Ulica Garncarska we Wrocławiu
Ulica Garncarska – ulica położona we Wrocławiu na Starym Mieście, w jego części nazywanej Nowym Miastem[1][2][3][4]. Łączy ulicę Jana Ewangelisty Purkyniego z placem Polskim i bulwarem Xawerego Dunikowskiego stanowiącym w tym miejscu fragment Promenady Staromiejskiej[1][3][5][6]. Ulica ma 91 m długości[1].
| Stare Miasto | |||||||||||||
| Państwo | |||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Województwo | |||||||||||||
| Miejscowość | |||||||||||||
| Długość |
91 m | ||||||||||||
| Przebieg | |||||||||||||
| |||||||||||||
Położenie na mapie Polski  | |||||||||||||
Położenie na mapie województwa dolnośląskiego  | |||||||||||||
Położenie na mapie Wrocławia  | |||||||||||||
| 51°06′40,7″N 17°02′39,8″E/51,111306 17,044389 | |||||||||||||
Historia
edytujNa wschód od ulicy usytuowana była cegielnia. Stąd od 1403 r. określana była nazwą by den czigelschewnen czyli Ceglana[3], podobnie jak pobliski plac Polski, a ówcześnie Ceglarski[7]. Później prawdopodobnie powstały kolejne cegielnie, a także prowadzono wyrób garnków. Z 1372 r. pochodzi wzmianka o sporze między miastem a biskupem o teren tu położony[8].
Do 1807 r. teren ten położony był w obrębie fortyfikacji miejskich[7][8]. Znajdowała się tu Brama Ceglarska[8][9][10][11], która powstała w XIV wieku, kolejno przebudowana w 1535 r., a w 1585 r. wyburzono basteję[9][11]. Później na wschód od ulicy zbudowano w latach 1586-1589 się Bastion Ceglarski[7][8][9][11]. Od tego roku rozpoczęto ich rozbiórkę[7][11], a na północ od ulicy wzdłuż brzegu rzeki Odry urządzono Promenadę Staromiejską[7][8][12], ze wzgórzem widokowym urządzonym na reliktach bastionu, obecnie Wzgórze Polskie[8][11][13], zapewniające widok na panoramę historycznej zabudowy Ostrowa Tumskiego[13]. Z ulicą Garncarską łączyła się nieistniejąca dziś ulica Polska (Polnischegasse, Basteigasse) biegnąca niegdyś do ulicy Bernardyńskiej, zlikwidowana w 1964 r.[14].
Po zachodniej stronie ulicy znajduje się kompleks zabudowy należący dziś do Akademii Sztuk Pięknych, a wcześniej zbudowany dla potrzeb zbudowano Królewskiej Szkoły Sztuki, Budownictwa i Rzemiosła, użytkowany od 1867 r.[7][8][15][16].
Południową oś widokową ulicy zamyka kompleks zabudowy z rotundą, w której eksponowana jest Panorama Racławicka. Jego budowa rozpoczęła się 10.11.1966 r. Autorami projektu byli Ewa Dziekońska i Marek Dziekoński[17]. Autorami zaś samej panoramy byli Jan Styka i Wojciech Kossak, dziś upamiętnieni również w nazwie przylegającej do kompleksu ulicy Jana Styki i Wojciecha Kossaka. Otwarcie ekspozycji z panoramą miało miejsce 1985 r.[18][19]
Nazwy
edytujW swojej historii ulica nosiła następujące nazwy:
Współczesna nazwa ulicy została nadana przez Zarząd Miejski i ogłoszona w okólniku nr 97 z 31.11.1945 r.[1].
Układ drogowy
edytujDo ulicy przypisana jest droga gminna numer 105000D o długości 91 m[1] klasy dojazdowej[21] położona na działkach o łącznej powierzchni 785 m2[1][22]. Ulica biegnie od ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego do placu Polskiego[1][5]. W całości objęta jest strefą ograniczenia prędkości do 30 km/h[23]. Wzdłuż ulicy dopuszczono kontraruch rowerowy[24].
Ulice powiązane z ulicą Garncarską:
Zabudowa i zagospodarowanie
edytujPo zachodniej stronie ulicy znajduje się kwartał zabudowy śródmiejskiej z kompleksem budynków Akademii Sztuk Pięknych[7][8][29], o wysokości zabudowy do 27 m[30]. Północny kraniec i wschodnia strona ulicy to tereny zielone placu Polskiego, Promenady Staromiejskiej i Wzgórza Polskiego urządzonego na reliktach Bastionu Ceglarskiego[6][7][11][12][13]. Znajduje się tu nieużytkowany budynek dawnego szaletu miejskiego[26]. Zaś przy południowym krańcu ulicy za ulicą Jana Ewangelisty Purkyniego znajduje się kompleks zabudowy z rotundą Panoramy Racławickiej[10][18].
