Uhrusk
Uhrusk (ukr. Угруськ) – wieś w Polsce, położona w województwie lubelskim, w powiecie włodawskim, w gminie Wola Uhruska[6][5], przy drodze wojewódzkiej nr 816 Dorohusk – Włodawa i linii kolejowej Chełm – Włodawa.
| wieś | |
 Cerkiew prawosławna pw. Zaśnięcia Bogurodzicy | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2021) | |
| Strefa numeracyjna |
82 |
| Kod pocztowy |
22-230[4] |
| Tablice rejestracyjne |
LWL |
| SIMC |
0110616[5] |
Położenie na mapie gminy Wola Uhruska  | |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa lubelskiego  | |
Położenie na mapie powiatu włodawskiego  | |
 51°17′49″N 23°37′40″E/51,296944 23,627778[1]
| |
W l. 1867–1954 Uhrusk wchodził w skład gminy Sobibór. W latach 1975–1998 wieś administracyjnie należała do województwa chełmskiego.
Wieś jest sołectwem w gminie Wola Uhruska[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego z roku 2011 wieś liczyła 554 mieszkańców[8].
Części wsi
edytuj| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0110622 | Piaski Uhruskie | kolonia |
| 0110639 | Zastawie | kolonia |
Historia
edytujPierwsze wzmianki o grodzie Uhrusk, którego ślady są widoczne na terenie Wólki Uhruskiej po ukraińskiej stronie granicy, pochodzą z pocz. XIII wieku z tzw. "Latopisu halicko-wołyńskiego". Zgodnie z nim już w 1204 r. w Uhrusku istniał gród, w 1218 r. umocniony i rozbudowany przez księcia halickiego Daniela Romanowicza, który wzniósł wieżę obronną, ufundował także męski monaster św. Eliasza oraz cerkiew katedralną pw. NMP. Jednocześnie książę ustanowił w 1224 w Uhrusku biskupstwo prawosławne, którego pierwszym władyką był Azaf. Około 1240 r. książę przeniósł stolicę księstwa i siedzibę eparchii do Chełma[9], co przyczyniło się do upadku znaczenia Uhruska.
W XIII-XIV w. Uhrusk stanowił własność książąt halicko-włodzimierskich z dynastii Romanowiczów. Po przyłączeniu w 1366 r. Ziemi Chełmskiej do Królestwa Polskiego Uhrusk stał się królewszczyzną, którą Władysław Jagiełło w 1414 r. nadał bojarowi ruskiemu Olechnie (Aleksandrowi) Dymitrowiczowi "Białemu", protoplaście rodu Uhrowieckich herbu Suchekomnaty. Dobra uhruskie pozostały we władaniu rodu do końca XVI w. W wyniku działalności kolonizacyjnej z dóbr tych wyłoniły się nowe jednostki osadnicze - Wola Uhruska i Wólka Uhruska. W XVII-XVIII w. właścicielami Uhruska byli Krzywczyccy, Dłużewscy, Ledóchowscy i in.
Według "Tabelli miast, wsi i osad Królestwa Polskiego" w 1827 r. Uhrusk liczył 34 domy i 145 mieszkańców. Według "Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich" z 1892 r. miejscowość należała do gminy Bytyń, liczyła 37 domów i 316 mieszkańców, znajdowały się w niej dwa młyny wodne i cegielnia. Dobra Uhrusk o łącznej powierzchni 2374 morgi składały się w 1885 r. z folwarków Uhrusk i Rożnówka; wieś Uhrusk składała się z 27 osad (gospodarstw) o łącznej powierzchni 338 mórg[10].
W 1822 r. dobra uhruskie wykupił i scalił gen. Henryk Ignacy Kamieński, który następnie przekazał je synowi, Henrykowi Kamieńskiemu. W 1852 Henryk Kamieński przekazał Uhrusk siostrze Laurze Suffczyńskiej. Kolejnymi właścicielami Uhruska byli Jan Rusiecki, Henryka z Rusieckich Izbińska, Leonard Ruszkowski i Leon Matuszewski. W 1881 majątek nabył Mieczysław Niemirycz, którego syn Stanisław był ostatnim (do 1944 r.) dziedzicem Uhruska. Mieczysław Niemirycz wzniósł klasycystyczny dwór, po przebudowach i zatarciu cech stylowych zachowany do dnia dzisiejszego. Obecnie pozostałości majątku Uhrusk tworzą gospodarstwo rolne - Zakład Doświadczalny Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie.
