Więźniowie polityczni w Polsce
Więźniowie polityczni w Polsce i na ziemiach polskich (pod administracją innych państw) istnieli przez większą część XIX i XX wieku.
W XIX wieku niektórzy polscy więźniowie polityczni zaczęli wykorzystywać swoją sytuację w więzieniu do działań politycznych. Zjawisko to stało się widoczne już po powstaniu wielkopolskim z 1848 roku. Pierwsza socjalistyczna partia Imperium Rosyjskiego, I Proletariat, ustanowiła kulturę i tradycję więźniów politycznych w Królestwie Kongresowym i wykorzywastała ich uwięzienie w celach agitacyjno-propagandowych, a kategoria więźniów politycznych była nawet półoficjalnie uznana i specjalnie (ulgowo) traktowana przez władze zaborcze[1][2]. Więźniowie polityczni istnieli również w okresie międzywojennym w II Rzeczypospolitej (Miejsce Odosobnienia w Berezie Kartuskiej, gdzie większość więźniów politycznych stanowili działacze komunistyczni)[3][4][5][6], podczas okupacji niemieckiej w czasie II wojny światowej (w Oświęcimiu nosili tzw. czerwone trójkąty)[1][7][8] oraz w okresie powojennym w PRL-u[1][9][10]. W późniejszych okresach sytuacja więźniów politicznych uległa pogorszeniu; gdy w zaborze rosyjskim więźniowie polityczni byli często lepiej traktowani od więźniów kryminalnych, w okresie stalinowskim różnice w traktowaniu zatarły się[1].
Pojęcie więźnia politycznego jest bliskie pojęciu więznia sumienia. Jeszcze w 1994 r. osoby sprzeciwiające się obowiązkowej służbie wojskowej w Polsce nadal przebywały w więzieniu przez okres roczny (podobnie jak za czasów PRL-owskich) i były uznawane przez Amnesty International za więźniów sumienia[11]. Pobór przymusowy w Polsce zniesiono w 2009 r.
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d Anna Machcewicz, Political Prisoners in Poland, 1944–56: The Sources and Strategies of Resistance in the Authoritarian State’s Prison System, „Acta Poloniae Historica”, 118, 2018, s. 93–126, DOI: 10.12775/APH.2018.118.04, ISSN 2450-8462 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
- ↑ Padraic Kenney, “I felt a kind of pleasure in seeing them treat us brutally.” The Emergence of the Political Prisoner, 1865–1910, „Comparative Studies in Society and History”, 54 (4), 2012, s. 863–889, DOI: 10.1017/S0010417512000448, ISSN 0010-4175 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Acta Poloniae Historica, Państwowe Wydawn. Naukowe, 2004, s. 180 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Natalia Jarska, Women, Communism, and Repression in Interwar Poland: 1918–1939, Christian Gerlach, Clemens Six (red.), Cham: Springer International Publishing, 2020, s. 423–439, DOI: 10.1007/978-3-030-54963-3_20, ISBN 978-3-030-54963-3 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Patryk Tomaszewski, "Obóz odosobnienia w Berezie Kartuskiej 1934-1939", W. Śleszyński, Białystok 2003;Miejsce odosobnienia w Berezie Kartuskiej", I. Polit, Toruń 2003., „Historia i Polityka” (5), 2006, s. 123–130, DOI: 10.12775/HiP.2006.012, ISSN 2391-7652 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
- ↑ Agnieszka Knyt, Bereza Kartuska, „Karta” (59), 2009, s. 24–67, ISSN 0867-3764 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
- ↑ Written in Auschwitz Case Study: Works Written in Auschwitz by Sonderkommando Participants, Polish Political Prisoners and Lili Kasticher [online], The International Academic Forum (IAFOR) [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Oznaczanie trójkątem / Oznaczenia więźniów / Historia / Auschwitz-Birkenau [online], www.auschwitz.org [dostęp 2022-08-20].
- ↑ Anna Muller, 'The Second Shore': The Poetry of Male and Female Political Prisoners in Postwar Poland, „Aspasia”, 3 (1), 2009, s. 79–105, DOI: 10.3167/asp.2009.030105, ISSN 1933-2890 [dostęp 2022-08-20] (ang.).
- ↑ Wiesław Chrzanowski, Więźniowie polityczni w Polsce 1945-1956, Wydawnictwo Dębogóra, 2015, ISBN 978-83-64964-97-8 [dostęp 2022-08-20] (pol.).
- ↑ Amnesty International Report (1994). "Poland"