Ulica położona jest w obszarze znajdującym się na wysokości bezwzględnej pomiędzy 117,5 a 118,5 m n.p.m.[31]. Teren po wschodniej stronie ulicy jest objęty rejonem statystycznym nr 933170, w którym gęstość zaludnienia wynosiła 6389 osób/km² przy 493 osobach zameldowanych, natomiast teren po stronie zachodniej objęty jest rejonem statystycznym nr 933180 w którym gęstość zaludnienia wynosiła 60 osób/km² przy 19 osobach zameldowanych (według stanu na dzień 31.12.2018 r.[32]
Na północ od ulicy położony jest Bulwar Xawerego Dunikowskiego, w ramach Promenady Staromiejskiej[5][26][6], biegnący nad brzegiem rzeki Odry, jej głównego ramienia, w miejscu rozdziału Odry Górnej na dwa zasadnicze ramiona – Odrę Północną i Odrę Południową, w ramach Śródmiejskiego Węzła Wodnego[33][34].
Ochrona i zabytki
edytujObszar, na którym położona jest ulica Garncarska, podlega ochronie w ramach zespołu urbanistycznego Starego Miasta z XIII–XIX wieku, wpisanego do rejestru zabytków pod nr. rej.: 196 z 15.02.1962 oraz A/1580/212 z 12.05.1967 r.[35][36]. Inną formą ochrony tych obszarów jest ustanowienie historycznego centrum miasta, w nieco szerszym obszarowo zakresie niż wyżej wskazany zespół urbanistyczny, jako pomnik historii[37][38]. Samo miasto włączyło ten obszar jako cenny i wymagający ochrony do Parku Kulturowego "Stare Miasto", który zakłada ochronę krajobrazu kulturowego oraz uporządkowanie, zachowanie i właściwe kształtowanie krajobrazu kulturowego oraz historycznego charakteru najstarszej części miasta[39].
Ochroną konserwatorską objęty jest obszar placu Polskiego[40]. Ochronie podlegają również widoki urbanistyczne: z ulicy Jana Ewangelisty Purkyniego, wzdłuż ulicy Garncarskiej w kierunku Odry i z bulwaru na Ostrów Tumski, oraz z ulicy Wincentego Kraińskiego wzdłuż placu Polskiego przez ulicę Garncarską na Wzgórze Polskie[41][42].
Przy ulicy i w najbliższym sąsiedztwie znajdują się następujące zabytki i inne obiekty historyczne:
| obiekt, położenie | powstanie, nr rej.[a] | fotografia |
|---|---|---|
| strona północna | ||
| Promenada Staromiejska[26][43] | po 1807 r., projekt 1813 r. (Johann Friedrich Knorr)[26] gez, mpzp[26][43] |
|
| strona zachodnia | ||
| Zespół budynków Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych, obecnie Akademii Sztuk Pięknych, założenia przestrzenne plac Polski 3-4, ulica Andrzeja Frycza-Modrzewskiego 15, 17[26][44] |
lata 1866-1867, 1891 r. brak ochrony[26][44] |
|
| Wyższa Szkoła Sztuk Plastycznych – II, obecnie Akademia Sztuk Pięknych – wydziały pl. Polski 3-4[26][45] |
1905 r. brak ochrony[26][45] |
|
| zamknięcie osi widokowej w kierunku południowym | ||
| Zespół budynków "Panoramy Racławickiej" wraz z otoczeniem ulica Jana Ewangelisty Purkyniego 11[26][46][47] |
10.02.1966 r. (rozpoczęcie budowy) – 1969 r. A/2281/464/Wm z dnia 25.11.1991 r.; 16.07.1998 r. (rozszerzenie)[26][46][47] |
|
| strona wschodnia | ||
| Szalet miejski, obecnie nieużytkowany, ulica Garncarska[26][48] | około 1910 r. brak ochrony[26][48] |
.jpg)
|
| Bastion Ceglarski, od początek XIX wieku - wzgórze widokowe, obecnie Wzgórze Polskie, działka nr 9/1, AM-28, obręb Stare Miasto[26][49][50] (plac Polski[49]) | 1585 r., XVII wiek (rawelin), XVIII wiek (przebudowy), 2 połowa XVIII wieku (luneta), 1807 r. (prace rozbiórkowe), lata 70.-80. XX wieku (prace renowacyjne)[26] XVI-XVIII wiek[49] A/5260/210 z dnia 30.12.1970 r.[26][49][50] |
|
Zobacz też
edytujUwagi
edytuj- ↑ Nr rej.: numer wpisu do rejestru zabytków; mpzp - miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego; gez - gminna ewidencja zabytków.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f g h ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 1156 (Garncarska).
- ↑ SIP 2019 ↓, Osiedla Wrocławia.
- ↑ a b c d e Harasimowicz 2006 ↓, s. 225 (Garncarska).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 592-593 (Nowe Miasto).
- ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa podstawowa.
- ↑ a b c d SIP 2019 ↓, Mapa przyrodnicza.
- ↑ a b c d e f g h Harasimowicz 2006 ↓, s. 694 (Polski).
- ↑ a b c d e f g h Antkowiak 1970 ↓, s. 53-54 (Garncarska).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 88-89 (Brama Ceglarska).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 773 (Purkyniego).
- ↑ a b c d e f Harasimowicz 2006 ↓, s. 61 (Bastion Ceglarski).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 718-719 (Promenada Staromiejska).