Prawdopodobnie od początków swego istnienia Uhrusk był siedzibą parafii prawosławnej. W XVII w. parafia ta wraz z całą prawosławną eparchią chełmską weszła w skład struktur Kościoła unickiego (greckokatolickiego). W 1875 rosyjskie władze zaborcze zlikwidowały unicką eparchię chełmską i przymusowo wcieliły do struktur Kościoła prawosławnego. Pierwotna cerkiew drewniana została wzniesiona przed 1429 r. Istniejąca obecnie w Uhrusku klasycystyczna cerkiew pw. Zaśnięcia NMP, należąca do parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny we Włodawie, ufundowana została w 1849 r. jako cerkiew unicka. Obok cerkwi zachowały się resztki cmentarza. Właściwy cmentarz unicko-prawosławny znajduje się w części wsi zwanej Kobylice.
W połowie XVI w. została erygowana parafia rzymskokatolicka. Pierwotny kościół drewniany, ufundowany w 1551 r. przez starostę chełmskiego Mikołaja Uhrowieckiego, spłonął w 1676. Pod koniec XVI i w 1. poł. XVII w. świątynia pełniła czasowo funkcję zboru kalwińskiego. Obecnie istniejąca świątynia pw. św. Jana Chrzciciela pochodzi z 1678 r. i była wielokrotnie przebudowywana, m.in. w l. 1837 i 1954 r. Obok kościoła znajduje się zabytkowa dzwonnica i plebania. Kilkaset metrów na zachód od kościoła znajduje się cmentarz parafialny, założony pod kon. XVIII w., z zabytkowymi nagrobkami z XIX i pocz. XX w. Przy cmentarzu zabytkowa kapliczka z drewnianą figurą św. Jana Nepomucena.
Według spisu powszechnego z 30 września 1921 r. wieś Uhrusk liczyła 340 mieszkańców, z których narodowość polską deklarowało 334, rusińską (ukraińską) 4, inną 2, wyznanie rzym.-kat. 239, prawosławne 71, ewangelickie 3, mojżeszowe 27. Folwark Uhrusk-Kniażne zamieszkiwało 128 osób, w tym narodowości polskiej 128, wyznania rzym.-kat. 108, prawosławnego 16, ewangelickiego 4. Osadę Uhrusk - stacja kolejowa zamieszkiwało 17 osób, w tym narodowości polskiej 12, rusińskiej 2, innej 3, wyznania rzym.-kat. 12, innego chrześcijańskiego 5.
W 2009 r. wieś liczyła 594 mieszkańców[11].
W miejscowości znajduje się szkoła podstawowa.
,_Pary%C5%BC_1772.jpg)
Przypisy
edytuj- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 142585
- ↑ Wieś Uhrusk w liczbach [online], Polska w liczbach [dostęp 2023-11-11], liczba ludności na podstawie danych GUS.
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2023-11-09].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1312 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c GUS. Wyszukiwarka TERYT
- ↑ a b Rozporządzenie w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ Strona gminy, sołectwa
- ↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
- ↑ Mironowicz A.: Biskupstwo turowsko-pińskie w XI-XVI wieku. Trans Humana, 2011, s. 27. ISBN 978-83-61209-55-3.
- ↑ Uhrusk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 757.
- ↑ Baza danych lokalnych GUS
Bibliografia
edytuj- Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej, t. IV: Województwo lubelskie, Warszawa 1924, s. 119.
- W. Bondyra, Zarys dziejów Uhruska - 800 lat istnienia, [w:] Gmina Wola Uhruska na tle Euroregionu Bug. Język i kultura, red. F. Czyżewski, Wola Uhruska 2003, s. 13-26.
- J. Szachałaj, Historia parafii pw. św. Jana Chrzciciela w Uhrusku (w świetle wizytacji generalnej z 1799 r.), [w:] Gmina Wola Uhruska na tle Euroregionu Bug. Język i kultura, red. F. Czyżewski, Wola Uhruska 2003, s.53-59.
- W. Czarnecki, Uhrowieccy herbu Suchekomnaty w ziemi chełmskiej do poł. XVI wieku, "Wschodni Rocznik Humanistyczny" 6 (2009).
Linki zewnętrzne
edytuj- Uhrusk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 757.
- Uhrusk, r. 1664 ''Uhrowsko'', [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 672.
- Uhrusk, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 741.