Walery Jaworski
Walery Jan Jaworski (ur. 20 marca 1849 we Florynce, zm. 17 lipca 1924 w Krakowie) – lekarz, profesor, jeden z pionierów polskiej gastrologii.
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk medycznych | |
| Specjalność: gastroenterologia | |
| Alma Mater | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Uczelnia | |
Życiorys
edytujUrodził się w rodzinie księdza greckokatolickiego. Uczył się w szkole w Sanoku. W 1868 ukończył gimnazjum w Przemyślu. W latach 1868–1871 studiował na Akademii Technicznej we Lwowie. Uzyskał uprawnienia nauczyciela nauk przyrodniczych. Po przeniesieniu się do Krakowa podjął studia na Wydziale Filozoficznym UJ, gdzie do 1873 uczył się chemii, fizyki i matematyki. W 1874 podjął studia na Wydziale Lekarskim UJ, które ukończył w 1879. Przez kilka lat był profesorem chemii w szkole realnej w Krakowie. Dyplom doktora wszech nauk lekarskich otrzymał rok później. Kształcił się w później w Erlangen pod kierunkiem dr. Laube. Habilitował się w 1883, a sześć lat później otrzymał profesurę nadzwyczajną przy klinice prof. Edwarda Korczyńskiego. Profesurę zwyczajną otrzymał w 1895. Był jednym z pionierów radiologii w Polsce[1]. W 1896 r. zorganizował i kierował pierwszą w Krakowie uniwersytecką pracownią rentgenowską[2]. Wykonał pierwsze na świecie badania radiologiczne żołądka ze środkiem kontrastującym (był to dwutlenek węgla)[1][2]. W 1906 Jaworski pełnił funkcję kierownika Katedry Chorób Wewnętrznych oraz dyrektora Kliniki Lekarskiej (zostając następcą zmarłego prof. Korczyńskiego), na których to stanowiskach pozostał do roku 1919, kiedy zrezygnował z kierowania kliniką. Członek Komitetu Obywatelskiego Polskiego Skarbu Wojskowego w sierpniu 1914[3]. W 1920 przeszedł na emeryturę. W uznaniu zasług dla rozwoju medycyny i nauki w Polsce otrzymał w 1921 roku tytuł honorowego profesora UJ.
Zajmował się kwestiami trawienia, mechanizmem i chemizmem czynności żołądka. W opublikowanej w 1899 książce Podręcznik chorób żołądka opisał bakterie Helicobacter pylori (nazwane przez niego Vibrio rugula) i zasugerował, że mogą one powodować choroby układu trawienia. Ponieważ książka ukazała się tylko w języku polskim, a Jaworskiemu nie udało się wyhodować tych bakterii w warunkach laboratoryjnych, jego odkrycie przeszło bez echa.
Za ich ponowne odkrycie i potwierdzenie tej tezy w 2005 Robin Warren i Barry Marshall zostali uhonorowani Nagrodą Nobla.
W 1900 założył w Krakowie pierwsze w Polsce muzeum historii medycyny[4].
Został pochowany na cmentarzu Rakowickim w Krakowie[5].
Nazwisko Jaworskiego upamiętnia eponim – objaw Jaworskiego, który ma znaczenie w rozpoznaniu zapalenia wyrostka robaczkowego[6]
Przypisy
edytuj- ↑ a b Katarzyna Kapuścińska, Joanna Sitarz-Stopa, Andrzej Urbanik, Walery Jaworski - twórca krakowskiej szkoły radiologii, „Przegląd Lekarski”, 67 (4), 2010, s. 337-339 [zarchiwizowane z adresu 2018-10-30].
- ↑ a b Andrzej Urbanik, Monika Urbanik, Radiologia w kręgu Uniwersytetu Jagiellońskiego (1896-2016), Wydawnictwo Indygo Zahir Media/Uniwersytet Jagielloński, Biblioteka Jagiellońska, 2017, s. 30–32, ISBN 978-83-946655-1-7 [dostęp 2021-02-04].
- ↑ Józef Musiałek, Rok 1914. Przyczynek do dziejów brygady Józefa Piłsudskiego, Kraków 1915, s. 20.
- ↑ Mała encyklopedia medycyny. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1987, ISBN 83-01-06177-4.
- ↑ Jan Wiktor Tkaczyński (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803-2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 114, ISBN 978-83-233-4527-5.
- ↑ Edward Szczeklik, Andrzej Szczeklik: Diagnostyka ogólna chorób wewnętrznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1979, strona 265, ISBN 83-200-0019-X.
Bibliografia
edytuj- Maksymilian Blassberg. Działalność naukowa i prace Walerego Jaworskiego. Z dziejów nauki polskiej. „Polska Gazeta Lekarska”, s. 157, Nr 7 z 1925.
- Stanisław Kośmiński: Słownik lekarzów polskich obejmujący oprócz krótkich życiorysów lekarzy Polaków oraz cudzoziemców w Polsce osiadłych, dokładną bibliografią lekarską polską od czasów najdawniejszych aż do chwili obecnej. Warszawa: 1888, s. 604.
- Następca prof. Korczyńskiego. „Nowości Illustrowane”. Nr 6, s. 13, 10 lutego 1906.
Linki zewnętrzne
edytuj- Artykuł o Walerym Jaworskim. www3.uj.edu.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-23)]. (strona zarchiwizowana przez Wayback Machine)
- Opublikowane prace Jaworskiego
- Publikacje Walerego Jaworskiego w serwisie Polona.pl