Wargaczowate
Wargaczowate[2] (Labridae) – jedna z najbardziej licznych w gatunki – po babkowatych i pielęgnicowatych – rodzin ryb okoniokształtnych (Perciformes). Obejmuje ponad 500 współcześnie żyjących gatunków bardzo zróżnicowanych morfologicznie i ekologicznie, szeroko rozprzestrzenionych w wodach morskich. W zapisie kopalnym znane są od paleocenu.
| Labridae[1] | |
| Cuvier, 1816 | |
| Okres istnienia: paleocen–dziś | |
 Przedstawiciel rodzaju typowego rodziny – Labrus mixtus | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Rodzina |
wargaczowate |
Występowanie
edytujZasięg występowania Labridae obejmuje Ocean Spokojny, Ocean Atlantycki i Ocean Indyjski oraz przyległe morza. Występują w wodach przybrzeżnych i nad szelfem kontynentalnym.
Najwięcej wargaczowatych występuje w morzach tropikalnych, zwłaszcza w sąsiedztwie raf koralowych. Zasiedlają również morza stref umiarkowanych. Występują na różnych głębokościach i w większości dostępnych siedlisk.
Budowa ciała
edytuj
Jest to jedna z najbardziej zróżnicowanych rodzin ryb – pod względem kształtu, wielkości i ubarwienia ciała, a także zajmowanych siedlisk.
Nieduży otwór gębowy w położeniu końcowym, zakończony jest wyraźnie zaznaczonymi, grubymi wargami, od których pochodzi nazwa rodziny. Zęby są ostre, niezrośnięte, zazwyczaj wystające na zewnątrz. Zęby gardłowe o szerokich koronach. Płetwa grzbietowa pojedyncza, długa, rozpięta na 8–21 promieniach twardych (ciernistych) i 6–21 miękkich. Płetwa odbytowa wsparta na 3–6 promieniach twardych i 7–18 miękkich. Łuski cykloidalne, zwykle duże lub średnie. Linia boczna przerwana lub ciągła.
W obrębie rodziny występuje duże zróżnicowanie rozmiarów (od kilku centymetrów u najmniejszych czyścicieli do 2,3 m u Cheilinus undulatus), kształtu i koloru. Długość ciała większości gatunków nie przekracza 20 cm. Masa ciała największych osobników wynosi ponad 100 kg. Ubarwienie, często bardzo bogate w różnorodne wzory i desenie, jest zależne od wieku i płci ryby[3][4][5]. W obrębie jednego gatunku może występować różnorodna kolorystyka[4].
Biologia i ekologia
edytuj
U większości wargaczowatych występuje protogynia, czyli hermafrodytyzm sekwencyjny[6][7]. Gdy w jakiś sposób samiec zostanie wyeliminowany, np. zjedzony przez drapieżnika, samica przejmuje jego rolę, zmienia wygląd (barwę) i zaczyna produkować plemniki – przemiana trwa ok. dobę. Zmiana płci u wargaczowatych to przeważnie zmiana z samicy na samca, ale eksperymentalne okoliczności pozwoliły na zmianę płci z męskiej na żeńską. Umieszczenie dwóch męskich labroides dimidiatus w tym samym zbiorniku skutkuje tym, że mniejszy z nich ponownie stanie się samicą[8].
Większość jest mięsożerna. Żywią się ślimakami, małżami, skorupiakami, rybami i zooplanktonem. Tylko nieliczne żywią się pokarmem roślinnym. Do najmniejszych przedstawicieli rodziny należą ryby-czyściciele, gatunki pasożytożerne, żywiące się pasożytami skórnymi ryb z innych gatunków[5].
Znaczenie gospodarcze
edytujDuże i średnie gatunki mają znaczenie gospodarcze (ryby konsumpcyjne), natomiast wiele spośród mniejszych wargaczy, m.in. z rodzaju Coris jest hodowanych w akwariach morskich.
