Wideo na życzenie

Wideo na życzenie (skrót VoD lub VOD; ang. Video on Demand – wideo na żądanie), pot. także oglądanie na żądanie – usługa zezwalająca na oglądanie nadawanego materiału filmowego lub słuchanie nadawanego nagrania dźwiękowego w wybranym przez kogoś czasie, późniejszym niż czas emisji. Nadawana (także „na żywo”) audycja może być dzięki temu przesunięta w odbiorze dla pojedynczego widza i słuchacza.

Oglądanie na żądanie jest możliwe od czasu pojawienia się magnetowidów, jednak wymagają one użycia wielu kaset wideo, a sam proces przewinięcia i wymiany kasety trwa wymierną ilość czasu i może być uznany za niewygodny. Popularność wideo na życzenie stała się możliwa dopiero w erze cyfryzacji sygnału audiowizualnego, gdyż dopiero to przyspieszyło przekaz, archiwizację i dostęp do danych. Prawdziwy boom na VoD rozpoczął się wraz z rozwojem szerokopasmowego dostępu do internetu oraz telefonii trzeciej generacji.

Dzięki rozwojowi technologicznemu pojawiły się cyfrowe odpowiedniki magnetowidu w postaci stacjonarnych nagrywarek wideo z dyskiem twardym (tzw. Personal Video Recorder). Urządzenia te mogą tworzyć prywatną bibliotekę wideo dzięki znacznie dłuższym maksymalnym czasom nagrywania, sięgającym obecnie setek godzin. Bieżące nagrywanie wszystkich audycji telewizyjnych przez urządzenia PVR (np. w ciągu jednej doby) umożliwia późniejsze odtworzenie tylko wybranych nagrań, o dowolnej porze, po upływie dowolnego czasu. Możliwe jest też jednoczesne nagrywanie tej samej audycji z opóźnionym odtwarzaniem (time shift).

Wideo na życzenie prawdopodobnie będzie standardową usługą udostępnianą przez samych dostawców sygnału telewizyjnego, gdyż przenosi tradycyjne wypożyczalnie kaset VHS i płyt DVD do prywatnych mieszkań, tak jak kino domowe stara się „konkurować” z kinem tradycyjnym.

VOD może dotyczyć wszystkich audycji nadawanych publicznie (bezpłatnie). Najczęściej operatorzy VOD dają możliwość zamówienia pojedynczej pozycji za pojedynczą opłatą (nVOD) lub oferują nieograniczony dostęp do określonej zawartości wideo całej kolekcji w ramach subskrypcji (sVOD) po wykupieniu abonamentu.

Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji (Dz.U. z 2022 r. poz. 1722) zawiera regulacje prawne dotyczące audiowizualnych usług medialnych na żądanie.

Dostępność usług VOD

Obecnie usługi VOD świadczone są poprzez różne kanały dystrybucji:

Rodzaje usług VOD

Wyróżniamy następujące rodzaje usług VOD (w tabeli). Najpopularniejsza z nich to SVoD. W Polsce popularny jest także model AVoD
Usługa	Opis
SVoD (Subscription Video on Demand)	subskrypcja wideo na żądanie. Zapewnia swobodny dostęp przez określony czas do pełnej oferty wideo danego dostawcy po opłaceniu regularnej opłaty subskrypcyjnej (np. miesięcznej). Na tej zasadzie funkcjonują m.in. dwaj światowi giganci: Netflix i HBO (ze swoją usługą HBO GO lub HBO MAX)
SVoD (Streaming Video on Demand)	usługa VoD wykorzystująca technologię streamingu
TVoD (Transactional Video on Demand)	w tej opcji wybraną pozycję możemy oglądać przez określony czas za jednorazową opłatą. Na tej zasadzie można obejrzeć filmy m.in. w Orange VoD (dostępne w ramach pakietów telewizyjnych Orange)
TVoD–EST (Transactional Video on Demand – Electronic-Sell-Through)	ta opcja umożliwia zakup profesjonalnych treści sprzedawanych w katalogu indywidualnie
TVoD–DTR (Transactional Video on Demand – Download-to-Rent)	ta opcja umożliwia wypożyczanie przez jednostkę profesjonalnych treści sprzedawanych w katalogu. Wyróżniamy tu dwie opcje: DTO – Download to Own – pobranie na własność, DTB – Download to Burn – pobranie, by nagrać
TVoD (True Video on Demand)	starsze, przestarzałe określenie usługi wideo na żądanie (VoD)
AVoD (Advertised Video on Demand)	w tej opcji można oglądać filmy bezpłatnie, jeśli godzimy się na przerywanie emisji reklamami. Tak oferuje swoje treści np. YouTube
AVoD (Amazon Video on Demand)	usługa VoD od Amazona
ASVoD (Ad-Supported Video on Demand)	ta opcja odnosi się do usług wideo, które zapewniają bezpłatne treści obsługiwane przez reklamy
BVoD (Broadcaster Video on Demand)	BVoD jest podobny do AVoD, ale obejmuje treści pochodzące od tradycyjnych nadawców telewizyjnych
DVoD (Digital Video on Demand)	serwis udostępniający treści w formie cyfrowej
EVoD (Exclusive Video on Demand)	w tej opcji można kupić pojedyncze materiały na określony temat, np. zapis konkretnego szkolenia
FVoD (Free Video on Demand)	bezpłatne wideo na żądanie: program VoD oferowany przez operatora sieci bezpłatnie
GVoD (Gamified Video on Demand)	usługa VoD oferująca platformę do gier
IVoD (Interactive Video on Demand lub Impulse Video on Demand)	sposób dostarczania wideo na żądanie, w którym odbiorca może wpływać na sposób emisji wykorzystując następujące cechy: Play/Resume – Uruchomienie program od początku albo wznowienie emisji po zatrzymaniu przekazu, Stop – przerwanie na stałe lub czasowe emisji pokazu, Pauza – zatrzymanie obrazu, Skocz do przodu – przełączenie do danej chwili w prezentacji filmu w kierunku do przodu, Skocz w tył – przesunięcie do danej chwili w prezentacji filmu w kierunku wstecznym, Inne interaktywne funkcje, np. obejmujące możliwość unikania lub wybrania obejrzenia reklamy, udziału w badaniach dodatkowych, przeglądania, wyboru i zakupu towarów (te funkcje dostępne są m.in. w usługach wideo na żądanie dostępnych w telewizji hybrydowej)
PVoD (Pull Video on Demand)	nazywany również prawdziwym VoD. Jego cechą jest to, że materiały video są gromadzone przez operatora w katalogu, a następnie klienci mogą dokonywać ich wyboru z użyciem kanału zwrotnego, takiego jak internet. Klient zwykle składa zamówienie na konkretne nagranie, po czym otrzymuje dostęp do określonego pliku na serwerze
PVoD (Push Video on Demand)	jest to domowa wypożyczalnia filmów i programów, które widz może obejrzeć o dowolnej porze. Wykorzystuje on funkcję Personal Video Recorder umożliwiającą selekcjonowanie oraz nagrywanie wybranych programów na twardy dysk zainstalowany w dekoderze. Materiał oferowany w ramach Push VoD zapisany jest na specjalnie wydzielonej powierzchni dysku, a nie np. na centralnym serwerze. Po określonym czasie dane zostają wymienione (usunięte również z dysku po określonym czasie od wypożyczenia), a widz otrzymuje na dekoder nowy pakiet programowy^[1]
QVoD (Quasi Video on Demand)	usługa jest taka sama jak Near Video on Demand, z wyjątkiem tego, że program jest udostępniany subskrybentom tylko wtedy, gdy zarejestruje się minimalna liczba subskrybentów. (Termin może być przestarzały)
QVoD (Quick Video on Demand)	rodzaj usługi umożliwiającej szybkie wypożyczenie danego filmu
RVoD (Real Video on Demand)	rodzaj usługi VoD oferującej treści na żywo
XVoD (Extended Video on Demand)	usługa rozszerzająca podstawowy serwis VoD
MVoD (Mbone Vcr on Demand)	rodzaj usługi VoD z wykorzystaniem technologii Multicast Backbone, która obsługuje różne aplikacje, z których jedną z najpopularniejszych są ogólnoświatowe konferencje audio/wideo^[2]
MVoD (MagiNet Video on Demand)	specyficzna technologia serwisu VoD użytkowana na Filipinach
MVoD (Multicast Video on Demand)	systemy multisesji VoD
NVoD (Near Video on Demand, inna nazwa Pay-per-view, skrót PPV)	dosłowne tłumaczenie: „niemal na życzenie”. W usłudze NVoD płaci się za obejrzenie konkretnej treści. Użytkownik otrzymuje uprawnienia do obejrzenia filmu dopiero po dokonaniu opłaty za pojedyncze wyświetlenie (np. sms, przelew itp.) lub doliczenie zamówionej pozycji do faktury. Najczęściej ten system emisji wykorzystuje metodę polegającą na transmisji tego samego filmu o różnych porach rozpoczęcia emisji na kilku kanałach telewizyjnych, dystrybuowanych przez telewizję kablową lub satelitę. Na poszczególnych kanałach filmy rozpoczynają się o różnych godzinach emisji, a niektóre zaczynają się nawet z różnicą co 10, 15 lub 30 min na różnych kanałach. Często poszczególne widowiska emitowane są w tym systemie okazjonalnie na specjalnie przygotowanym kanale o określonej porze emisji (np. gale sportowe). W odróżnieniu do Near VoD (PPV), gdzie operatorzy dają możliwość zamówienia pojedynczej pozycji za pojedynczą opłatą
Pay per Download VoD	jest to taki model usługi „wideo na życzenie”, który funkcjonuje analogicznie jak tradycyjna wypożyczalnia filmów na DVD. Użytkownik wybiera określone nagranie, opłaca je, po czym uzyskuje do niego dostęp na ściśle określony czas – np. jedną lub dwie doby
DtO (Download-to-Own)	w tej opcji użytkownik uzyskuje prawo do korzystania z treści przez nieograniczony czas i może je archiwizować, zwykle jako plik zabezpieczony przed kopiowaniem, na osobnym dysku, a następnie odtwarzać tak często jak sobie tego życzy
Kino-on-Demand	ta opcja to modyfikacja znanego systemu wideo na żądanie. Z jedną zasadniczą różnicą: w przyszłości kina będą mogły również zarabiać na sprzedaży cyfrowej. W ten sposób generują dodatkowe dochody, aby przeciwdziałać spadkowi rozwoju kin
Catch UP TV (inaczej Replay TV)	jest formą wideo na żądanie, która pozwala na oglądanie wybranych programów wyemitowanych już przez stacje telewizyjne. Programy te są dostępne przez okres kilkunastu dni po ich pierwotnej emisji. Usługa ta może być udostępniana odbiorcy zarówno poprzez STB lub na stronie internetowej danego operatora. Po raz pierwszy usługa ta pojawiła się w Polsce 20 września 2010 r. w ofercie Telekomunikacji Polskiej (Orange)^[3]. Obecnie oferuje ją m.in. Cyfrowy Polsat^[4] i sieć Toya
VoD-ES (Video on Demand Entertainment Server)	serwer obsługujący usługę VoD
VoD-IS (Video on Demand Information Server)	serwer obsługujący informacje usługi VoD
VoD-KA (Video On Demand Kernel Architecture)	architektura jądra serwisu VoD
VoD-N (Video on Demand Network)	sieć obsługująca serwis VoD
VoD-S (Video On Demand System)	system obsługujący VoD
VINE (Video on demand and Interactive video Editing system)	usługa VoD umożliwiająca edycję treści
VoDoIP (Video on Demand Over Internet Protocol)	usługa VoD korzystająca z technologii IP
DVD (Demand Video on Demand)	usługa VoD na żądanie

