Vipera

	Vipera
	Garsault, 1764
	; Przedstawiciel rodzaju – żmija żebrowana (V. aspis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	zauropsydy
Podgromada	diapsydy
Rząd	łuskonośne
Podrząd	węże
Infrarząd	Alethinophidia
Nadrodzina	Elapoidea
Rodzina	żmijowate
Podrodzina	żmije
Rodzaj	Vipera
	Typ nomenklatoryczny
	Coluber aspis Linnaeus, 1758
Synonimy
	Coluber Laurenti, 1768; Echidna Link, 1806; Berus Oken, 1816; Pelias Merrem, 1820; Chersea Fleming, 1822; Ammodytes Bonaparte, 1831; Rhinaspis Bonaparte, 1834; Rhinechis Fitzinger, 1843; Echidnoides Mauduyt, 1844; Mesocoronis Reuss, 1927; Acridophaga Reuss, 1927; Mesovipera Reuss, 1927; Teleovipera Reuss, 1927; Latastea Reuss, 1929; Tzarevscya Reuss, 1930; Latasteopara Reuss, 1935;
Gatunki
	zobacz opis w tekście
	zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Vipera – rodzaj jadowitych węży z podrodziny żmij (Viperinae) w rodzinie żmijowatych (Viperidae).

Zasięg występowania

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Afryce (Tunezja, Algieria i Maroko), Eurazji (Wielka Brytania, Portugalia, Gibraltar, Hiszpania, Andora, Monako, Francja, Belgia, Holandia, Niemcy, Dania, Norwegia, Szwecja, Finlandia, Estonia, Łotwa, Litwa, Białoruś, Ukraina, Polska, Czechy, Słowacja, Austria, Liechtenstein, Szwajcaria, Włochy, San Marino, Słowenia, Węgry, Chorwacja, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania, Grecja, Macedonia, Bułgaria, Serbia, Rumunia, Mołdawia, Rosja, Gruzja, Armenia, Azerbejdżan, Turcja, Iran, Uzbekistan, Kazachstan, Mongolia, Chiny, Kirgistan, Tadżykistan i Korea Północna)^[18]^[19].

Charakterystyka

Węże z tego rodzaju charakteryzują się składanymi zębami jadowymi z przodu górnej szczęki i pionową źrenicą. Jad o działaniu proteolitycznym i antykoagulacyjnym.

Systematyka

Etymologia

Vipera: łac. vipera „żmija”, od vivus „żywy”; pario „urodzić”^[20].
Coluber: łac. coluber „wąż”^[21]. Gatunek typowy: Coluber chersea Linnaeus, 1758 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
Echidna: gr. εχιδνα ekhidna „żmija”^[22]. Gatunek typowy: Echidna redi Link, 1806 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).
Berus: łac. berus, forma od verus „prawdziwy”^[23]. Gatunek typowy: Coluber berus Linnaeus, 1758.
Pelias: w mitologii greckiej Pelias (gr. Πελιας Pelias), syn Tyro i Posejdona, był królem Jolkos w Tesalii^[6]. Gatunek typowy: Coluber berus Linnaeus, 1758.
Chersea: gr. χερσος khersos „jałowa ziemia”^[24]. Gatunek typowy: Vipera vulgaris Latreille, 1801 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).
Ammodytes: gr. αμμος ammos „piasek”^[25]; δυτης dutēs „nurek”, od δυω duō „zanurzać się”^[26]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
Rhinaspis: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”^[27]; ασπις aspis „żmija”^[28]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
Rhinechis: gr. ῥις rhis, ῥινος rhinos „nos, pysk”^[27]; εχις ekhis, εχεως ekheōs „żmija”^[26]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
Echidnoides: rodzaj Echidna Link, 1806; gr. -οιδης -oidēs „przypominający”^[29]. Gatunek typowy: Vipera trilamina Millet, 1828 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
Mesocoronis: gr. μεσος mesos „środkowy”^[30]; epitet gatunkowy Vipera coronis Reuss, 1925. Gatunek typowy: Vipera coronis Reuss, 1925 (= Coluber berus Linnaeus, 1758).
Acridophaga: gr. ακρις akris, ακριδος akridos „szarańcza”^[31]; -φαγος -phagos „jedzący”, od φαγειν phagein „jeść”^[32]. Gatunek typowy: Pelias ursinii Bonaparte, 1835.
Mesovipera: gr. μεσος mesos „środkowy”^[30]; rodzaj Vipera Garsault, 1764. Gatunek typowy: Coluber aspis Linnaeus, 1758.
Teleovipera: gr. τελεος teleos „doskonały”^[33]; łac. vipera „żmija”, od vivus „żywy”; pario „urodzić”^[20]. Gatunek typowy: Coluber ammodytes Linnaeus, 1758.
Latastea: Fernand Lataste (1847–1934), francuski zoolog^[15]. Gatunek typowy: Vipera latasti Bosca, 1878.
Latasteopara: rodzaj Latastea Reuss, 1929; gr. παρα para „blisko”^[34]. Gatunek typowy: Vipera hugyi Schinz, 1833 (= Coluber aspis Linnaeus, 1758).

