Wikipedia

U-609

niemiecki okręt podwodny

U-609 – niemiecki okręt podwodny typu VIIC z okresu II wojny światowej. Wyporność okrętu wynosiła 769 ton w położeniu nawodnym i 871 ton pod wodą, a jego główną bronią było 14 torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z pięciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 17 węzłów, osiągając zasięg 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów.

U-609
Ilustracja
Siostrzana jednostka U-609 – U-660(inne języki)
Klasa

okręt podwodny

Typ

VIIC

Historia
Stocznia

Blohm & Voss, Hamburg III Rzesza

Położenie stępki

7 kwietnia 1941

Wodowanie

23 grudnia 1941

 Kriegsmarine
Nazwa

U-609

Wejście do służby

12 lutego 1942

Zatopiony

6 lutego 1943

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


769 ton
871 ton

Długość

67,1 metra

Szerokość

6,2 metra

Zanurzenie

4,74 metra

Zanurzenie testowe

100 metrów

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 3200 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 750 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


17-17,6 węzła
7,6 węzła

Zasięg

na powierzchni: 8500 Mm przy 10 węzłach
w zanurzeniu: 80 Mm przy 4 węzłach

Sensory
GHG, S-Gerät(inne języki)
Uzbrojenie
początkowo: 1 działo kal. 88 mm
1 działko plot. kal. 20 mm
14 torped
Wyrzutnie torpedowe

5 × 533 mm

Załoga

44

Jednostka została zwodowana 23 grudnia 1941 roku w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu, a 12 lutego 1942 roku wcielono ją do służby w Kriegsmarine. Pływając w składzie 6. Flotylli U-Bootów, okręt odbył cztery patrole bojowe, podczas których zatopił dwa statki o łącznej pojemności 10 288 BRT. 6 lutego 1943 roku na południowy wschód od przylądka Farvel U-609 został zatopiony wraz z całą załogą bombami głębinowymi przez francuską korwetę „Lobelia” (K05)(inne języki).

Projekt i budowa

edytuj
Osobny artykuł: Okręty podwodne typu VIIC.

Jednostki typu VIIC były kolejnym ewolucyjnym ulepszeniem najliczniej budowanych w Niemczech okrętów typu VII. Poprzednik – typ VIIB – miał zbyt mały zasięg i za mało miejsca pod pokładem, by móc zainstalować sonar[1][2]. Opracowany w 1938 roku projekt nowego okrętu różnił się od poprzedniej wersji m.in. zwiększoną grubością blach kadłuba sztywnego (z 16 do 18,5 mm, co zwiększyło maksymalną głębokość zanurzenia z 200 metrów do 250–280 metrów), przedłużeniem kadłuba o 60 cm i kiosku o 30 cm oraz powiększeniem zbiorników paliwa o 5,4 m³, co poprawiło zasięg[3][4]. Powiększone rozmiary pozwoliły na instalację aktywnego sonaru S-Gerät(inne języki), uzupełniając pasywny Gruppenhorchgerät (GHG)[1][2]. Do zakończenia wojny do służby weszło 568 okrętów typu VIIC[5][6].

U-609 zamówiono 22 maja 1940 roku[7][8]. Został zbudowany w stoczni Blohm & Voss w Hamburgu jako jeden z 171 okrętów typu VIIC zamówionych w tej wytwórni[9][10]. U-609 otrzymał numer stoczniowy 109 (Werk 109)[8][11][a]. Stępkę okrętu położono 7 kwietnia 1941 roku, a zwodowany został 23 grudnia 1941 roku[7][8].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj
 
Wnętrze przedziału silników wysokoprężnych

U-609 był średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[12]. Długość całkowita wynosiła 67,1 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 4,74 metra[6][13]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 9,6 metra[6]. Wykonany ze stali pancernej CM 351 Kruppa o grubości 18,5 mm kadłub sztywny miał 50,5 metra długości i 4,7 metra szerokości[6][14]. Podzielony był grodziami na sześć przedziałów wodoszczelnych: (od dziobu): I – przedział torpedowy ze sterami głębokości oraz GHG, II – przedział akumulatorów wraz z pomieszczeniami załogi, magazynem amunicji i toaletą, III – centrala z pomieszczeniem wielofunkcyjnym (mieszczącym drugą baterię akumulatorów, pomieszczenia załogi i kambuz), IV – przedział silników spalinowych, V – przedział silników elektrycznych, VI – rufowy przedział torpedowy ze sterami kierunku i głębokości[15]. Kadłub ciśnieniowy otoczony był kadłubem lekkim wykonanym z blach o grubości 4–8 mm[16]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 769 ton, a w zanurzeniu 871 ton[13][17][b].

Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Krupp-Germaniawerft F46 z doładowaniem o łącznej mocy 3200 KM przy 470-490 obr./min, a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym prądu stałego BBC GG UB720/8 o łącznej mocy 750 KM przy 295 obr./min[11][13]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby, zapewniając maksymalną prędkość 17–17,6 węzła na powierzchni i 7,6 węzła w zanurzeniu[11][13]. Zasięg wynosił 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (3250 Mm przy prędkości maksymalnej) oraz 80 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą (130 Mm przy 2 węzłach)[13][18]. Zbiorniki mieściły 113,47 tony paliwa, a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów AFA 33 MAL 800 E po 62 ogniwa o łącznej pojemności 9160 Ah, masie 62 tony i czasie rozładowania 20 godzin[18]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia okrętu wynosiła 100 metrów, a głębokość zgniecenia 250–280 metrów[11][19].

Okręt wyposażony był w pięć wyrzutni torped kalibru 533 mm (cztery na dziobie i jedną rufową), z łącznym zapasem 14 torped (wymiennie okręt mógł przenosić 26 min typu TMA lub 39 min typu TMB)[20][21]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 88 mm SK C/35 L/45, z zapasem amunicji wynoszącym 220–250 naboi oraz pojedyncze działko przeciwlotnicze kalibru 20 mm C/38 L/65[6][20]. Jednostka wyposażona też była w pasywny sonar GHG i aktywny S-Gerät(inne języki), a do obserwacji służyły dwa peryskopy Zeissa: bojowy i nocny[11][22].

Załoga okrętu składała się z czterech oficerów oraz 40 podoficerów i marynarzy[18][23][c].

Służba

edytuj

U-609 został wcielony do służby w Kriegsmarine 12 lutego 1942 roku[7][8]. Dowództwo okrętu objął por. mar. (niem. Oberleutnant zur See) Klaus Rudloff(inne języki)[25]. U-Boot otrzymał numer poczty polowej M 42 154[8]. Do 31 lipca 1942 roku załoga jednostki przechodziła szkolenie w składzie 5. Flotylli U-Bootów, operując z Kilonii[7][24].

Pierwszy rejs bojowy

edytuj

16 lipca 1942 roku okręt wyszedł z Kilonii, udając się na swój pierwszy wojenny patrol[26], zostając 1 sierpnia przyporządkowany do 6. Flotylli U-Bootów w Saint-Nazaire[7][24]. W dniach 25 sierpnia – 1 września wchodził w skład wilczego stada „Vorwärts”(inne języki)[7][26]. Rankiem 31 sierpnia U-609 wykrył powolny konwój SC-97, o czym natychmiast poinformował radiowo dowództwo[27]. Następnie razem z innymi okrętami stada wykonał atak na płynące w konwoju alianckie statki, odpalając między 10:04 a 10:05 dwie torpedy[28][29]. Jedna z nich trafiła w zbudowany w 1920 roku uzbrojony panamski parowiec „Capira” o pojemności 5625 BRT, płynący z ładunkiem drobnicy, ciężarówek, ciągników, mat stalowych, buldożerów i 250 worków amerykańskiej poczty z Nowego Jorku do Glasgow[28]. Trafiony statek zatonął na pozycji 57°13′N 33°40′W/57,216667 -33,666667, a jego załoga składająca się z 41 marynarzy i 13 artylerzystów opuściła jednostkę w trzech łodziach ratunkowych, a których jedna się wywróciła[28]. 33 rozbitków zostało uratowanych przez brytyjski statek ratowniczy(inne języki) „Perth”, a kolejnych 16 osób podjęła kanadyjska korweta HMCS „Drumheller” (K167)(inne języki)[28]. Druga z wystrzelonych torped trafiła w zbudowany w 1929 roku norweski motorowiec „Bronxville” o pojemności 4663 BRT, transportujący drobnicę i 531 ton materiałów wybuchowych na trasie z Nowego Jorku do Liverpoolu[29]. W wyniku ataku statek zatonął na pozycji 57°13′N 33°40′W/57,216667 -33,666667, a jego cała, licząca 39 osób załoga została uratowana przez statek ratowniczy „Perth”[29]. W drugim ataku U-609 wystrzelił również dwie torpedy, jednak mimo zgłoszenia prawdopodobnego trafienia obie okazały się niecelne[30].