Podobne określenia

Terminu „wideo na życzenie” (VOD) nie należy mylić z podobnymi określeniami:

płatna (szyfrowana) telewizja
wypożyczalnia kaset lub płyt
telewizja internetowa
podcasting i vodcasting.

Internetowe platformy i usługi VOD

Internetowe serwisy Over-the-top (OTT, pol. więcej niż zwykle), niepodpięte pod żadnych operatorów płatnej telewizji, oferują dostęp do usług typu wideo na życzenie, najczęściej jako Catch Up TV (powtórki programów po emisji w telewizji). Tak rozumiana telewizja internetowa pozwala użytkownikom na wybór treści programu, filmu lub serialu, w każdym czasie z archiwum treści lub z katalogu kanałów. Obie formy oglądania telewizji internetowej pozwalają na strumieniowe oglądanie treści bezpośrednio z odtwarzacza multimedialnego lub na pobieranie nośnika do komputera użytkownika.

Platformy internetowe pozwalają na odbieranie treści na wszystkich urządzeniach, które pozwalają na korzystanie z Internetu, za pomocą prostych urządzeń terminalowych bez potrzeby instalowania specjalistycznego oprogramowania (np. telefony komórkowe, smartfony, tablety, palmtopy, laptopy z przystosowanym system operacyjnym, telewizory wyposażone w moduł Internetowy, konsole do gier) najczęściej za pomocą przygotowanych w tym celu aplikacji internetowych^[5]. Korzystanie z telewizji internetowej za pomocą usług informatycznych na urządzeniach mobilnych oparte jest o system cloud computing.

Zwykle są to serwisy oparte na stronach internetowych lub aplikacje mobilne oparte na systemie Windows, Mac, Linux, iOS, Android, aplikacje na konsolę, aplikacje telewizyjna, aplikacja na Set-top-boxa. Dostęp do nich dla użytkowników jest darmowy lub odpłatny.