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[18]:

Vipera altaica
Vipera ammodytes – żmija nosoroga^[35]
Vipera anatolica
Vipera aspis – żmija żebrowana^[36]
Vipera barani
Vipera berus – żmija zygzakowata^[35]
Vipera darevskii
Vipera dinniki
Vipera eriwanensis
Vipera graeca
Vipera kaznakovi – żmija kaukaska^[35]
Vipera latastei – żmija iberyjska^[36]
Vipera lotievi
Vipera magnifica
Vipera monticola
Vipera nikolskii
Vipera olguni
Vipera orlovi
Vipera pontica
Vipera renardi
Vipera sakoi
Vipera seoanei – żmija hiszpańska^[36]
Vipera shemakhensis
Vipera transcaucasiana
Vipera ursinii – żmija łąkowa^[36]
Vipera walser

Uwagi

↑ Nie Coluber Linnaeus, 1758.
↑ Nomen nudum.
↑ Nie Rhinechis Michahelles, 1832.
↑ Nomen Illegitimum.

Przypisy

↑ Vipera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ F.A.P. de Garsault: Les Figures des plantes et animaux d’usage en médecine, décrits dans la Matière Médicalede Mr. Geoffroy Médecin. Cz. 5. Paris: Desprez, 1764, s. ryc. 666. (łac.).
↑ J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1768, s. 94. (łac.).
↑ J.H.F. Link. Ueber die in Meklenburg einheimischen gistigen Schlangen. „Magazin für den neuesten Zustand der Naturkunde”. 12, s. 290, 296, 299, 1806. (niem.).
↑ L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. Cz. 3: Zoologie. Jena: August Schmid, 1816, s. 234. (niem.).
↑ ^a ^b B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 148. (niem.).
↑ J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 295. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati a sangue freddo. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 52, s. 149, 1831. (wł.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. T. 2. Roma: Tip. Salviucci, 1832–1841, s. 43. (wł.).
↑ L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 28. (łac.).
↑ M. Mauduyt: Herpétologie de la Vienne, ou Tableau méthodique, indicatif et descriptif des Reptiles, tant vivants que fossiles, observés jusqu'à présent dans le département. Paris: Impr. de F.-A. Saurin, 1844, s. 29. (fr.).
↑ A.F.T. Reuss. Beschreibung neuer Vipern aus Jugoslawien. „Zoologischer Anzeiger”. 71, s. 216, 1927. (niem.).
↑ ^a ^b Reuss 1927 ↓, s. 126.
↑ Reuss 1927 ↓, s. 125.
↑ ^a ^b A.F.T. Reuss. Bez tytułu (under Vereinsnachrichten–„Lacerta”, Gesellschaft für Terrarienkunde). „Wochenschrift für Aquarien- und Terrarienkunde”. 15, s. 64, 1929. (niem.).
↑ A.F.T. Reuss. Über eine neurotoxische Otterngruppe Europas, Mesocoronis 1927. und über ihre Stellung unter den Solenoglyphen der Welt. „Glasnik zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini”. 42, s. 74, 1930. (niem.).
↑ A.F.T. Reuss. Erläuterungen zur Typenfrage in der Zoologie an hand von Bildern europäischer Giftschlangen. „Nachrichtenblatt für Aquarien- und Terrarien-Vereine”. 16, s. 216, 1935. (niem.).
↑ ^a ^b P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Vipera. The Reptile Database. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
↑ R. Midtgaard: Vipera. RepFocus. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 251.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 56.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 78.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 250.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 48.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 14.
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 77.
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 197.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 24.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 152.
↑ ^a ^b Jaeger 1944 ↓, s. 135.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 5.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 169.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 230.
↑ Jaeger 1944 ↓, s. 161.
↑ ^a ^b ^c W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 238, 240, 242, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.
↑ ^a ^b ^c ^d E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 141, 144, 154, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

Bibliografia

A.F.T. Reuss. Sechs europäische Giftschlangengattungen. „Zoologischer Anzeiger”. 73, s. 124–129, 1927. (niem.).
Edmund C.E.C. Jaeger Edmund C.E.C., Source-book of biological names and terms, wyd. 1, Springfield: Charles C. Thomas, 1944, s. 1–256, OCLC 637083062 (ang.).

[a-3] Nie Coluber Linnaeus, 1758.

[b-10] Nomen nudum.

[c-12] Nie Rhinechis Michahelles, 1832.

[d-17] Nomen Illegitimum.

[itis-1] Vipera, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[Garsault-2] F.A.P. de Garsault: Les Figures des plantes et animaux d’usage en médecine, décrits dans la Matière Médicalede Mr. Geoffroy Médecin. Cz. 5. Paris: Desprez, 1764, s. ryc. 666. (łac.).

[Laurenti-4] J.N. Laurenti: Specimen medicum, exhibens synopsin reptilium emendatam cum experimentis circa venena et antidota reptilium austracorum, quod authoritate et consensu. Viennae: Joan. Thomae, 1768, s. 94. (łac.).

