Wielkocząsteczkowy kininogen
Wielkocząsteczkowy kininogen (WK, HMWK, z ang. High-Molecular Weight Kininogen) – jednołańcuchowe białko z grupy kininogenez osoczowych, krążące w osoczu w kompleksie z prekalikreiną i czynnikiem XI. Bierze udział w inicjacji krzepnięcia krwi oraz w wytwarzaniu bradykininy[1].
Genetyka
edytujGen ludzkiego wielkocząsteczkowego kininogenu jest zlokalizowany na trzecim chromosomie (3q26)[2].
Struktura
edytujWielkocząsteczkowy kininogen to α-globulina z sześcioma domenami funkcjonalnymi. Krąży jako polipeptyd o długości 626 aminokwasów. Składa się z łańcucha ciężkiego i lekkiego. Łańcuch ciężki zawiera domeny 1, 2 i 3, a łańcuch lekki domeny 5 i 6. Domena 4 łączy łańcuch ciężki z lekkim[3].
Funkcje domen: domena 1 - wiązanie wapnia, domena 2 - hamowanie proteazy cysteinowej, domena 3 - hamowanie proteazy cysteinowej; wiązanie płytek krwi i komórek śródbłonka, domena 4 - generacja bradykininy, domena 5 - powinowactwo do heparyny i wiązanie komórek, Domena 6 - wiązanie prekallikreiny i czynnika XI.
Fizjologia
edytujWielkocząsteczkowy kininogen jest wytwarzany przez wątrobę razem z prekallikreiną. Działa głównie jako kofaktor przy koagulacji i w stanach zapalnych, ale nie ma wewnętrznej aktywności katalitycznej. Czas biologicznego półtrwania wynosi 6,5 dnia[4].
WK nie jest aktywny enzymatycznie i działa jedynie jako kofaktor do aktywacji układu krzepnięcia przyspieszając aktywację czynnika XII i prekalikreiny. Czynnik XIIa oddziałując na kompleks prekalikreiny i WK, powoduje powstanie aktywnej kalikreiny i degradację WK do form bardziej aktywnych. Aktywacja czynnika XI przebiega najszybciej, gdy obecne są jednocześnie czynnik XIIa, kalikreina i rozłożony kininogen[5].
WK jest silnym inhibitorem proteinaz cysteinowych. Odpowiedzialne za tę aktywność są domeny 2 i 3 w jego łańcuchu ciężkim[6].
Rola w patologii
edytujNiedobór WK, który raczej jest cechą, a nie chorobą, jest dziedziczony autosomalnie. Skaza ta nie wywołuje krwawień ani żadnych innych objawów. Niekiedy niedobór WK występuje razem ze zmniejszoną aktywnością prekalikreiny. U niektórych osób może dochodzić do zaburzeń fibrynolizy. Niedobór WK nie wymaga leczenia[7].
WK, poza tym, że jest prekursorem kinin, jest także kofaktorem czynnika XII i prekalikreiny w aktywacji przez kontakt[8]. Uwalnianie kinin przez układ kininogenezy jest niezależnym mechanizmem powodującym rozkurcz naczyń po ich uszkodzeniu, co prowadzi do zmniejszenia szybkości przepływu krwi w obszarze zranienia. Ułatwia to tworzenia czopu hemostatycznego poprzez agregację płytek krwi i polimeryzację fibryny[9].
Odnotowuje się wzrost stężenia czynników krzepnięcia, m.in. WK wraz ze starzeniem się organizmu[10].
Diagnostyka
edytujNiedobór WK wykrywa się w badaniu laboratoryjnym zwanym czasem częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT). Wyniki podaje się w % normy. Wartości poniżej 60% wskazują na niedobór WK[11].
Historia
edytujAnomalia objawiająca się niedoborem WK została wykryta w 1975 roku u pacjenta o nazwisku Fitzgerard i została nazwana jego nazwiskiem[12]. Opisano ją także jako współczynnik Flaujeaca[13] oraz czynnik Williamsa[14].
