USS Chillicothe
USS Chillicothe – amerykańska pancerna kanonierka rzeczna marynarki wojennej Unii z okresu wojny secesyjnej, o napędzie bocznokołowym, zbudowana w 1862 roku i służąca w walkach na Missisipi i jej dopływach w latach 1863–1865.
 Rycina z 1864 roku | |
| Klasa | |
|---|---|
| Historia | |
| Stocznia |
Joseph Brown Yard, Cincinnati |
| Początek budowy |
1862 |
| Wodowanie |
1862[a] |
 US Navy
| |
| Wejście do służby |
5 września 1862[a] |
| Wycofanie ze służby |
29 listopada 1865 |
| Los okrętu |
spalony w 1872 |
| Dane taktyczno-techniczne | |
| Wyporność |
395 t |
| Długość |
50 m |
| Szerokość |
15,2 m |
| Zanurzenie |
1,2 m |
| Napęd | |
| 2 maszyny parowe, boczne koła łopatkowe | |
| Prędkość |
14,5 km/h |
| Uzbrojenie | |
| 2 działa 279 mm Dahlgrena | |
| Opancerzenie | |
| 76 mm kazamata | |
| Załoga |
80–100[1] |
Jej uzbrojenie stanowiły dwa działa kalibru 279 mm. Ze względu na niewielkie zanurzenie była przystosowana do operowania na płytkich wodach. Jednostka bez powodzenia i ze stratami we własnej załodze atakowała w 1863 fort Pemberton w stanie Missisipi, a w 1864 brała udział w kampanii na Red River.
Budowa i opis
edytuj„Chillicothe” należał do trzech podobnych rzecznych kanonierek pancernych o małym zanurzeniu, zamówionych w stoczni Joseph Brown Yard w Cincinnati w stanie Ohio nad rzeką Ohio przez amerykański Departament Wojny w 1862 roku na potrzeby walk na Missisipi i jej dopływach[2]. Pozostałe dwie to „Indianola” i „Tuscumbia”[2]. Autorem pierwotnego projektu był Samuel Hartt z Departamentu Wojny[3], lecz został on następnie zmieniony przez stocznię[2]. Maszyny dostarczała firma McCord & Junger z New Albany nad rzeką Ohio i być może ona opancerzyła jednostkę[b]. „Chillicothe” był najmniejszą jednostką z całej trójki, przy tym szczególny nacisk położono w nim na małe zanurzenie, pozwalające na operowanie na płytkich rzekach[2]. Jego koszt budowy wyniósł 92 960 dolarów[4]. Nazwa okrętu (pochodzenia indiańskiego) wywodziła się od miasta w Ohio, przejściowej stolicy tego stanu[5].
Wszystkie trzy kanonierki były drewnianymi okrętami o napędzie bocznokołowym, z kołami łopatkowymi w dużych obudowanych tamborach blisko rufy. W przedniej części na pokładzie znajdowała się szeroka i krótka opancerzona kazamata, z pochylonymi ścianami. Później na „Chillicothe” dobudowano pomiędzy kazamatą a kołami łopatkowymi lekki pokład z nadbudówką (ang. hurricane deck)[4]. Kazamata, znajdująca się w przedniej części, miała 12,8 m szerokości i 6,7 m długości (42 na 22 stopy) oraz 2,1 m wysokości (7 stóp), a jej przednia ściana była pochylona[4]. Z jedynego znanego wizerunku wynika, że na dachu kazamaty dodano następnie opancerzoną sterówkę (pierwotnie stanowisko sternika znajdowało się między działami[4]).
Ustalenie szczegółów konstrukcji i danych okrętu jest utrudnione z uwagi na brak kompletnych planów, a także różnice w stosunku do pierwotnego projektu[2]. Podawana jest w publikacjach wyporność 395 ton[1][5], 303 tony[6] lub 203 tony[7]. Długość okrętu po zbudowaniu, zamiast pierwotnie przewidzianych 158 stóp, wynosiła ok. 50 m (164 stopy), szerokość ok. 15,2 m (50 stóp)[4][c]. Zanurzenie według projektu miało nie przekraczać 89 cm (2′11″)[2]. Prawdopodobnie rzeczywiste zanurzenie było większe – podawana jest wartość 1,2 m (4 stopy)[1]. Wysokość kadłuba od dna do pokładu wynosiła po zbudowaniu ok. 2,4 m (8 stóp)[4]. Dla wzmocnienia kadłuba, posiadał on centralną gródź wzdłużną oraz dwie grodzie wzdłużne złożone z kratownicy diagonalnie ustawionych belek dla podtrzymania pokładu[2].