Aplikacje i serwisy VOD w Polsce

Nazwa serwisu	Data startu	Data likwidacji	Operator	Typ	Dostępność	Odpłatność	Strona
seriale+/Premiery Canal+	?		Canal+ Polska	SVoD	Aplikacja STB	Tak	[1]
PictureBox	1 lipca 2007^[6]	31 sierpnia 2014	SPI International Polska	SVoD	Aplikacja STB	Tak	brak
Cineman	grudzień 2007		Cineman Sp. z o.o.	SVoD	strona www, Aplikacja Smart TV	Tak	[2]
HBO On Demand	21 stycznia 2008 (jako HBO Digital)/ 1 kwietnia 2010 (jako HBO On Demand)		HBO Central Europe	SVoD	Aplikacja STB	Tak^[7]	n.d.
Polsat Box Go	26 września 2008 (jako ipla)/1 września 2021		Cyfrowy Polsat	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Częściowo	[3]
TVP VOD	czerwiec 2010^[8]		TVP	AVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Częściowo	[4]
Max	16 grudnia 2010 (jako HBO Go) 8 marca 2022 (jako HBO Max) 11 czerwca 2024 (jako Max)		HBO Central Europe	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak^[7]	[5]
Player	26 sierpnia 2011/ 24 lutego 2014		TVN Warner Bros. Discovery	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Częściowo	[6]
Telewizja Tu i Tam	9 maja 2012^[9]	30 marca 2018^[10]	Orange Polska	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja STB	Tak^[11]
Filmbox+	26 lipca 2012		SPI International Polska	SVoD	strona www, Aplikacja Smart TV/STB	Tak	[7]
VOD.pl	21 września 2012	31 stycznia 2024^[12]^[13]	TVN Warner Bros. Discovery	AVoD	strona www, Aplikacja Windows, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Nie^[14]	[8]
PlayPuls	7 sierpnia 2014		TV Puls	AVoD	strona www	Nie	[9]
Chili.tv	styczeń 2015		Chili Spa	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/konsola	Tak	[10]
CDA Premium	styczeń 2016^[15]		CDA S.A.	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/konsola	Tak
arte.tv	listopad 2016		ARTE	FVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV	Nie	[11]
Polsat Go	14 sierpnia 2021	31 sierpnia 2023^[16]	Telewizja Polsat	AVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Nie	[12]
AXN Now	?		Sony Pictures Entertainment	SVoD	Aplikacja STB	Tak	[13]
Netflix	6 stycznia 2016 (w Polsce)		Netflix	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[14]
Prime Video	14 grudnia 2016 (w Polsce)		Amazon	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[15]
Showmax	15 lutego 2017 (w Polsce)	31 stycznia 2019 (w Polsce)^[17]	Naspers	SVoD	strona www, Aplikacja Windows, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Tak	[16]
National Geographic Play	październik 2018^[18]		Fox International Channels Polska	SVoD	Aplikacja STB	Tak^[19]
Fox Play	październik 2018^[20]		Fox International Channels Polska	SVoD	Aplikacja STB	Tak^[21]
Paramount Play	październik 2018^[22]		Viacom International Media Networks	SVoD	Aplikacja STB	Tak
Rakuten TV	luty 2019		Rakuten	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV	Częściowo	[17]
Apple TV+	1 listopada 2019		Apple Inc.	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV	Tak	[18]
Canal+ online	20 maja 2020		Canal+ Polska	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[19]
KATOFLIX	2020		Studio Katolik	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android	Tak	[20]
35mm.online	2021		Polski Instytut Sztuki Filmowej oraz WFDiF, SFR	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android	Nie (do 31.01.2024)	[21]
Viaplay	3 sierpnia 2021 (w Polsce)	lato 2025 (w Polsce, planowana)^[23]	Viaplay Group	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[22]
Disney+	14 czerwca 2022		The Walt Disney Company	SVoD	strona www, Aplikacja Windows/Mac, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB/konsola	Tak	[23]
TBNGO.PL^[24]	10 stycznia 2023		TBN Polska	AVoD	strona www	Nie	[24]
MEGOGO^[25]	2023		MEGOGO	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV	Częściowo^[26]	[25]
SkyShowtime	14 lutego 2023		SkyShowtime	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV	Tak	[26]
Music Box Polska^[25]	2023		MEGOGO	AVoD		Nie	[27]
Strefakina	2023		Strefakina	SVoD	strona www, Aplikacja iOS/android, Aplikacja Smart TV/STB	Tak	[28]