Wikipedia

Wasilków

miasto w województwie podlaskim
Ten artykuł dotyczy miasta w Polsce. Zobacz też: inne znaczenia tej nazwy.

Wasilków – miasto w województwie podlaskim, w powiecie białostockim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Wasilków. Zaliczane do aglomeracji białostockiej. Według danych z 31 grudnia 2022 roku Wasilków liczył 12 559 mieszkańców[1].

Wasilków
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Kościół Przemienienia Pańskiego w Wasilkowie
Herb Flaga
Herb Flaga
Państwo

 Polska

Województwo

 podlaskie

Powiat

białostocki

Gmina

Wasilków

Aglomeracja

białostocka

Data założenia

XVI wiek

Prawa miejskie

10 grudnia 1566

Burmistrz

Adrian Łuckiewicz (2018)

Powierzchnia

28,15 km²

Populacja (31.12.2022)
• liczba ludności
• gęstość


12 559
444,4 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 85

Kod pocztowy

16-010

Tablice rejestracyjne

BIA

Położenie na mapie Polski
Mapa konturowa Polski, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Wasilków”
Położenie na mapie województwa podlaskiego
Mapa konturowa województwa podlaskiego, blisko centrum na prawo znajduje się punkt z opisem „Wasilków”
Położenie na mapie powiatu białostockiego
Mapa konturowa powiatu białostockiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Wasilków”
Położenie na mapie gminy Wasilków
Mapa konturowa gminy Wasilków, blisko centrum na dole znajduje się punkt z opisem „Wasilków”
Ziemia53°12′00″N 23°12′16″E/53,200000 23,204444
TERC (TERYT)

2002134

SIMC

0923526

Urząd miejski
ul. Białostocka 7
16-010 Wasilków
Multimedia w Wikimedia Commons
Hasło w Wikisłowniku
Strona internetowa
BIP

Położenie

edytuj

Wasilków położony jest w centralno-wschodniej części województwa podlaskiego, w dolinie rzeki Supraśli, przy drodze krajowej nr 19[2]. Od Białegostoku oddalony jest o 3 km, od Czarnej Białostockiej o 14, a od Sokółki o 32 km.

Miasto królewskie położone było w końcu XVIII wieku w starostwie niegrodowym wasilkowskim w powiecie grodzieńskim województwa trockiego[3]. W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do woj. białostockiego.

Historia

edytuj
 
ul. Dworna
 
ul. Rynek Kilińskiego
 
Kościół Najświętszej Marii Panny Matki Miłosierdzia

Badania archeologiczne wskazują, że pierwsi osadnicy na terenie Wasilkowa pojawili się już w mezolicie[4]. Pierwsze osadnictwo występowało tu w XIII-XIV wieku. Po 1509 r. obszar na zachód od rzeki Sokołdki był kolonizowany przez Mikołaja Radziwiłła, który zbudował sobie dwór nad tą rzeczką. Od 1512 r. na zachód od niej rozciągała się posiadłość Samuela Lenca Samotyi (dziś Leńce). Niedługo potem miejsce u ujścia Sokołdki, w którym wcześniej znajdowały się stajnie królewskie, Radziwiłł oddał wójtowi dobrzyniewskiemu Łukaszowi Kurzenieckiemu, który w 1536 r., wyrąbał tam las pod pole „pod ostupom Vasilkovom”[5]. Miasto zostało założone na polecenie Zygmunta Augusta w 1566 roku, a 8 grudnia 1566 otrzymało prawa miejskie[2]. Starostą był Hiob Bretfus, nadworny architekt króla Zygmunta I Starego. Od tej pory mieszkańcy mieli sądzić się i rządzić według prawa magdeburskiego. Miasto otrzymało też herb, którym mogło pieczętować dokumenty oraz prawo pobierania ceł i myt[2]. Miasto powstało w miejscu wcześniej niezamieszkanym, a zasiedlili je ludzie z Goniądza, Tykocina i Białegostoku. Dwa dni później utworzono parafię[4]. W 1566 w Wasilkowie wzniesiono drewnianą cerkiew[6], a w 1567 roku zbudowano tu pierwszy kościół (również drewniany). W roku 1576 starostą został Łukasz Górnicki[4].

Miasto królewskie w 1782 roku[7].

W połowie XVII wieku miasteczko zamieszkiwało około 500 mieszkańców[4]. Przed I rozbiorem Polski w Wasilkowie mieszkało już 1500 osób, w tym ok. 100 unitów i 150 Żydów. Po III rozbiorze w 1795 roku Wasilków włączony został do Prus, a w 1807 do zaboru rosyjskiego[4].

W roku 1880 Wasilków liczył 3880 mieszkańców[4]. 5 maja 1895 roku pożar strawił pół miasta[4]. Pod koniec XIX wieku Wasilków liczył 3918 mieszkańców, z czego połowa była katolikami. Miasto powróciło do Polski po odzyskaniu niepodległości w 1918. W 1921 mieszkańców było 3903. Były tu kościół katolicki, cerkiew i synagoga. W 1929 działały fabryki sukna, młyny i tartaki[8].

Synagoga przy ul. Wojtachowskiej powstała w połowie XVIII wieku. Był to budynek murowany. W 1941 Niemcy bożnicę spalili[9].

