Władysław Pożaryski
Władysław Pożaryski (ur. 4 grudnia 1910 w Warszawie, zm. 5 marca 2008 tamże) – polski geolog, specjalista geologii regionalnej i mikropaleontologii.
 Władysław Pożaryski w latach 60. | |
| Państwo działania | |
|---|---|
| Data i miejsce urodzenia |
14 grudnia 1910 |
| Data i miejsce śmierci |
5 marca 2008 |
| Profesor nauk przyrodnicznych | |
| Specjalność: geologia stratygraficzna, tektonika | |
| Alma Mater | |
| Doktorat |
1940 |
| Habilitacja |
1951 |
| Profesura |
1954 – nadzwyczajny |
| Polska Akademia Nauk | |
| Status |
członek rzeczywisty |
| Praca naukowo-dydaktyczna | |
| Jednostka |
Państwowy Instytut Geologiczny, Wydział Geologii Uniwersytetu Warszawskiego |
| Odznaczenia | |
      
| |
Życiorys
edytujUrodził się jako czwarte, najmłodsze dziecko Mieczysława[1] i Wandy z Grzegorzewskich (1872–1950)[2][3][4]. Maturę uzyskał w 1929 roku w Gimnazjum im. Stefana Batorego w Warszawie. W tym samym roku rozpoczął studia geologiczne na Wydziale Matematyczno-Przyrodniczym Uniwersytetu Warszawskiego[2]. W 1934 otrzymał dyplom magistra filozofii w zakresie geologii i paleontologii, na podstawie pracy poświęconej kredzie i kenozoikowi okolic Kazimierza Dolnego. Obowiązkową służbę wojskową odbył w Szkole Podchorążych Rezerwy Saperów w Modlinie. Ukończył ją w stopniu plutonowego w 1935.
Do września 1937 pracował w Muzeum Techniki i Przemysłu w Warszawie na stanowisku asystenta do spraw geologii. Od października 1937 do sierpnia 1938 był asystentem profesora Jana Lewińskiego na Uniwersytecie Warszawskim. W 1938 rozpoczął pracę w Państwowym Instytucie Geologicznym, w którym pozostał do emerytury. W tym samym roku opublikował rozprawę Stratygrafia senonu w przełomie Wisły między Rachowem a Puławami, na podstawie której uzyskał w 1940 stopień doktora na działającym w konspiracji Uniwersytecie Warszawskim.
We wrześniu 1944, przy ewakuacji Warszawy, został wywieziony do obozu koncentracyjnego, najpierw do Auschwitz, a następnie do Litomierzyc, skąd wrócił do Warszawy w maju 1945.
W 1948 opublikował pracę Jura i kreda między Radomiem, Zawichostem i Kraśnikiem, uznaną w 1951 za pracę habilitacyjną. Od 1952 pracował również jako profesor na Wydziale Geologii Uniwersytetu Warszawskiego oraz kierownik Zakładu Mikropaleontologii, które to stanowiska piastował do 1969. W 1954 uzyskał tytuł profesora nadzwyczajnego, a w 1964 profesora zwyczajnego. W 1969 został powołany w poczet członków korespondentów Polskiej Akademii Nauk i Niemieckiej Akademii Nauk. W 1976 został członkiem rzeczywistym PAN.
Jednym z pierwszych kierunków zainteresowań W. Pożaryskiego była mikropaleontologia. Tuż po wojnie zorganizował w Państwowym Instytucie Geologicznym laboratorium i Pracownię Mikropaleontologiczną, której był kierownikiem do 1953. Pod jego kierunkiem w ciągu kilku lat zebrano i usystematyzowano olbrzymi materiał dokumentacyjny i opracowano stratygrafię mikropaleontologiczną mezozoiku Niżu Polskiego. Następnie został kierownikiem Zakładu Geologii Niżu
Główny wysiłek skierował na badania geologii regionalnej całego Niżu Polskiego, bardzo słabo jeszcze znanej po II wojnie światowej. Do badań tych zorganizował w Państwowym Instytucie Geologicznym w 1955 cały zespół specjalistów, z którym badał stratygrafię i tektonikę tego obszaru w oparciu o liczne prace geofizyczne i coraz głębsze wiercenia. Praca ta została podsumowana w 1961 wielką syntezą geologiczną Budowa geologiczna Niżu Polskiego. Wiele opublikowanych na ten temat monografii ma nadal fundamentalne znaczenie, także dla poszukiwań złóż ropy naftowej i gazu ziemnego.