Uzbrojenie „Chillicothe” stanowiły dwa gładkolufowe 11-calowe (279 mm) działa Dahlgrena, mogące strzelać przez ambrazury z przodu kazamaty lub jej boków (po jednej)[4]. W październiku 1863 roku dodano 12-funtowe gładkolufowe działo na pokładzie[1].
Opancerzenie kazamaty według specyfikacji miało się składać z płyt żelaznych grubości 3 cali (76 mm) na szkielecie z sosnowych belek grubości 12 cali (30 cm) i podkładzie z sosnowych desek grubości 9 cali (23 cm)[4]. Burty były pokryte 2-calowymi (51 mm) płytami żelaznymi, do głębokości 30 cm poniżej linii wodnej, a na dziobie miały mieć pancerz o grubości 2,5 cala (63 mm)[4]. Pokład był pokryty płytami grubości 1 cala (25 mm)[4].
Napęd okrętu stanowiły dwa boczne koła łopatkowe, umieszczone w wycięciach blisko rufy, poruszane przez dwie maszyny parowe o średnicy cylindra i skoku tłoka 58 × 122 cm (23″ × 4′)[4][d]. Parę dostarczały trzy kotły, z których spaliny odprowadzano przed dwa wysokie 6-metrowe kominy ustawione obok siebie, typowe dla amerykańskich statków rzecznych[4]. Okręt na próbach rozwinął prędkość 9 mil na godzinę w górę rzeki (14,5 km/h), dwukrotnie przekraczając kontraktową 4 mile na godzinę[4].
Okręt nie okazał się udany, gdyż był zbyt lekko zbudowany, co w połączeniu z płytkim kadłubem powodowało spore wyginanie się końców kadłuba[4]. Żeby temu zaradzić, kadłub musiał być usztywniony przez napięte cięgła, prowadzone po pokładzie nadbudówki, a pokład był wzmacniany płaskownikami z żelaza w miejscu pęknięć nad maszynami[4]. Pancerz kazamaty, a zwłaszcza jego sosnowy podkład, okazał się wrażliwy na przebicia[4]. Również warunki bytowania załogi, na jedynym pokładzie w kadłubie, były mało wygodne (określany jako „mały, niewygodny i źle wentylowany”)[4]. Dobudowana nadbudówka nieco poprawiła komfort odpoczynku załogi w sytuacjach poza walką[4].
Służba
edytuj„Chillicothe” został wcielony do służby 5 września 1862 roku w Jeffersonville (według innych źródeł, 3 grudnia 1862 roku)[a]. Wszedł w skład Zachodniej Flotylli Kanonierek, która w tym czasie przeszła pod jurysdykcję Marynarki USA. Z powodu konieczności napraw i przeróbek oraz niskiego stanu wody w rzece Ohio, dopiero na początku stycznia 1863 roku dołączył do flotylli w Cairo[5]. Od grudnia 1862 roku do września 1863 roku dowódcą był komandor podporucznik (Lt Cdr) James P. Foster[1].
Okręt brał udział w kampanii na Missisipi, rozpoczynając od działań na rzece White i ataku na fort Hindman w Arkansas w styczniu 1863 roku[1]. Odnosił kilkakrotnie niewielkie uszkodzenia w toku walk. W lutym – marcu 1863 roku wziął udział wraz z „Baron de Kalb” w nieudanej ekspedycji w celu wpłynięcia na rzekę Yazoo przez odnogę Yazoo Pass oraz rzeki Coldwater i Tallahatchie, która została przerwana po niepowodzeniach w kolejnych atakach na fort Pemberton w stanie Missisipi, blokujący rzekę Tallahatchie[8]. Podczas pierwszego ataku na fort 11 marca 1863 roku, konfederacki pocisk przebił pancerz i trafił w ładowany 11-calowy pocisk kanonierki[4][9]. Na skutek wybuchu w kazamacie zginęło 4 ludzi, a 10 odniosło rany[8]. Podczas kolejnego ataku 13 marca „Chillicothe” został trafiony 44 razy i również odniósł uszkodzenia i straty w załodze[9]. Próbę ataku ponowiono jeszcze raz, po czym flota Unii odstąpiła. Ogółem podczas ekspedycji zginęło lub odniosło rany 22 członków załogi[8] (podawane też są inne liczby[9]). Po remoncie w Mound City, okręt powrócił do służby na Missisipi już po upadku Vicksburga, 6 września 1863 roku[5].
