Warzęcha

Warzęcha
	Platalea leucorodia
	Linnaeus, 1758
	; Warzęcha; widoczny charakterystycznie rozszerzony dziób
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	pelikanowe
Podrząd	ibisowce
Rodzina	ibisy
Rodzaj	Platalea
Gatunek	warzęcha
Synonimy
	Platalea major Schlegel & Temminck, 1849; Platalea leucorodia major Schlegel & Temminck, 1849;
	Platalea major Schlegel & Temminck, 1849; Platalea leucorodia major Schlegel & Temminck, 1849;
Podgatunki
	P. l. leucorodia Linnaeus, 1758; P. l. balsaci Naurois & F. Roux, 1974; P. l. archeri Neumann, 1928;
	P. l. leucorodia Linnaeus, 1758; P. l. balsaci Naurois & F. Roux, 1974; P. l. archeri Neumann, 1928;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	; tylko w sezonie lęgowym występuje przez cały rok zimowiska
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Warzęcha^[4] (Platalea leucorodia) – gatunek dużego ptaka brodzącego z rodziny ibisów (Threskiornithidae), zamieszkujący Eurazję i Afrykę. Nie jest zagrożony.

Podgatunki i zasięg występowania

Warzęcha zamieszkuje w zależności od podgatunku^[5]^[6]:

Platalea leucorodia leucorodia – zachodnia i południowa Europa na wschód przez Azję Środkową po północne Chiny i Koreę, Bliski Wschód oraz Azja Południowa po Indie i Cejlon na wschodzie. Zimuje w Afryce, południowej Azji i południowo-wschodnich Chinach. Do Polski nieregularnie zalatuje (np. Wielikąt). W latach 80. XIX w. Antoni Kocyan obserwował okazy warzęchy na Czarnym Dunajcu koło Witowa i pod Nowym Targiem, a także na Czarnej Orawie^[7]. Do 2017 r. odnotowano około 199 stwierdzeń, łącznie obserwowano około 345 osobników^[8].
Platalea leucorodia balsaci – wyspy w Parku Narodowym Banc d’Arguin u wybrzeży Mauretanii. Populacja osiadła.
Platalea leucorodia archeri – wybrzeża Morza Czerwonego i Somalii. Populacja osiadła.

Cechy gatunku

Upierzenie czysto białe, nogi i dziób ciemne. Z bliska widać nieregularne, faliste rysy poprzeczne brązowego koloru. Dziób na końcu łyżkowato rozszerzony i spłaszczony, żółty na końcu. U nasady dzioba i wokół oczu naga żółta skóra, w innych miejscach czarna. W okresie godowym u obu płci żółty czub z tyłu głowy (pióra ozdobne o długość 10–12 cm) i żółty nalot na piersi. Osobniki młodociane mają cały dziób różowy, a końce skrzydeł czarne. Budowa zbliżona do bociana, ale jest od niego mniejsza i ma czarne nogi. W locie wyciąga szyję i głowę, a za ogon nogi. Nie wydaje wtedy głosu. Usłyszeć „huh, huh, huh” można tylko gdy jest w gnieździe, oprócz tego klekoce. To ptak w większości wędrowny, populacja europejska do Afryki podzwrotnikowej odlatuje w sierpniu i wrześniu.

Wymiary średnie

długość ciała ok. 80–90 cm^[9]
rozpiętość skrzydeł 115–130 cm^[9]
masa ciała 1,13–1,96 kg^[5]

Ekologia

Biotop: Brzegi wód słodkich i słonych (jeziora, stawy i bagna), o zarośniętych brzegach, lecz również o miejscach płytkich, z mulistym dnem, bez roślinności. Najczęściej w deltach rzek i przybrzeżnych lagunach zarośniętych gęstwinami trzcin, pałki i wikliny.

