimi po II wojnie światowej. Podczas tych igrzysk rozegrano 22 konkurencje w dziewięciu dyscyplinach sportowych. W porównaniu do poprzednich zimowych igrzysk, które odbyły się w 1936 roku w Garmisch-Partenkirchen, do kalendarza olimpijskiego włączono pięć konkurencji – cztery w narciarstwie alpejskim oraz skeletonowy ślizg mężczyzn. W zawodach zaprezentowało się 668 sportowców (591 mężczyzn i 77 kobiet) z 28 państw. Medalistami olimpijskimi zostali przedstawiciele trzynastu państw, spośród których dziesięć państw zdobyło przynajmniej jeden złoty medal. Najwięcej medali – po dziesięć – zdobyli reprezentanci Norwegii, Szwecji oraz Szwajcarii.

zajawka

Obóz zagłady w Sobiborze – niemiecki nazistowski obóz zagłady funkcjonujący od maja 1942 roku do października 1943 roku przy stacji kolejowej Sobibór na linii Chełm – Włodawa. Obóz został utworzony w ramach akcji „Reinhardt”; prowadzono w nim eksterminację ludności żydowskiej. Niemcy kierowali do niego transporty z gett i obozów pracy w okupowanej Polsce, przede wszystkim z dystryktu lubelskiego. Ponadto w Sobiborze byli mordowani Żydzi austriaccy, czescy, francuscy, holenderscy, niemieccy, słowaccy oraz sowieccy. Ofiary zabijano w stacjonarnych komorach gazowych przy użyciu gazów spalinowych. W literaturze przedmiotu liczbę Żydów zamordowanych w Sobiborze szacuje się w przedziale od 130 tys. do 300 tys. osób. W publicznej świadomości utrwaliła się zwłaszcza liczba 250 tys. ofiar, którą przyjęto w czasie pierwszego powojennego śledztwa. Badania przeprowadzone przez Roberta Kuwałka, których wyniki opublikowano w 2014 roku, wskazują jednak, że liczba ofiar Sobiboru wyniosła w rzeczywistości około 170–180 tys. osób.

zajawka

Kostniakomięsak – grupa pierwotnych nowotworów złośliwych wywodzących się z prymitywnych komórek mezenchymatycznych klasyfikowanych do grupy pierwotnych wrzecionowatokomórkowych mięsaków tkanki kostnej produkujących osteoid. Kostniakomięsak u ludzi jest stosunkowo rzadkim nowotworem, większość zachorowań dotyczy młodzieży i młodych dorosłych. Nowotwór zwykle pojawia się w kościach długich w pobliżu płytki wzrostu, szczególnie w obrębie kości udowej, kości piszczelowej oraz kości ramiennej. Stopień zaawansowania choroby warunkuje stosowane metody leczenia. W etapie choroby zlokalizowanej leczenie jest oparte o postępowanie chirurgiczne w skojarzeniu z chemioterapią okołooperacyjną. Leczenie chirurgiczne polega na radykalnej resekcji pierwotnego guza nowotworowego wraz z otaczającymi go tkankami i innymi tkankami potencjalnie zanieczyszczonymi komórkami nowotworowymi. Leczenie radykalne może polegać na operacji zachowującej kończynę albo wymagać jej amputacji.

zajawka

Achelozaur – rodzaj wymarłego dinozaura rogatego z rodziny ceratopsów. Żył w epoce kredy późnej, około 74,2 miliona lat temu, na terenach dzisiejszej Ameryki Północnej. Pierwsze skamieniałości zebrał w Montanie w 1987 roku zespół prowadzony przez Jacka Hornera, więcej znalezisk odkryto w 1989 roku. Jak inne ceratopsy, poruszał się na czterech kończynach, miał krótki ogon i dużą głowę zaopatrzoną w zakrzywiony dziób. Szyję osłaniała kryza wyrastająca z tyłu czaszki, dźwigająca parę długich kolców, zakrzywiających się na zewnątrz. Dorosły osobnik miał nierówne, zaokrąglone guzowatości nad oczami i nad pyskiem, gdzie inne ceratopsy często nosiły rogi. Kości te pokrywała za życia gruba warstwa keratyny, jednak jej kształt pozostaje niepewny. Wedle niektórych badaczy guzowatości służyły do walki, kiedy to zwierzęta przepychały się głowami lub do pokazów.

zajawka

Medaliści igrzysk olimpijskich w saneczkarstwie – zestawienie zawodników i zawodniczek, którzy przynajmniej raz stanęli na podium zawodów olimpijskich w saneczkarstwie. Zawody saneczkarskie znajdują się w programie zimowych igrzysk olimpijskich od igrzysk w Innsbrucku w 1964 roku. Włącznie do igrzysk w Vancouver rozegranych w 2010 roku saneczkarze rywalizowali w trzech konkurencjach – jedynkach kobiet, jedynkach mężczyzn i dwójkach mężczyzn. Na igrzyskach w Soczi w 2014 roku do kalendarza olimpijskiego włączono zawody drużynowe. Najwięcej medali olimpijskich w saneczkarstwie zdobyli reprezentanci Niemiec – 43. Na drugim miejscu klasyfikacji wszech czasów znajduje się Niemiecka Republika Demokratyczna z dorobkiem 32 medali, a na trzecim miejscu Włochy – 17 medali. Dwóch zawodników zdobyło po trzy tytuły mistrza olimpijskiego – Georg Hackl oraz Felix Loch. Najwięcej medali zdobył natomiast Armin Zöggeler, który stawał na podium olimpijskim sześciokrotnie. Jest również jedynym saneczkarzem, który został medalistą olimpijskim na sześciu kolejnych igrzyskach – od 1994 do 2014 roku.