W 1939 liczba mieszkańców wynosiła 5174.

16 września 1939 Wasilków zaatakowany został przez wojska niemieckie, tydzień później wkroczyła Armia Czerwona[4]. W sierpniu 1941 roku Niemcy utworzyli tam getto dla ludności żydowskiej, w którym przebywało ponad 1000 osób. Getto zostało zlikwidowane 2 listopada 1942[10]. Żydzi zostali wywiezieni do obozu przejściowego w Białymstoku[10], a stamtąd do obozu zagłady w Treblince[11].

W wyniku działań wojennych Wasilków zniszczony został w około 20 procentach, a liczba mieszkańców wyniosła 3948 osób.

Demografia

edytuj

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku miasto zamieszkiwało 3903 osoby, wśród których 2469 było wyznania rzymskokatolickiego, 481 prawosławnego, 3 ewangelickiego a 950 mojżeszowego. Jednocześnie 3348 mieszkańców zadeklarowało polską przynależność narodową, 23 białoruską, 514 żydowską, 17 rosyjską i jeden czeską. Było tu 713 budynków mieszkalnych[12].

Według danych GUS z 31 grudnia 2022, miasto liczyło 12 559 mieszkańców[1].

Demografia
rok ludność
połowa XVII w. 500[4]
1772 1500[4]
1799 ok. 1500[13]
1846 1916[14]
1860 1381[14]
1877 1500[14]
1880 3880[4][14]
1891 3335[14]
1897 3918[14]
1899 4828
1910 5314[15]
1921 3903[15]
1927 3903
1931 4801[15]
1937 5100[16]
1939 5574[16]
1939 5174[4]
1946 3948[4]
1956 3648[17]
2004 8751[4]
2012 10 306[18]
2014 11 106
2022 12 559[1]
  • Piramida wieku mieszkańców Wasilkowa w 2014 roku[19].

 

Zabytki

edytuj
 
Cerkiew Świętych Apostołów Piotra i Pawła
 
Cmentarz żydowski w Wasilkowie

Muzea

edytuj

Transport

edytuj
 
Budynek dworca kolejowego w Wasilkowie

Do przejścia granicznego z Białorusią w Kuźnicy przez Białystok do Rzeszowa biegnie trasa drogi krajowej nr 19, która mija Wasilków obwodnicą.

W mieście przy linii kolejowej nr 6 Zielonka – Kuźnica Białostocka znajduje się stacja kolejowa Wasilków.

Sport

edytuj

W 1946 w mieście założono obecny klub sportowy KS Wasilków, występujący w swojej historii także pod nazwami Łoś, Włókniarz, MZKS, KP (Klub Piłkarski) Wasilków.

Ludzie związani z Wasilkowem‎ ‎

edytuj
Z tym tematem związana jest kategoria: ‎‎Ludzie związani z Wasilkowem‎.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Główny Urząd Statystyczny (GUS) - dane za rok 2022
  2. ↑ a b c UM Wasilków: Gmina Wasilków. Mapa turystyczna 1:60 000. Wasilków: UM Wasilków, 2008. ISBN 83-89834-37-5.
  3. ↑ Вялікі гістарычны атлас Беларусі Т.2, Mińsk 2013, s. 96.
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l m n UM Wasilków: historia Wasilkowa. [dostęp 2009-07-24].
  5. ↑ Mariusz Red Zemło, Małe miasta. Przestrzenie, Stowarzyszenie Collegium Suprasliense, 2003 [dostęp 2016-10-07].
  6. ↑ Strona parafii – Historia.
  7. ↑ Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 15.
  8. ↑ Księga Adresowa Polski (wraz z w. m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa; Annuaire da la Pologne (y Compris la V.L. de Dantzig), Warszawa 1930, s. 160.
  9. ↑ Dom modlitwy w Wasilkowie (ul. Wojtachowska) | Wirtualny Sztetl [online], sztetl.org.pl [dostęp 2020-03-05].
  10. ↑ a b Czesław Pilichowski: Obozy hitlerowskie na ziemiach polskich 1939-1945. Informator encyklopedyczny. Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1979, s. 557. ISBN 83-01-00065-1.
  11. ↑ Yitzak Arad: Belzec, Sobibor, Treblinka. The Operation Reinhard Death Camps. Bloomington: Indiana University Press, 1999, s. 396. ISBN 978-0-253-21305-1.
  12. ↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 10.
  13. ↑ UM Wasilków: Kalendarium Wasilkowa. [dostęp 2009-07-25].
  14. ↑ a b c d e f UM Wasilków: Kalendarium Wasilkowa. [dostęp 2009-07-25].
  15. ↑ a b c UM Wasilków: Kalendarium Wasilkowa. [dostęp 2009-07-25].
  16. ↑ a b UM Wasilków: Kalendarium Wasilkowa. [dostęp 2009-07-25].
  17. ↑ UM Wasilków: Kalendarium Wasilkowa. [dostęp 2009-07-25].
  18. ↑ GUS-Główny Urząd Statystyczny. stat.gov.pl. [dostęp 2013-01-19]. (pol.).
  19. ↑ Wasilków w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2016-01-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
  20. ↑ a b c Podlaski Rejestr Zabytków.

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Wasilków&oldid=75038857”