Później „Chillicothe” brał udział w zakończonej niepowodzeniem ekspedycji na rzece Red od 7 marca do 15 maja 1864 roku, w toku której jego dowódca kapitan (Lt.) J.P. Couthouy został śmiertelnie raniony od ostrzału z brzegu 3 kwietnia[5]. 8 czerwca 1864 roku „Chillicothe” asystował w zdobyciu konfederackiej baterii w Simmesport w Luizjanie[5].
Okręt został sprzedany po wojnie, 29 listopada 1865 roku za 3000 dolarów[10]. Przez kilka lat był porzucony na brzegu Missisipi w okolicach Cairo, w końcu został tam spalony w 1872 roku[4].
Uwagi
edytuj- ↑ a b c Data wejścia do służby 5 września 1862 roku i brak dokładnej daty wodowania według oficjalnej historii US Navy DANFS - Chillicothe ↓ oraz Canney 1993 ↓, s. 138, natomiast Konstam 2002 ↓, s. 38 podaje wodowanie 8 października 1862 roku i wejście do służby 3 grudnia 1862 roku.
- ↑ Według Konstam 2002 ↓, s. 13 firma McCord & Junger dostarczyła maszyny, tak samo Register of Ships of the U.S. Navy, 1775-1990: Major Combatants. 1991, s. 50., natomiast według Canney 1993 ↓, s. 95 opancerzyła jednostkę zbudowaną w Cincinnati. Książka z epoki B.S. Osbon: Hand Book of the United States Navy... 1864. w ogóle wskazuje McCord & Junger z New Albany jako budowniczego
- ↑ Podawana jest również długość 162 stopy (ok. 49,4 m) – DANFS - Chillicothe ↓, Konstam 2002 ↓, s. 38.
- ↑ Niektóre publikacje wspominają dodatkowo o dwóch śrubach (Konstam 2002 ↓, s. 38, B.S. Osbon: Hand Book of the United States Navy... 1864.), które były przewidziane w pierwotnej specyfikacji, lecz w tym celu miały być zastosowane cztery maszyny parowe (Canney 1993 ↓, s. 95)
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e f Konstam 2002 ↓, s. 38
- ↑ a b c d e f g Canney 1993 ↓, s. 95
- ↑ Konstam 2002 ↓, s. 12-13.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Canney 1993 ↓, s. 96-97
- ↑ a b c d e f DANFS - Chillicothe ↓
- ↑ B.S. Osbon: Hand Book of the United States Navy: Being a Compilation of All the Principal Events in the History of Every Vessel of the United States Navy. From April, 1861, to May, 1864. Nowy Jork: 1864. (ang.).
- ↑ Karl Jack Bauer, Stephen S. Roberts: Register of Ships of the U.S. Navy, 1775-1990: Major Combatants. Greenwood Publishing Group, 1991, s. 50. ISBN 0-313-26202-0. (ang.).
- ↑ a b c Spencer Tucker: Blue and Gray Navies: the Civil War Afloat. Annapolis: Naval Institute Press, 2006, s. 228. ISBN 1-59114-882-0. (ang.).
- ↑ a b c Edgar Stanton Maclay: A History of the United States Navy from 1775 to 1894. Volume II. Part II. Nowy Jork: D. Appleton & Company, 1895, s. 430-431. (ang.).
- ↑ Canney 1993 ↓, s. 97, 138.
Bibliografia
edytuj- Donald L. Canney: The Old Steam Navy. Volume two. The ironclads 1842–1885. Annapolis: 1993. ISBN 0-87021-586-8. (ang.).
- Angus Konstam: Union River Ironclad 1861–65. Osprey Publishing, 2002, seria: New Vanguard. No. 56. ISBN 1-84176-444-2. (ang.).
- Chillicothe. [w:] Dictionary of American Naval Fighting Ships [on-line]. Naval History and Heritage Command, 2017-04-01. [dostęp 2015-03-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2021-03-10)]. (ang.).