zajawka

Canis dirus – wymarły gatunek wilka, ssaka z rodziny psowatych, jeden z najsłynniejszych prehistorycznych drapieżników północnoamerykańskich. Gatunek nazwano w 1858 roku, cztery lata po odkryciu pierwszego okazu. Canis dirus osiągał wielkość mniej więcej największych współczesnych wilków szarych oraz wilków kanadyjskich. Czaszka i uzębienie przypominało spotykane u wilka szarego, ale zęby Canis dirus były większe i lepiej przystosowane do cięcia, zwierzę dysponowało też większą siłą zgryzu kłów niż jakikolwiek współczesny wilk. Cechy stanowią adaptacje do polowań na późnoplejstoceńskich wielkich roślinożerców. Jako przyczynę wymarcia podawano zależność od megaroślinożerców wraz ze zmianami klimatycznymi i konkurencją ze strony innych gatunków, przy czym pozostaje ona kontrowersyjna. Ostatnie szczątki pochodzą sprzed 9440 lat.

zajawka

Rostisław – rosyjski pancernik z przełomu XIX i XX wieku, należący do Floty Czarnomorskiej, jedyny okręt swojego typu. Był siódmym z pancerników eskadrowych zbudowanych dla Floty Czarnomorskiej w ramach 20-letniego programu rozbudowy floty z lat 1883–1902. Autorem jego założeń konstrukcyjnych był naczelnik Morskiego Ministerstwa, adm. Nikołaj Czichaczow. Okręt stanowił typ mniejszego pancernika, ze słabszą artylerią kalibru 254 mm. Wszedł do służby w 1900 roku, służył aktywnie podczas I wojny światowej. Od początku 1916 roku Rostisław był okrętem flagowym oddziału batumskiego, działającego na rzecz oddziałów lądowych nacierających na terytorium tureckie z rejonu Batumi. Od września 1916 roku, po przystąpieniu do wojny Rumunii, Rostisław bazował w Konstancy, osłaniając port i rosyjskie konwoje z wojskiem. Był w tym czasie atakowany mało skutecznie przez lotnictwo. Został samozatopiony podczas wojny domowej w Rosji w 1920 roku, w której używany był przez białych jako pływająca bateria.

zajawka

Rodzajniki w języku francuskim – jeden z określników (determinantów) rzeczownika w języku francuskim. Podstawowy podział rozróżnia rodzajnik określony i nieokreślony, z kolei za podtyp nieokreślonego można uznać rodzajnik cząstkowy. Niektóre rodzajniki w wyniku procesów językowych połączyły się z przyimkami. Rodzajnik wskazuje na kategorię określoności lub nieokreśloności rzeczownika, ujawnia jego rodzaj, jeśli występuje w liczbie pojedynczej. Ponadto w mówionym języku francuskim często jedynie po rodzajniku można odróżnić, czy rzeczownika użyto w liczbie pojedynczej, czy mnogiej. Rodzajnika nieokreślonego używa się na ogół wówczas, gdy stojący po nim rzeczownik oznacza bliżej nieokreślone rzeczy. Rodzajnik określony używany jest na ogół wówczas, gdy stojący po nim rzeczownik oznacza rzeczy (osoby), które są znane, jednoznacznie określone lub o których była już mowa.

zajawka

Niezróżnicowany mięsak pleomorficzny – nowotwór złośliwy zaliczany do mięsaków tkanek miękkich, skategoryzowany w grupie mięsaków niezróżnicowanych i niesklasyfikowanych. Definiowany jest jako spektrum złośliwych guzów fibroblastycznych o zróżnicowanej komórkowości, zawartości zrębu śluzowatego, stopniu atypii oraz pleomorfizmu z charakterystycznymi krzywolinijnymi naczyniami. Dawniej był to jeden z najczęściej rozpoznawanych mięsaków tkanek miękkich, jednak wraz z postępem technik diagnostycznych w coraz większym odsetku mięsaków o podobnym obrazie mikroskopowym udało się ustalić określoną linię różnicowania, przez co obecnie nowotwór jest znacznie rzadziej rozpoznawany. Podstawową metodą leczenia choroby bez przerzutów jest szeroka resekcja guza w zakresie marginesu zdrowych tkanek. W leczeniu uzupełniającym stosuje się radioterapię. W leczeniu choroby zaawansowanej klinicznie z obecnymi przerzutami wykorzystuje się chemioterapię z użyciem doksorubicyny.