Ukrzeniec porzeczniak
Ukrzeniec porzeczniak[1] (Elasmostethus minor) – gatunek pluskwiaka z podrzędu różnoskrzydłych i rodziny puklicowatych. Zamieszkuje Europę i Zakaukazie. Żeruje głównie na wiciokrzewach.
| Elasmostethus minor | |
| Horvath, 1899 | |
 Widok od góry | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Gromada | |
| Rząd | |
| Podrząd | |
| Nadrodzina | |
| Rodzina | |
| Podrodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
ukrzeniec porzeczniak |
Taksonomia
edytujGatunek ten opisany został po raz pierwszy w 1899 roku przez Gézę Horvátha[2].
Morfologia
edytuj
Pluskwiak o jajowatym i ku przodowi rozszerzonym w zarysie ciele[3] długości od 8 do 10 mm[4][5]. Podstawowe ubarwienie może być od zielonożółtego po żółtobrązowe. Na wierzchu ciała występuje jaskrawoczerwony do brązowoczerwonego wzór obejmujący tylny brzeg przedplecza, nasadową część tarczki oraz większą część półpokryw, w tym zakrywkę; wzór ten bywa jednak słabiej zaznaczony niż u ukrzeńca rynńca[4][5]. Wierzch ciała gęsto pokrywają ciemno podbarwione punkty o większym zagęszczeniu i bardziej równomiernym rozmieszczeniu niż u ukrzeńca rynńca[4]. Listewka brzeżna odwłoka jest jednobarwna[5]. Głowa jest w zarysie trójkątna[3]. Czułki swym pierwszym członem sięgają poza przednią krawędź głowy[5]. Przedplecze ma silnie opadającą część przednią[3] i kąty tylno-boczne słabiej odstające niż u rodzaju Acanthosoma[5]. Tarczka ma zarys wyraźnie dłuższego niż szerokiego trójkąta z krótkim, niepunktowanym wierzchołkiem[3]. Przykrywka ma zaostrzony kąt zewnętrzno-wierzchołkowy. Środkiem śródpiersia biegnie blaszkowate żeberko, ku przodowi nie osiągające krawędzi przedpiersia. Ujścia gruczołów zapachowych na zapiersiu są wydłużone i zwężone ku wierzchołkom. Na trzecim segmencie odwłoka znajduje się krótki wyrostek nieosiągający do bioder środkowej pary odnóży. Samiec ma krawędź segmentu genitalnego z dwoma pęczkami długich, ciemnych włosków, pozbawioną zaś ciemnych ząbków[5].
Ekologia i występowanie
edytujOwad ten zasiedla głównie widne lasy liściaste[5]. Zarówno larwy jak i postacie dorosłe są fitofagami ssącymi soki z liści drzew i krzewów liściastych, a być może także ich owoców[1]. Wśród ich roślin pokarmowych wymienia się wiciokrzew pospolity i wiciokrzew czarny, ale spotykane są też na klonie polnym i olszach[5]. Postacie dorosłe aktywne są od kwietnia do listopada[1] i stanowią stadium zimujące[1][5]. Stadia larwalne obserwuje się w czerwcu i lipcu[5].
Gatunek zachodniopalearktyczny, w Europie znany z Hiszpanii, Francji, Belgii, Holandii, Luksemburga, Niemiec, Szwajcarii, Liechtensteinu, Austrii, Danii, Szwecji, Finlandii, Estonii, Łotwy, Litwy, Polski, Czech, Słowacji, Węgier, Białorusi, Rumunii, Bułgarii, Słowenii, Chorwacji, Bośni i Hercegowiny, Czarnogóry, Serbii, Albanii oraz europejskiej części Rosji[6][7]. Poza tym występuje w Gruzji[7][5].
W Polsce jest obok E. brevis najrzadszym przedstawicielem puklicowatych. Znany jest z nielicznych stanowisk rozproszonych w różnych częściach kraju[5]. Na „Czerwonej liście gatunków zagrożonych Republiki Czeskiej” umieszczony jest jako gatunek narażony na wymarcie (VU)[8].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Elasmostethus spp. – Ukrzeńce. [w:] Insektarium.net [on-line]. [dostęp 2022-05-22].
- ↑ G. Horváth. Heteroptera nova Europae regionumque confinium in Museo Nationali Hungarico asservata. „Természetrajzi Füzetek”. 22, s. 444-451, 1899.
- ↑ a b c d A. Yamamoto. A revision of Japanese Elasmostethus Fieber (Heteroptera: Acanthosomatidae). „Tijdschrift Voor Entomologie”. 146 (1), s. 49–66, 2003. DOI: 10.1163/22119434-900000119.
- ↑ a b c Jerzy A. Lis, Barbara Lis: Klucze do oznaczania owadów Polski cz. XVIII Pluskwiaki różnoskrzydłe - Heteroptera z. 13 Puklicowate - Acanthosmatidae, Żółwinkowate - Scutelleridae. Warszawa, Wrocław: Oficyna Wydawnicza Turpress, Polskie Towarzystwo Entomologiczne, 1998.
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jerzy A. Lis, Barbara Lis, Dariusz J. Ziaja: Heteroptera Poloniae 2: Pentatomoidea 1: Acanthosmatidae, Cydnidae, Plataspidae, Scutelleridae, Thyreocoridae. Bytom: Zakład Poligraficzno-Wydawniczy "Plik", 2012.
- ↑ Elasmostethus minor Horvath, 1899. [w:] Fauna Europaea [on-line]. [dostęp 2022-05-22].
- ↑ a b Berend Aukema (red.): Elasmostethus minor Horváth, 1899. [w:] Catalogue of Palearctic Heteroptera [on-line]. Naturalis Biodiversity Center. [dostęp 2022-05-22].
- ↑ Jan Farkač, David Král, Martin Škorupík: Červený seznam ohrožených druhů České republiky. Bezobratlí. List of threatened species in the Czech Republic. Invertebrates.. Praha: Agentura ochrany přírody a krajiny ČR, 2005. ISBN 80-86064-96-4.