Żerowanie w Parku Narodowym Keoladeo w Bharatpur (Indie)

Krótki film nakręcony w Holandii

Jaja z kolekcji muzealnej

Toki: Na lęgowiska wraca w kwietniu lub maju. W czasie toków ptaki stroszą długie pióra na głowach i zadzierają dzioby tak, by uwidocznić barwną plamę na piersiach.
Gniazdo: Na drzewie, krzakach i w zaroślach lub w dużych trzcinowiskach, zbudowane z gałązek i trzciny, wyścielone trawą i piórami. Budują je oboje rodzice. Używane jest przez wiele lat i może przybierać ogromne rozmiary. Warzęcha tworzy stałe, duże (liczące kilkaset – kilka tysięcy par) kolonie lęgowe, często wraz z innymi ibisowatymi.
Jaja: W ciągu roku wyprowadza jeden lęg, składając (pora zależy od lokalizacji geograficznej) 3–5 białych jaj w brunatne plamki, na grubym końcu gęściejsze.
Wysiadywanie i dorastanie: Jaja wysiadywane są przez okres 20–25 dni przez obydwoje rodziców. Pisklęta pozostają w gnieździe 6–8 tygodni karmione w tym czasie przez rodziców owadami wodnymi, larwami, robakami, mięczakami, skorupiakami i rzadziej drobnymi rybami i żabami. Młode mają czarne końce skrzydeł, czerwonobrązowy dziób i żółtawe łapy. Nie mają czubka.
Pożywienie: Drobne zwierzęta wodne. Poluje brodząc po płyciznach, zanurzając lekko otwarty dziób w wodzie i energicznie, łukowato poruszając głową i szyją na boki.

Status i ochrona

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje warzęchę za gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. W 2015 roku liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International, wynosiła około 63–65 tysięcy osobników. Globalny trend liczebności populacji nie jest znany^[3].

Gatunek chroniony Konwencją o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt^[10]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[11].

Zobacz też

ptaki Polski

Przypisy

↑ Platalea leucorodia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b D. Lepage: Eurasian Spoonbill Platalea leucorodia. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).
↑ ^a ^b Platalea leucorodia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-23].
↑ ^a ^b Matheu, E., del Hoyo, J., Christie, D.A., Garcia, E.F.J., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Eurasian Spoonbill (Platalea leucorodia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-03)].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-23]. (ang.).
↑ Włodzimierz Cichocki: Ptaki wędrowne w Tatrach [w:] „Tatry” R. I, nr 1/1991, s. 19–21
↑ Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.
↑ ^a ^b P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 50–51. ISBN 83-7311-341-X.
↑ Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt z dnia 23 czerwca 1979 r. Dz.U. z 2003 r. nr 2, poz. 17.
↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

Bibliografia

Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
Warzęcha – zdjęcia w serwisie Naturfoto

[itis-1] Platalea leucorodia, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[avibase-2] D. Lepage: Eurasian Spoonbill Platalea leucorodia. [w:] Avibase [on-line]. [dostęp 2023-02-16]. (ang.).

[iucn-3] Platalea leucorodia, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[mk-4] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Threskiornithidae Poche, 1904 - ibisy - Ibises (Wersja: 2019-10-12). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-05-23].

[hbwa-5] Matheu, E., del Hoyo, J., Christie, D.A., Garcia, E.F.J., Kirwan, G.M. & Boesman, P.: Eurasian Spoonbill (Platalea leucorodia). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (eds.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2016. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-08-03)].

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Ibis, spoonbills, herons, Hamerkop, Shoebill, pelicans. IOC World Bird List (v11.1). [dostęp 2021-05-23]. (ang.).

[7] Włodzimierz Cichocki: Ptaki wędrowne w Tatrach [w:] „Tatry” R. I, nr 1/1991, s. 19–21

[kf2017-8] Komisja Faunistyczna Sekcji Ornitologicznej Polskiego Towarzystwa Zoologicznego. Raport nr 34. Rzadkie ptaki obserwowane w Polsce w roku 2017. „Ornis Polonica”. 59, s. 119–153, 2018.

[sterry-9] P. Sterry, A. Cleave, A. Clements, P. Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002, s. 50–51. ISBN 83-7311-341-X.

[10] Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt z dnia 23 czerwca 1979 r. Dz.U. z 2003 r. nr 2, poz. 17.

[11] Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 16 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz.U. z 2016 r. poz. 2183).

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]