IX symfonia Schuberta

(Przekierowano z VIII Symfonia Schuberta)

IX (VIII) Symfonia Franza Schuberta, tzw. „Wielka” Symfonia C-dur (w odróżnieniu od „Małej” VI Symfonii C-dur), w katalogu Deutscha umieszczona pod numerem 944. Kompozytor rozpoczął nad nią pracę w 1824, powstała ostatecznie latem 1828 roku[1][2][3][4][5][6]. Jest ostatnią symfonią skomponowaną przez kompozytora, uważaną niekiedy za jego najlepsze dzieło[1][2][3][4][5][6].

IX Symfonia "Wielka"
Kompozytor

Franz Schubert

Forma muzyczna

symfonia

Czas powstania

lato 1828

Miejsce powstania

Wiedeń

Data premiery

21 marca 1839

Miejsce premiery

Gewandhaus, Lipsk

Wykonawcy premiery

Felix Mendelssohn (dyrygent)

Portret Schuberta z 1827 roku

Symfonia nie została wykonana za życia twórcy – co prawda przesłał on ją do Austriackiego Towarzystwa Muzycznego, lecz jednogłośnie uznano ją tam za niewykonalną[1][2][3][5]. Rękopis symfonii odnalazł w 1838 roku (10 lat po śmierci Franza Schuberta) Robert Schumann, podczas odwiedzin u brata kompozytora, Ferdinanda[1][2][3][4][5][6]. Zachęcił do jej wykonania Felixa Mendelssohna, pod którego batutą premiera dzieła miała miejsce w Gewandhaus w Lipsku 21 marca 1839 roku[1][2][3][4][5][6]. Mendelssohn określił dzieło jako „błyskotliwe, fascynujące i oryginalne”[5].

Finał zawiera cytat z IX symfonii Beethovena; sama symfonia jest zainspirowana jego muzyką[1][2][3][4][6]. Stanowiła inspiracje dla Roberta Schumanna[2]. Wykorzystując technikę dłużyzn melodycznych i bloków brzmieniowych, a także operując płaszczyznami tematyczno-brzmieniowymi, Schubert przetwarza tematy w różnych tonacjach, a każdy temat oddzielony jest motywem kantylenowym puzonu[1][2][3][4][6]. Dzieło pełne jest dramatyzmu, ale też i tryumfalnych, chóralnych fragmentów[1][2][3][4][6].

Problem opusu[5]

edytuj

Początkowo oznaczona przez Deutscha jako dziewiąta symfonia Schuberta. Później często określana jako siódma (w pierwotnej numeracji symfonii kompozytora numer VII pozostawiono pusty, ze względu na przypuszczenia o zaginięciu jednej z symfonii). W aktualnym wydaniu katalogu Deutscha symfonia jest określona jako ósma.

Budowa

edytuj

Dzieło składa się z czterech części (trzech i finału)[1][2][3][4].

I. Andante – Allegro ma non troppo

edytuj

Pierwsza część symfonii zaczyna się ekspansywną, majestatyczną i brawurową partią solową rogu, tworzącą małą formę sonatową (warto wspomnieć, że właśnie w czasach Schuberta wynaleziono róg wentylowy)[1][2][3][4]. Do rogu dołączają się z czasem inne instrumenty, tworząc melodię[1][2][3][4]. Tempo przyspiesza, wprowadzając motyw galopu, jednak wkrótce melodia taje się dramatyczna, pojawia się wiele kontrastów kolidujących z fundamentalnym rytmem[1][2][4]. Jak w Beethovenowskiej sonacie, powracają fragmenty poprzednich melodii[1][2][4].

II. Andante con moto

edytuj

Drugą część rozpoczyna delikatna, jakby marszowa partia solowa oboju; melodia waha się między tonacjami C-dur i a-moll, a temat podejmują smyczki[1][2][3][4] Wkrótce jednak temat znów staje się dramatyczny, sugeruje zagrożenie i konflikt[1][2][3][4]. Odzywają się instrumenty dęte blaszane, a następnie drewniane, co powoduje swoistą zmianę kolorystyczną, jak w drugim ustępie V symfonii Beethovena[2][4].

III. Scherzo. Allegro vivace – Trio

edytuj

Trzeci ustęp symfonii to potężne, mroczne Beethovenowskie scherzo[1][2][3][4]. Ma typową budowę ramową, ABA[1][3][4]. Temat rozpoczynają instrumenty dęte blaszane i smyczki w niskim rejestrze[1][2][3][4]. Zawiera specyficzny klimat, nietypowy dla "eleganckiej klasycznej symfonii"[2][4]. Trio to bardziej ruchliwa melodia przypominająca Ländlera[1][4]. Wkrótce powracają reminiscencje symfonii Beethovena[4]

IV. Finale. Allegro vivace

edytuj

Ostatnią część symfonii rozpoczyna fanfara[1][2][3][4]. Wkrótce melodia się rozwija, staje się coraz bardziej uduchowiona i potężna[1][2][3][4]. Kompozytor wykorzystuje całą gamę środków technicznych, m.in. bogatą chromatykę[1][2][3][4]. Następuje wiele modulacji, operuje także całym aparatem orkiestry. Coda finału utrzymana jest w tonacji wyjściowej[1][2][3][4].

Przypisy

edytuj
  1. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Tom Service, Symphony guide: Schubert's Ninth ('the Great'), „The Guardian”, 17 czerwca 2014, ISSN 0261-3077 [dostęp 2017-06-28] (ang.).
  2. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Timothy Judd, Schubert's 'Great' Ninth Symphony [online], The Listeners' Club, 23 stycznia 2015 [dostęp 2017-06-28].
  3. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Franz Schubert – Symphony No. 9 in C major, D. 944 ('Great') [online], www.franzpeterschubert.com [dostęp 2017-06-28] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-21] (ang.).
  4. a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y Symphony No. 9 in C Major, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  5. a b c d e f g Classical Notes – Classical Classics – Schubert – Symphony # 9 in C Major ("Great"), By Peter Gutmann [online], www.classicalnotes.net [dostęp 2017-06-28].
  6. a b c d e f g Symphony No. 9 in C major ("The… | Details | AllMusic [online], AllMusic [dostęp 2017-06-28].

Linki zewnętrzne

edytuj