Ulica Lubuska we Wrocławiu
Ulica Lubuska, do 1945 r. Brandenburgerstraße – ulica we Wrocławiu, ciągnąca się niegdyś od Gräbschener Straße (ul. Grabiszyńskiej) na południowy wschód do Gabitz Straße (ul. Gajowickiej), a później dalej, aż do Kaiser Wilhelm Straße (ul. Powstańców Śląskich).
| Gajowice | |||||||||||||||||||||||||
 „Żyletkowce”, widok w głąb ul. Lubuskiej wykonane ze skrzyżowania z ul. Pereca i z Grabiszyńską | |||||||||||||||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||||||||||||||
| Długość |
690 m | ||||||||||||||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||||||||||||||
 51°06′00,0″N 17°00′48,6″E/51,100000 17,013500
| |||||||||||||||||||||||||
Jej budowę podjęto, wobec potrzeby skomunikowania Grabiszyna z Gajowicami, w roku 1873 (jeszcze w czasie, kiedy po jej obu stronach znajdowały się pola uprawne). Dwa lata później pierwszy odcinek od Grabiszyńskiej w kierunku południowo-wschodnim uzyskał nazwę Brandenburgerstraße („ulicy Brandenburskiej”). Później jednak roboty zostały wstrzymane, wobec czego dopiero w 1894 udało się ostatecznie zrealizować zamierzone połączenie. Aż do lat 30. XX wieku Brandenburgerstraße kończyła się przy trójkątnym Hohenzollern Platz (później nazwanym Placem Jakuba Szeli, a od 2015 Skwerem Ptasi Zagajnik); w roku 1939 leżącą na przedłużeniu Brandenburgerstraße ulicę, Moritzstraße[a], przyłączono do tej pierwszej, przez co cały ciąg od Kaiser Wilhelm Straße do Gräbschener Straße uzyskał wspólną nazwę[b]. Nowa Brandenburgerstraße liczyła wówczas ok. 1,25 km długości.
Po I wojnie światowej przy ulicy tej mieścił się konsulat Francji[c], który został zdemolowany 26 sierpnia 1920 przez niemieckie bojówki (tak samo jak znajdujący się w innej części miasta konsulat Polski)[1][2]. Było to w okresie zaostrzenia się (w Polsce i w Niemczech) kampanii przed planowanym na rok następny plebiscytem na Górnym Śląsku; kampanię tę nadzorowała Międzysojusznicza Komisja, na czele które stał Francuz, generał Henri Le Rond.
Podczas II wojny światowej przy znajdował się przy tej ulicy obóz przymusowych robotników-obcokrajowców. Sześciuset ludzi (w tym ok. stu Polaków) zostało umieszczonych w pięciu barakach. Podczas oblężenia Festung Breslau w 1945 ulica została niemal doszczętnie zniszczona. Do odbudowy nadawały się jedynie trzy skrajne kamienice przy samej Grabiszyńskiej, i po ich odbudowie (i odgruzowaniu pozostałych, zniszczonych obiektów) przez dwadzieścia lat pozostały odcinek ulicy pozostawał zupełnie bez żadnej zabudowy. Cały czas figurowała ona pod polską nazwą ulicy Lubuskiej[d].
Dopiero w latach 60. XX w. zaczęły przy końcowym odcinku ulicy (w sąsiedztwie jedynych zachowanych kamienic przedwojennych) powstawać, po stronie parzystej (południowej) bloki z wielkiej płyty, tzw. „żyletkowce”[e] w ramach Osiedla Gajowice. Pozostały odcinek ulicy, aż do Powstańców Śląskich, nadal pozostawał pusty, podobnie jak ponadstuhektarowy obszar dzielnicy Południe. 26 kwietnia 1968 i 15 stycznia 1969 dokonano administracyjnych korekt, polegających na wyłączeniu dwóch środkowych odcinków ulicy, w sąsiedztwie jej skrzyżowań z ulicą Gajowicką i z ulicami Zielińskiego i Gwiaździstą. Na tych wyłączonych odcinkach powstały potem, na przełomie lat 60. i 70., nowe bloki mieszkalne. Jednym z nich jest przecinający w poprzek zarówno ulicę Lubuską, jak Gajowicką czteropiętrowy budynek długości 300 metrów, zaprojektowany przez arch. Leszka Tumanowicza[g], a drugim (Zielińskiego 40-54[6][7]) jeden z trzech jedenastopiętrowych bloków przy tej ulicy. W ten sposób ulica Lubuska została rozerwana na dwa rozłączne odcinki: ten przy ul. Powstańców Śląskich pozostawał jeszcze pusty aż do początku XXI wieku, kiedy zaczęto zabudowywać Nowe Centrum Południowe pomiędzy ul. Gwiaździstą a Powstańców Śląskich, i kiedy ostateczne znikły pod tą zabudową resztki dawnej Moritzstraße.