Był członkiem wielu komitetów, komisji i rad naukowych. Z zagranicznych instytucji można wymienić członkostwo w Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina (niem. Deutsche Akademie der Naturforscher Leopoldina) (Halle) oraz członkostwo honorowe Deutsche Gesellschaft für Geologische Wissenschaften (NRD). Członek Polskiego Towarzystwa Geologicznego[5].
Odbył ponad 40 zagranicznych podróży naukowych do ZSRR, Szwecji, Danii, Islandii, Wielkiej Brytanii, Holandii, Belgii, Luksemburga, Francji, Włoch, Szwajcarii, Austrii, RFN, NRD, Czechosłowacji, Rumunii, Węgier, Meksyku, Stanów Zjednoczonych i Kanady, podczas których wygłosił wiele referatów i wykładów.
Jest autorem ok. 300 opracowań, opublikowanych głównie w wydawnictwach Państwowego Instytutu Geologicznego. Był też kierownikiem 32 prac magisterskich i promotorem 20 doktoratów.
Przez 52 lata był mężem Krystyny z Maliszewskich (1914–1989), wybitnej mikropaleontolożki[2][4].
Zmarł w Warszawie, pochowany na cmentarzu Powązkowskim (kwatera 142-5-27)[3].
Ordery i odznaczenia
edytuj- Krzyż Wielki Orderu Odrodzenia Polski (25 września 2000)[7]
- Order Sztandaru Pracy I klasy
- Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski
- Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski
- Złoty Krzyż Zasługi (11 lipca 1955)[1]
- Medal 10-lecia Polski Ludowej (22 lipca 1955)[8]
- Medal im. Mikołaja Kopernika PAN (2000)[9]
Nagrody
edytuj- Nagroda Państwowa II stopnia za podstawowe prace z dziedziny geologii w minionym 10-leciu (1955)[10]
- Nagroda Państwowa II stopnia (zespołowa) (1964)
Przypisy
edytuj- ↑ a b M.P. z 1955 r. nr 89, poz. 1138 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w pracy zawodowej w dziedzinie poszukiwań geologicznych”.
- ↑ a b c Pożaryski Władysław - Państwowy Instytut Geologiczny - PIB [online], www.pgi.gov.pl [dostęp 2024-06-19].
- ↑ a b Cmentarz Stare Powązki: MIECZYSŁAW POŻARYSKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-02-17].
- ↑ a b Tadeusz M. Peryt, WSPOMNIENIA Władysław Pożaryski 1910–2008, „Przegląd Geologiczny”, 56 (5), 2008, s. 359–360, ISSN 0033-2151 [dostęp 2024-06-19] (ang.).
- ↑ Lista członków Polskiego Towarzystwa Geologicznego, stan na 31 stycznia 1971, Rocznik Polskiego Towarzystwa Geologicznego Tom XL-1970, Zeszyt 3-4, Kraków 1971
- ↑ Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, Warszawa 1989, s. 1049–1050.
- ↑ M.P. z 2000 r. nr 39, poz. 755 „za wybitne zasługi w pracy naukowo-badawczej w dziedzinie geologii”.
- ↑ M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27 - Uchwała Rady Państwa z dnia 22 lipca 1955 r. nr 0/1384 - na wniosek Prezesa Centralnego Urzędu Geologii.
- ↑ Medal PAN im. Mikołaja Kopernika pan.pl [dostęp 2024-06-19].
- ↑ Nagrody Państwowe za osiągnięcia w dziedzinie nauki, postępu technicznego, literatury i sztuki. „Życie Warszawy”. Rok XII, Nr 173 (3656), s. 5, 22 lipca 1955. Warszawa: Instytut Prasy „Czytelnik”. [dostęp 2024-06-19].
Bibliografia
edytuj- Stanisław Depowski, Profesor Władysław Pożaryski ukończył 75 lat, „Przegląd Geologiczny”, rok 34, nr 3, s. 179–180, Warszawa 1986.
- Kto jest kim w Polsce 1989, Wydawnictwo Interpress, s. 1049–1050, Warszawa 1989.
- Dziewięćdziesięciolecie urodzin nestora polskiej geologii, profesora dr hab. Władysława Pożaryskiego, „Wiadomości Państwowego Instytutu Geologicznego”, nr 12, s. 1, Warszawa 2000.
- Włodzimierz Mizerski, Profesor Władysław Pożaryski – nestor polskiej geologii – w 95 lecie urodzin, „Przegląd Geologiczny”, rok 54, nr 1, s. 16–17, Warszawa 2006.
Linki zewnętrzne
edytuj- Prof. zw. dr hab. cz Władysław Pożaryski, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2010-05-12].