Przypisy
edytuj- ↑ Stefan Offermanns, Walter Rosenthal, Encyclopedia of molecular pharmacology, wyd. 2, Berlin: Springer, 2008, ISBN 978-3-540-38918-7, OCLC 288440323.
- ↑ Dunne Fong, David I. Smith, Wang-Ting Hsieh, The human kininogen gene (KNG) mapped to chromosome 3q26-qter by analysis of somatic cell hybrids using the polymerase chain reaction, „Human Genetics”, 87 (2), 1991, s. 189–192, DOI: 10.1007/BF00204179, PMID: 2066106 (ang.).
- ↑ H.R. Roberts i inni, Newer concepts of blood coagulation, „Haemophilia”, 4 (4), 1998, s. 331–334, DOI: 10.1046/j.1365-2516.1998.440331.x, PMID: 9873750 (ang.).
- ↑ Michał B. Ponczek, Michał Bijak, Czynniki kontaktu w fizjologicznym krzepnięciu krwi oraz w zakrzepicy, „Nowa Medycyna”, 2, 2013, s. 83-90 [dostęp 2020-12-06].
- ↑ Sokołowska B, Repetytorium z fizjologii hemostazy, „Acta Haematologica Polonica”, 41 (2), 2010, s. 245–252 [dostęp 2020-12-06].
- ↑ Shigeki Higashiyama i inni, Human high molecular weight kininogen as a thiol proteinase inhibitor: presence of the entire inhibition capacity in the native form of heavy chain, „Biochemistry”, 25 (7), 1986, s. 1669–1675, DOI: 10.1021/bi00355a034 (ang.).
- ↑ K Zawilska, K Chojnowski, Polskie zalecenia postępowania w rzadkich niedoborach osoczowych czynników krzepnięcia, „Hematologia”, 2 (4), 2011, s. 303–310 [dostęp 2020-12-06].
- ↑ Vogler EA, Siedlecki CA, Contact activation of blood plasma coagulation, „Biomaterials”, 30, 2009, s. 1857-1869.
- ↑ A.H. Schmaier, K.R. McCrae, The plasma kallikrein-kinin system: its evolution from contact activation, „Journal of Thrombosis and Haemostasis”, 5 (12), 2007, s. 2323–2329, DOI: 10.1111/j.1538-7836.2007.02770.x, PMID: 17883591 (ang.).
- ↑ Anna Marchewka, Zbigniew Józef Dąbrowski, Jerzy A. Żołądź, Fizjologia starzenia się. Profilaktyka i rehabilitacja, Warszawa: Wydawnictwo PWN, 2012, ISBN 978-83-01-17029-5, OCLC 812760664.
- ↑ K. Chojnowski, M. Podolak-Dawidziak, J. Windyga, Diagnostyka przedłużonego czasu częściowej tromboplastyny po aktywacji (aPTT), „Hematologia”, 1 (1), 2010, s. 81–86 [dostęp 2020-12-06].
- ↑ R. Waldmann i inni, Fitzgerald factor: a hitherto unrecognised coagulation factor, „The Lancet”, 1 (7913), 1975, s. 949–951, DOI: 10.1016/s0140-6736(75)92008-5, PMID: 48123 (ang.).
- ↑ K.D. Wuepper, D.R. Miller, M.J. Lacombe, Flaujeac trait. Deficiency of human plasma kininogen, „The Journal of Clinical Investigation”, 56 (6), 1975, s. 1663–1672, DOI: 10.1172/JCI108248, PMID: 127805, PMCID: PMC333145 (ang.).
- ↑ R.W. Colman i inni, Williams trait. Human kininogen deficiency with diminished levels of plasminogen proactivator and prekallikrein associated with abnormalities of the Hageman factor-dependent pathways, „The Journal of Clinical Investigation”, 56 (6), 1975, s. 1650–1662, DOI: 10.1172/JCI108247, PMID: 1202089, PMCID: PMC333144 (ang.).