Krótki odcinek Lubuskiej od skrzyżowania ze Skwierzyńską do nowo powstałego bloku wg proj. Tumanowicza zamienił się wskutek tych przekształceń w sięgacz (ślepą ulicę). Pod koniec lat 70. rozpoczęto budowę jeszcze dwóch 10-piętrowych bloków na odcinku pomiędzy ulicami Skwierzyńską i Zaporoską. Budynkom tym nadano numery 1-3 i 5-7[h]; oddano je do eksploatacji wiosną roku 1980. Północna pierzeja ulicy Lubuskiej, pomiędzy Zaporoską a trzema przedwojennymi kamienicami, pozostaje wciąż pozbawiona miejskiej zabudowy, zlokalizowano tam jedynie kilka szeregów garaży.
W obowiązującym od 2016 roku podziale Wrocławia na osiedla, południowy odcinek ulicy zaliczany jest do osiedla Gajowice, a północny (numery posesji od 1 do 7) – do osiedla Powstańców Śląskich[8].
Źródła
edytuj- Lubuska. W: Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. T. 11. Wrocław: Ossolineum, 1970, s. 135–136, seria: Biblioteka wrocławska.
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia
- fotopolska.eu – mapy i plany Wrocławia
Uwagi
edytuj- ↑ Ulica ta powstała znacznie wcześniej niż Brandenburgerstraße, bo w 1863 r.
- ↑ Przy tej okazji dokonano przenumerowania posesji: numeracja od 1 do 60, poprzednio zaczynająca się od Gräbschener Straße i rosnąca wzdłuż ulicy na południowy wschód została zastąpiona nową, która zaczynała się od przeciwnego końca nowej ulicy (tak jak Moritzstraße), tj. od Kaiser Wilhelm Straße w kierunku północno-zachodnim, przez co posesje pierwotnego odcinka Brandenburgerstraße uzyskały nową numerację, od 53 wzwyż.
- ↑ Nosił on adres Moritzstraße 3-5.
- ↑ Tak podaje w swoim opracowaniu Zygmunt Antkowiak i znajduje to potwierdzenie m.in. na planie miasta wydanym w 1948 r.[3] oraz na planach wydawanych później (np. w 1956 i 1957), tymczasem na planie miasta z roku 1965[4] oraz na kilku następnych (np. w 1966, 1967, 1969) początkowy południowo-wschodni odcinek pomiędzy ul. Powstańców Śląskich a ul. Zielińskiego nosi brzmiącą podobnie, ale jednak odmienną nazwę – „Lubawskiej”. Na planach wydawanych w latach 70. XX wieku skrajny odcinek ulicy, przylegający do Powstańców Śląskich był już bezimienny, ale na planie wydanym w 1981 roku[5] nosi on ponownie nazwę „Lubuskiej”.
- ↑ Są to oddane do użytku w latach 1967–1968 cztery 10-piętrowe bloki nr 54-60, 62-68, 70-76 i 78-84.
- ↑ Częściowo zlikwidowany w 2006.
- ↑ Tego samego, który zaprojektował również kompleks handlowy[f] przy położonym nieopodal pl. Hirszfelda.
- ↑ Żyletkowce, znajdujące się po przeciwnej stronie Zaporoskiej, noszą numery w przybliżeniu odpowiadające numeracji stojących przedtem na ich miejscu kamienic przedwojennych, tzn. od 54 wzwyż, przez co posesje o numeracji od 8 do 53 nie istnieją.
Przypisy
edytuj- ↑ Nationalistischer Wahnsinn. Das polnischer Konsulat zerstört, das französicher Konsulat zerstört, Hotelzimmer erbrochen, ein Warenhaus geplündert.. „Volkswacht für Schlesien”. 31 Jahrgang (198), s. 1, 1920-08-27. (niem.).
- ↑ Die Lehre der Donnerstagvorgänge. „Volkswacht für Schlesien (Beilage zur Volkswacht)”. 31 Jahrgang (204), s. 5, 1920-09-03. (niem.).
- ↑ Fr. Karpowicz (red.), Karpowicza szczegółowy plan Wrocławia z wykazem wszystkich ulic, Wrocław: Instytut Wydawniczy, 1948, kwadraty:
J13, J14, K14(pol.). - ↑ Plan Wrocławia, Warszawa: Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, 1965, kwadraty:
K8, I8, I9(pol.). - ↑ Wrocław ''[plan miasta]'', wyd. drugie, Warszawa-Wrocław: PPWK, 1981, kwadrat
k9(pol.). - ↑ Zielińskiego. W: Zygmunt Antkowiak: Ulice i place Wrocławia. T. 11. Wrocław: Ossolineum, 1970, s. 296, seria: Biblioteka wrocławska.
- ↑ Neo[EZN]: Zielińskiego 40-54. fotopolska.eu, 2018-06-17. [dostęp 2019-04-14]. (pol.).
- ↑ Wiceprzewodniczący Rady Miejskiej Wrocławia: R. Czepil: Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego. Wojewoda Dolnośląski, 2016-01-29. s. 2. [dostęp 2021-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu]. (pol.).