10 września po 57 dniach spędzonych w morzu okręt dotarł do Saint-Nazaire[26][31].

Drugi rejs bojowy

edytuj

6 października U-609 wyszedł z Saint-Nazaire na swój drugi atlantycki patrol[31][32]. 12 października U-Boot próbował podjąć atak na konwój ONS-136, jednak w wyniku obrzucenia bombami głębinowymi przez okręty eskorty jednostka doznała poważnych uszkodzeń i musiała oddalić się od przeciwnika[32][33]. Między 13 a 16 października U-609 wchodził w skład wilczego stada „Panther”, a 17 października znów został uszkodzony bombami głębinowymi zrzuconymi przez brytyjską korwetę HMS „Celandine” (K75)(inne języki), podczas próby ataku na jednostki konwoju ONS-137[7][32]. Uszkodzony U-609, dzięki zainstalowanemu na pokładzie detektorowi fal radarowych Metox(inne języki), pokonał bezpiecznie Zatokę Biskajską, chroniąc towarzyszący mu również uszkodzony U-254[34].

Okręt powrócił do Saint-Nazaire 22 października, po 17 dniach spędzonych w morzu[31][32].

Trzeci rejs bojowy

edytuj

Trzeci atlantycki patrol załogi U-Boota rozpoczął się 30 listopada, kiedy to okręt wyszedł z Saint-Nazaire[31][35]. 1 grudnia dowódca U-609 Klaus Rudloff otrzymał awans na stopień kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant)[25]. Od 6 do 11 grudnia okręt przyporządkowany był do wilczego stada „Draufgänger”, a między 11 a 18 grudnia wchodził w skład stada „Raufbold”[7][35]. 16 grudnia podczas sztormowej pogody U-609 wystrzelił sześć torped w kierunku statków płynących w konwoju ONS-153(inne języki), jednak żadna nie trafiła[36]. Po bezowocnym 24-dniowym rejsie U-Boot zawinął do bazy w Saint-Nazaire 23 grudnia[31][35].

Czwarty rejs bojowy i utrata okrętu

edytuj

16 stycznia 1943 roku U-609 wyszedł z Saint-Nazaire na swój czwarty atlantycki patrol[31][37]. Między 19 a 28 stycznia U-Boot wchodził w skład wilczego stada „Landsknecht”, a 1 lutego został przyporządkowany do stada „Pfeil”(inne języki)[7][37].

5 lutego okręt podwodny wykrył konwój SC-118(inne języki) i śledził go przez dobę, wysyłając sygnały radiowe[38]. 6 lutego na południowy wschód od przylądka Farvel, podczas próby ataku na płynące w konwoju statki, U-609 został najpierw ostrzelany ogniem artyleryjskim, a następnie zaatakowany bombami głębinowymi przez francuską korwetę „Lobelia” (K05)(inne języki)[7][24]. W wyniku ataku U-Boot został zatopiony o godzinie 22:04 na pozycji 54°56′N 28°11′W/54,933333 -28,183333 wraz z całą, liczącą 47 osób załogą, po patrolu trwającym 22 dni[7][37][d].

