Walerian Tewzadze
Walerian Tewzadze, gruź. ვალერიან თევზაძე (ur. 29 stycznia?/10 lutego 1894 w Gruzji, zm. 13 grudnia 1985 w Dzierżoniowie) – Gruzin, podpułkownik dyplomowany piechoty Wojska Polskiego.
 Walerian Tewzadze | |
 podpułkownik dyplomowany piechoty
| |
| Data i miejsce urodzenia |
10 lutego 1894 |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci |
13 grudnia 1985 |
| Przebieg służby | |
| Siły zbrojne |
|
| Główne wojny i bitwy | |
| Odznaczenia | |
 
| |
Życiorys
edytujPodczas I wojny światowej był kapitanem 8 pułku Strzelców Kaukaskich. Aktywnie uczestniczył w walce o niepodległość Gruzji. W latach 1918–1921 współtworzył zręby armii Demokratycznej Republiki Gruzji. Przez pewien czas był też zastępcą szefa gruzińskiego wywiadu. Po inwazji bolszewików na Gruzję ewakuowany. W latach 20., przez Turcję i Niemcy, trafił do Polski.
Został przyjęty do Wojska Polskiego, jako oficer kontraktowy. W latach 1923–1925 studiował w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu studiów uzyskał tytuł naukowy oficera Sztabu Generalnego (od 1929 – oficera dyplomowanego). W 1928 rozpoczął służbę w Wojskowym Instytucie Geograficznym. W 1933 opublikował pracę pt. Kaukaz. Szkic Geograficzno-Opisowy.
Po agresji III Rzeszy na Polskę we wrześniu 1939 walczył w obronie Warszawy, jako dowódca północnego odcinka. Odznaczony Orderem Virtuti Militari. Po kapitulacji w niewoli niemieckiej, z której później został zwolniony.
Po zwolnieniu z niewoli zmienił nazwisko na Walery Krzyżanowski, wstąpił do Armii Krajowej i przyjął pseudonim „Tomasz”. W latach 1943–1944 był szefem Referatu Operacyjnego Sztabu Inspektoratu AK Częstochowa. W 1944, w czasie akcji „Burza”, był szefem sztabu 7 Dywizji Piechoty AK.
Po wojnie, pod nazwiskiem Walery Krzyżanowski, zamieszkał w Dzierżoniowie na Dolnym Śląsku. Na jego grobie, znajdującym się na dzierżoniowskim cmentarzu parafialnym, wykuty jest napis:
„Jako Gruzin chciałbym być pochowany w Gruzji, ale jestem szczęśliwy, że będę pochowany w ziemi szlachetnego i dzielnego Narodu Polskiego”.
Walerian Tewzadze jest jednym z bohaterów filmu dokumentalnego w reżyserii Jerzego Lubacha pt. „W rogatywce i tygrysiej skórze”.
18 marca 2009 roku przed siedzibą Spółdzielni Mieszkaniowej w Dzierżoniowie, w obecności ambasadora Gruzji Konstantina Kawtaradzego, odsłonięty został obelisk poświęcony pułkownikowi Tewzadze[1][2][3]. Rok wcześniej na jego dawnym domu odsłonięto tablicę pamiątkową.
22 września 2019 na grobie Waleriana Tewzadze kwiaty złożył premier Mateusz Morawiecki[4].
Zobacz też
edytujOdznaczenia
edytuj- Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari,
- Srebrny Wawrzyn Akademicki (7 listopada 1936)[5].
Przypisy
edytuj- ↑ Marian Porwit, Obrona Warszawy 1939 r., Czytelnik, Warszawa 1979.
- ↑ Wojciech Borzobohaty, Jodła, PAX, Warszawa 1984.
- ↑ Jarosław Kresa, Dobry człowiek, a jak krzemień twardy w miesięczniku „Twoja Spółdzielnia”, Dzierżoniów, kwiecień 2008
- ↑ Premier Morawiecki w Dzierżoniowie (aktualizacja wideo) [online], Telewizja Sudecka, 22 września 2019 [dostęp 2019-09-23] (pol.).
- ↑ M.P. z 1936 r. nr 261, poz. 461 „za pracę pisarską i wydawniczą poza granicami kraju związaną z dziełami Pierwszego Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego”.
Bibliografia
edytuj- Marian Porwit, Obrona Warszawy 1939 r., Czytelnik, Warszawa 1979.
- Wojciech Borzobohaty, Jodła, PAX, Warszawa 1984.
- Jarosław Kresa, Dobry człowiek, a jak krzemień twardy w miesięczniku „Twoja Spółdzielnia”, Dzierżoniów, kwiecień 2008.
- Pro Georgia 2008, Edited by David Kolbaia.