Klasyfikacja
edytujPod względem liczby gatunków Labridae jest piątą rodziną ryb i drugą wśród ryb morskich[9]. Zaliczono do niej około 1500 taksonów, z czego ponad 500 uznawane jest za poprawnie opisane. Współcześnie żyjące gatunki sklasyfikowano w rodzajach[10]:
Acantholabrus – Achoerodus – Ammolabrus – Anampses – Anchichoerops – Austrolabrus – Bodianus – Centrolabrus – Cheilinus – Cheilio – Choerodon – Cirrhilabrus – Clepticus – Conniella – Coris – Ctenolabrus – Cymolutes – Decodon – Diproctacanthus – Doratonotus – Dotalabrus – Epibulus – Eupetrichthys – Frontilabrus – Gomphosus – Halichoeres – Hemigymnus – Hologymnosus – Iniistius – Labrichthys – Labroides – Labropsis – Labrus – Lachnolaimus – Lappanella – Larabicus – Leptojulis – Macropharyngodon – Malapterus – Minilabrus – Nelabrichthys – Notolabrus – Novaculichthys – Novaculoides - Ophthalmolepis – Oxycheilinus – Oxyjulis – Paracheilinus – Parajulis – Pictilabrus – Polylepion – Pseudocheilinops – Pseudocheilinus – Pseudocoris – Pseudodax – Pseudojuloides – Pseudolabrus – Pteragogus – Semicossyphus – Stethojulis – Suezichthys – Symphodus – Tautoga – Tautogolabrus – Terelabrus – Thalassoma – Wetmorella – Xenojulis – Xiphocheilus – Xyrichtys
Badania molekularne potwierdzają monofiletyzm rodziny[9].
Zobacz też
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ Labridae, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Krystyna Kowalska, Jan Maciej Rembiszewski, Halina Rolik Mały słownik zoologiczny, Ryby, Wiedza Powszechna, Warszawa 1973
- ↑ Family Labridae - Wrasses. FishBase.org, 2010. [dostęp 2012-08-15]. (ang.).
- ↑ a b Joseph S. Nelson: Fishes of the World. John Wiley & Sons, 2006. ISBN 0-471-25031-7.
- ↑ a b Włodzimierz Załachowski: Ryby. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1997, s. 414–418. ISBN 83-01-12286-2.
- ↑ Ross Robertson, Robert R. Warner, Sexual patterns in the labroid fishes of the Western Caribbean, II, the parrotfishes (Scaridae), „Smithsonian Contributions to Zoology” (255), 1978, s. 1–26, DOI: 10.5479/si.00810282.255 [dostęp 2019-09-01] (ang.).
- ↑ Erem Kazancioğlu, Suzanne H. Alonzo, A comparative analysis of sex change in Labridae supports the size advantage hypothesis, „Evolution; International Journal of Organic Evolution”, 64 (8), 2010, s. 2254–2264, DOI: 10.1111/j.1558-5646.2010.01016.x, ISSN 1558-5646, PMID: 20394662 [dostęp 2019-09-01].
- ↑ Tetsuo Kuwamura i inni, Reversed Sex-Change in the Protogynous Reef Fish Labroides dimidiatus, „Ethology”, 108 (5), 2002, s. 443–450, DOI: 10.1046/j.1439-0310.2002.00791.x, ISSN 1439-0310 [dostęp 2019-09-01] (ang.).
- ↑ a b M. W. Westneat, M. E. Alfaro. Phylogenetic relationships and evolutionary history of the reef fish family Labridae. „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 36, s. 370–390, 2005. DOI: 10.1016/j.ympev.2005.02.001. (ang.).
- ↑ Ron Fricke, William Neil Eschmeyer, Richard van der Laan (red.), SEARCH, [w:] Eschmeyer’s Catalog of Fishes, California Academy of Sciences, 7 czerwca 2012 [dostęp 2012-08-07] (ang.).