Varanoidea
Varanoidea – klad gadów łuskonośnych z grupy Anguimorpha. Wielu autorów używało tego terminu alternatywnie do Platynota[1], jednak w nowszych publikacjach uznaje się odrębność tych taksonów[2][1]. Zawartość taksonomiczna Varanoidea znacznie różni się w zależności od przyjętej definicji. Przeważnie do grupy tej zalicza się trzy rodziny mające żyjących przedstawicieli – waranowate, helodermowate i Lanthanotidae – oraz liczne formy wymarłe[3]. Lee (1997) zdefiniował Varanoidea jako nazwę odnoszącą się do kladu obejmującego ostatniego wspólnego przodka rodzajów Heloderma, Lanthanotus i Varanus. Według przeprowadzonej przez niego analizy filogenetycznej do tak definiowanych Varanoidea należałyby nie tylko te trzy rodziny, lecz również m.in. mozazaury i węże[2]. Gao i Norell (1998) przypisali nazwę Varanoidea do znacznie mniej obszernego kladu – obejmującego ostatniego wspólnego przodka Telmasaurus i rodziny Varanidae. Do tak definiowanych Varanoidea nie należałyby nie tylko węże i mozazaury, ale prawdopodobnie również Monstersauria, obejmujące m.in. rodzinę helodermowatych[1]. Inni autorzy twierdzą, że Varanoidea obejmują dwie główne linie ewolucyjne: Monstersauria oraz rodzinę waranowatych i taksony blisko z nią spokrewnione[3].
| Varanoidea | |
| Hardwicke & Gray, 1827 | |
 Waran paskowany (Varanus salvator) | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| (bez rangi) | Anguimorpha |
| (bez rangi) | Platynota |
| Nadrodzina |
Varanoidea |
Najstarsze skamieniałości Varanoidea pochodzą z osadów laurazjatyckich, datowanych na około 95 mln lat i należą do form morskich. Stosunkowo niedługo później w zapisie kopalnym pojawiają się również lądowi przedstawiciele tej grupy. Spekulowano, że Varanoidea wyewoluowały w kredzie na terenach współczesnej wschodniej Azji, a następnie podzieliły się na dwie grupy, spośród których jedna skolonizowała Amerykę Północną przez Beringię, a pozostałe rozprzestrzeniły się w Azji, Afryce i Europie[3].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Gao Keqin, Mark A. Norell. Taxonomic revision of Carusia (Reptilia, Squamata) from the Late Cretaceous of the Gobi Desert and phylogenetic relationships of anguimorphan lizards. „American Museum Novitates”. 3230, s. 1–51, 1998. (ang.).
- ↑ a b Michael S.Y. Lee. The phylogeny of varanoid lizards and the affinities of snakes. „Philosophical Transactions of the Royal Society of London B”. 352 (1349), s. 53–91, 1997. DOI: 10.1098/rstb.1997.0005. (ang.).
- ↑ a b c Ralph E. Molnar, Eric R. Pianka: Biogeography and Phylogeny of Varanoids. W: Eric R. Pianka, Dennis R. King, Ruth Allen King (red.): Varanoid Lizards of the World. Bloomington: Indiana University Press, 2004, s. 68–77. ISBN 978-0-253-34366-6.