[Link-5] J.H.F. Link. Ueber die in Meklenburg einheimischen gistigen Schlangen. „Magazin für den neuesten Zustand der Naturkunde”. 12, s. 290, 296, 299, 1806. (niem.).

[Oken-6] L. Oken: Lehrbuch der Naturgeschichte. Cz. 3: Zoologie. Jena: August Schmid, 1816, s. 234. (niem.).

[Merrem-7] B. Merrem: Versuch eines Systems der Amphibien. Marburg: J.C. Kreiger, 1820, s. 148. (niem.).

[Fleming-8] J. Fleming: The philosophy of zoology; or, A general view of the structure, functions, and classification of animals. Cz. 2. Edinburgh: A. Constable, 1822, s. 295. (ang.).

[Bonaparte-9] Ch.-L. Bonaparte. Saggio d’una distribuzione metodica degli Animali Vertebrati a sangue freddo. „Giornale Arcadico di Scienze Lettere ed Arti”. 52, s. 149, 1831. (wł.).

[Bonaparte1834-11] Ch.-L. Bonaparte: Iconografia della fauna italica: per le quattro classi degli animali vertebrati. T. 2. Roma: Tip. Salviucci, 1832–1841, s. 43. (wł.).

[Fitzinger-13] L.J.F.J. Fitzinger: Systema reptilium. Fasciculus primus, Amblyglossae. Vindobonae: Braumüller et Seidel, 1843, s. 28. (łac.).

[Mauduyt-14] M. Mauduyt: Herpétologie de la Vienne, ou Tableau méthodique, indicatif et descriptif des Reptiles, tant vivants que fossiles, observés jusqu'à présent dans le département. Paris: Impr. de F.-A. Saurin, 1844, s. 29. (fr.).

[Reussa-15] A.F.T. Reuss. Beschreibung neuer Vipern aus Jugoslawien. „Zoologischer Anzeiger”. 71, s. 216, 1927. (niem.).

[CITEREFReuss1927126-16] Reuss 1927 ↓, s. 126.

[CITEREFReuss1927125-18] Reuss 1927 ↓, s. 125.

[Reussb-19] A.F.T. Reuss. Bez tytułu (under Vereinsnachrichten–„Lacerta”, Gesellschaft für Terrarienkunde). „Wochenschrift für Aquarien- und Terrarienkunde”. 15, s. 64, 1929. (niem.).

[Reussc-20] A.F.T. Reuss. Über eine neurotoxische Otterngruppe Europas, Mesocoronis 1927. und über ihre Stellung unter den Solenoglyphen der Welt. „Glasnik zemaljskog muzeja u Bosni i Hercegovini”. 42, s. 74, 1930. (niem.).

[Reussd-21] A.F.T. Reuss. Erläuterungen zur Typenfrage in der Zoologie an hand von Bildern europäischer Giftschlangen. „Nachrichtenblatt für Aquarien- und Terrarien-Vereine”. 16, s. 216, 1935. (niem.).

[Uetz&Hallermann-22] P. Uetz & J. Hallermann: Genus: Vipera. The Reptile Database. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).

[repfocus-23] R. Midtgaard: Vipera. RepFocus. [dostęp 2019-11-22]. (ang.).

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=281_251]-24] Jaeger 1944 ↓, s. 251.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=86_56]-25] Jaeger 1944 ↓, s. 56.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=108_78]-26] Jaeger 1944 ↓, s. 78.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=280_250]-27] Jaeger 1944 ↓, s. 250.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=78_48]-28] Jaeger 1944 ↓, s. 48.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=44_14]-29] Jaeger 1944 ↓, s. 14.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=107_77]-30] Jaeger 1944 ↓, s. 77.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=227_197]-31] Jaeger 1944 ↓, s. 197.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=54_24]-32] Jaeger 1944 ↓, s. 24.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=182_152]-33] Jaeger 1944 ↓, s. 152.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=165_135]-34] Jaeger 1944 ↓, s. 135.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=35_5]-35] Jaeger 1944 ↓, s. 5.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=199_169]-36] Jaeger 1944 ↓, s. 169.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=260_230]-37] Jaeger 1944 ↓, s. 230.

[CITEREFJaeger1944[https://babel.hathitrust.org/cgi/pt?id=mdp.39015072139499;view=1up;seq=191_161]-38] Jaeger 1944 ↓, s. 161.

[Juszczyk-39] W. Juszczyk: Gady i płazy. Wyd. 2. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1986, s. 238, 240, 242, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0043-4.

[Keller&inni-40] E. Keller (red.), J.H. Reinchholf, G. Steinbach, G. Diesener, U. Gruber, K. Janke, B. Kremer, B. Markl, J. Markl, A. Shlüter, A. Sigl & R. Witt: Gady i płazy. Warszawa: Świat Książki, 2003, s. 141, 144, 154, seria: Leksykon Zwierząt. ISBN 83-7311-873-X. (pol.).

[1]

[2]

[a]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[b]

[9]

[c]

[10]

[11]

[12]

[13]

[d]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[20]

[21]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]

[30]

[31]

[32]

[33]

[34]

[35]

[36]