- ↑ a b c Harasimowicz 2006 ↓, s. 1005 (Wzgórze Polskie).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 692 (Polska).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 545 (Modrzewskiego Andrzeja Frycza).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 192-193 (Polski pl.).
- ↑ Antkowiak 1970 ↓, s. 214-215 (Purkyniego).
- ↑ a b Harasimowicz 2006 ↓, s. 648 (Panorama Racławicka).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 173 (Dziekoński Marek M.).
- ↑ Wratislavia.net n-p 2012 ↓, s. 133 (Seminargasse).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §35 ust. 2 pkt 1.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa własności, dz. Stare Miasto, AR_28, 8.
- ↑ SIP 2019 ↓, Komunikacja, utrudnienia.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa rowerowa.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4194 (Polski plac).
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q SIP 2019 ↓, Gminna Ewidencja Zabytków.
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 2248 (Modrzewskiego - Frycza Andrzeja).
- ↑ ZDiUM ulice 2019 ↓, poz. 4448-4453 (Purkyniego Jana).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 25-26 (Akademia Sztuk Pięknych).
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §24 ust. 2 pkt 7.
- ↑ SIP 2019 ↓, Mapa wysokościowa.
- ↑ SIP 2019 ↓, Demografia.
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 607-608 (Odra Południowa).
- ↑ Harasimowicz 2006 ↓, s. 885 (Śródmiejski Węzeł Wodny).
- ↑ NID 2019 ↓, s. 207.
- ↑ GEZ 2019 ↓, poz. 68.
- ↑ NID 2013 ↓.
- ↑ MP 1994 ↓.
- ↑ wroclaw.pl 2018 ↓.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §8 pkt 5 lit. a.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §27 ust. 2 pkt 5.
- ↑ Uchwała RMWr 2018 ↓, §8 pkt 4 lit. a i b.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6532.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6620.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 6623.
- ↑ a b NID 2019 ↓, s. 213.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 7192.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 1586.
- ↑ a b c d NID 2019 ↓, s. 212.
- ↑ a b GEZ 2019 ↓, poz. 7189.
Bibliografia
edytuj- Zygmunt Antkowiak, Ulice i place Wrocławia, Wrocław-Warszawa-Kraków, seria: Biblioteka Wrocławska, tom 11, Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich – Wydawnictwo, 1970, Zam nr A/185/70 (C-9) (pol.).
- Gminna Ewidencja Zabytków, Urząd Miejski Wrocławia, 18 kwietnia 2019 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- Jan Harasimowicz (red.), Encyklopedia Wrocławia, wyd. III poprawione i uzupełnione, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 2006, ISBN 83-7384-561-5, ISBN 978-83-7384-561-9 (pol.).
- M.P. z 1994 r. nr 50, poz. 425 Zarządzenie Prezydenta RP z 8 września 1994 roku, 1994 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Niemiecko-polski słownik nazw ulic, Wratislavia.net, 2012 [dostęp 2019-05-31] (pol.).
- Park kulturowy we Wrocławiu, Oficjalny serwis Wrocławia, 2018 [dostęp 2019-06-03] (pol.).
- System Informacji Przestrzennej Wrocławia, Wrocław: Dział Systemu Informacji Przestrzennej Biura Rozwoju Wrocławia, 2019 [dostęp 2019-06-06] (pol.).
- Uchwała LXII/1453/18 RADY MIEJSKIEJ WROCŁAWIA z dnia 13 września 2018 r. w sprawie uchwalenia miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego pomiędzy aleją Juliusza Słowackiego a bulwarem Xawerego Dunikowskiego we Wrocławiu, „uchwały RMWr.”, Biuletyn Informacji Publicznej Urzędu Miejskiego Wrocławia / Akty Prawne; Dziennik Urzędowy Województwa Dolnośląskiego z 2018 r. poz.4601. [Data ogłoszenia: 25 września 2018 r.]; Biuletyn Urzędowy RMW z 2018 r. poz.293., Wrocław, 13 września 2018 [dostęp 2019-10-09] (pol.).
- Wrocław – zespół historycznego centrum, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 18 kwietnia 2013 [dostęp 2016-11-30] (pol.).
- Wykaz dróg przebiegających przez miasto Wrocław, „ZDiUM/Infrastruktura/Ulice Wykaz dróg w zarządzie ZDiUM”, Ewa Iwanska, sporządziła ZDJOGA/NOXE/, Zarząd Dróg i Utrzymania Miasta, Wrocław, 20 września 2019 [dostęp 2019-09-21] (pol.).
- Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków, Województwo dolnośląskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 31 marca 2019 [dostęp 2019-08-23] (pol.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Ulica Garncarska, [w:] Wrocław, Nowe Miasto [online], fotopolska.eu [dostęp 2019-11-19] (pol.).
- ul. Garncarska, [w:] Wrocław, Stare Miasto [online], dolny-slask.org.pl (Wratislaviae Amici), ID: 586176 [dostęp 2019-11-19] (pol.).
- ul. Garncarska, wikimapia.org [dostęp 2019-11-19] (pol.).