Podsumowanie działalności bojowej

edytuj

U-609 odbył cztery patrole bojowe, spędzając w morzu 120 dni[31]. W ich trakcie zatopił dwa statki o łącznej pojemności 10 288 BRT, na pokładach których zginęło pięć osób[28][39]. Pełne zestawienie strat przedstawia poniższa tabela[39]:

Data Nazwa Państwo Tonaż[e] Los jednostki
31 sierpnia 1942 „Capira”   Panama 5625 zatopiony
31 sierpnia 1942 „Bronxville”   Norwegia 4663 zatopiony
RAZEM zatopione: 2

Uwagi

edytuj
  1. ↑ U-609 ↓ podaje, że okręt zbudowano pod numerem stoczniowym 585.
  2. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 242 podaje wyporność 749/851 ton; Rössler 1989 ↓, s. 335 i Miller 2000 ↓, s. 27 761/865 ton, zaś Gogin 2024 ↓ i Showell 2006 ↓, s. 81 769/1070 ton.
  3. ↑ W momencie zatopienia U-609 na jego pokładzie przebywało 47 osób[7][24].
  4. ↑ Borowiak 2009b ↓, s. 382 podaje, że do zatopienia U-609 doszło na pozycji 55°17′N 26°38′W/55,283333 -26,633333.
  5. ↑ Tonaż statków handlowych i innych cywilnych jednostek podany jest w tonach rejestrowych brutto.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 115.
  2. ↑ a b Borowiak 2009a ↓, s. 89.
  3. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 115–116.
  4. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 90–91.
  5. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 94.
  6. ↑ a b c d e VIIC ↓.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l U-609 ↓.
  8. ↑ a b c d e Borowiak 2009b ↓, s. 381.
  9. ↑ Blohm & Voss ↓.
  10. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 206.
  11. ↑ a b c d e Gogin 2024 ↓.
  12. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 78.
  13. ↑ a b c d e Möller i Brack 2004 ↓, s. 73.
  14. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 92, 113.
  15. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 113, 120–132.
  16. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 114.
  17. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 209.
  18. ↑ a b c Borowiak 2009a ↓, s. 93.
  19. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 91.
  20. ↑ a b Borowiak 2009a ↓, s. 92.
  21. ↑ Miller 2000 ↓, s. 27.
  22. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 126.
  23. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 242.
  24. ↑ a b c d Borowiak 2009b ↓, s. 382.
  25. ↑ a b Klaus Rudloff ↓.
  26. ↑ a b c patrol 1 ↓.
  27. ↑ Blair 1998 ↓, s. 690.
  28. ↑ a b c d e Capira ↓.
  29. ↑ a b c Bronxville ↓.
  30. ↑ Blair 1998 ↓, s. 691.
  31. ↑ a b c d e f g patrole ↓.
  32. ↑ a b c d patrol 2 ↓.
  33. ↑ Blair 1999 ↓, s. 69.
  34. ↑ Blair 1999 ↓, s. 71.
  35. ↑ a b c patrol 3 ↓.
  36. ↑ Blair 1999 ↓, s. 159–160.
  37. ↑ a b c patrol 4 ↓.
  38. ↑ Blair 1999 ↓, s. 212.
  39. ↑ a b uboatsucc ↓.

Bibliografia

edytuj
  • Clay Blair: Hitlera wojna U-Bootów. Myśliwi 1939–1942. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1998. ISBN 83-85852-26-3.
  • Clay Blair: Hitlera wojna U-Bootów. Ścigani 1942–1945. Warszawa: Wydawnictwo Magnum, 1999. ISBN 83-85852-42-5.
  • Mariusz Borowiak: Żelazne rekiny Dönitza. T. 1. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2009. ISBN 978-83-7020-400-6.
  • Mariusz Borowiak: Żelazne rekiny Dönitza. T. 2. Warszawa: Oficyna Wydawnicza Alma-Press, 2009. ISBN 978-83-7020-406-8.
  • Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
  • Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Ivan Gogin: "VIIC" type seagoing submarines (1940–1944). Navypedia. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Blohm & Voss, Hamburg. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Bronxville. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Capira. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Kapitänleutnant Klaus Rudloff. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Patrol info for U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Patrol info for U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Patrol info for U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Patrol info for U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Patrols by U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Ships hit by U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: Type VIIC. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • Guðmundur Helgason: U-609. uboat.net. [dostęp 2024-09-14]. (ang.).
  • David Miller: U-Boats: History, Development and Equipment, 1914–1945. London: Conway Maritime Press, 2000. ISBN 978-0851777900. (ang.).
  • Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats: From 1904 to the Present. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
  • Eberhard Rössler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9. (ang.).
  • Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century: German Submarine Warfare 1906–2006. London: Chatham Publishing, 2006. ISBN 978-1-86176-241-2. (ang.).
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=U-609&oldid=75018435”