Wikipedia

U-441

niemiecki okręt podwodny

U-441 – niemiecki okręt podwodny typu VIIC z okresu II wojny światowej. Okręt wypierał 769 ton w położeniu nawodnym i 871 ton pod wodą, a jego główną bronią było 14 torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z pięciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostka rozwijała na powierzchni prędkość ponad 17 węzłów, osiągając zasięg 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów.

U-441
Ilustracja
Okręt podwodny typu VII na Atlantyku
Klasa

okręt podwodny

Typ

VIIC

Historia
Stocznia

Schichau, Gdańsk

Położenie stępki

15 października 1940

Wodowanie

13 grudnia 1941

 Kriegsmarine
Wejście do służby

21 lutego 1942

Zatopiony

30 czerwca 1944

Dane taktyczno-techniczne
Wyporność
• na powierzchni
• w zanurzeniu


769 ton
871 ton

Długość

67,1 metra

Szerokość

6,2 metra

Zanurzenie

4,74 metra

Zanurzenie testowe

100 metrów

Rodzaj kadłuba

dwukadłubowy

Materiał kadłuba

stal

Napęd
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 3200 KM
2 silniki elektryczne o łącznej mocy 750 KM
2 śruby
Prędkość
• na powierzchni
• w zanurzeniu


17-17,6 węzła
7,6 węzła

Zasięg

powierzchnia: 8500 Mm przy 10 węzłach
zanurzenie: 80 Mm przy 4 węzłach

Sensory
GHG, S-Gerät(inne języki)
Uzbrojenie
początkowo: 1 działo kal. 88 mm
1 działko plot. kal. 20 mm
14 torped
Wyrzutnie torpedowe

5 × 533 mm

Załoga

44

Zwodowany 13 grudnia 1941 roku w stoczni Schichau w Gdańsku, został przyjęty do służby w Kriegsmarine 21 lutego 1942 roku. W trakcie służby operacyjnej w składzie 1. Flotylli U-Bootów okręt odbył dziewięć patroli i misji bojowych, podczas których zatopił jeden statek handlowy o pojemności 7051 BRT i zestrzelił dwa samoloty. W 1943 roku jednostkę przebudowano na U-flak, jednak wobec niepowodzenia koncepcji okręt przywrócono do stanu pierwotnego. U-441 został zatopiony bombami głębinowymi 30 czerwca 1944 roku na wodach kanału La Manche przez brytyjskie fregaty i samolot bombowy.

Projekt i budowa

edytuj
Osobny artykuł: Okręty podwodne typu VIIC.

Jednostki typu VIIC były kolejnym ewolucyjnym ulepszeniem najliczniej budowanych w Niemczech okrętów typu VII. Poprzednik – typ VIIB – miał zbyt mały zasięg i za mało miejsca pod pokładem, by móc zainstalować sonar[1][2]. Opracowany w 1938 roku projekt nowego okrętu różnił się od poprzedniej wersji m.in. zwiększoną grubością blach kadłuba sztywnego (z 16 do 18,5 mm, co zwiększyło maksymalną głębokość zanurzenia z 200 metrów do 250–280 metrów), przedłużeniem kadłuba o 60 cm i kiosku o 30 cm oraz powiększeniem zbiorników paliwa o 5,4 m³, co poprawiło zasięg[3][4]. Powiększone rozmiary pozwoliły na instalację aktywnego sonaru S-Gerät(inne języki), uzupełniając pasywny Gruppenhorchgerät (GHG)[1][2]. Do zakończenia wojny do służby weszło 568 okrętów typu VIIC[5][6].

U-441 zamówiony został 5 stycznia 1940 roku[7][8]. Został zbudowany w stoczni Schichau w Gdańsku jako jeden z 64 okrętów typu VIIC zamówionych w tej wytwórni[9][10]. U-441 otrzymał numer stoczniowy 1492 (Werk 1492)[7][11]. Stępkę okrętu położono 15 października 1940 roku, a zwodowany został 13 grudnia 1941 roku[7][12].

Dane taktyczno-techniczne

edytuj

U-441 był średniej wielkości okrętem podwodnym o konstrukcji dwukadłubowej[13]. Długość całkowita wynosiła 67,1 metra, szerokość 6,2 metra i zanurzenie 4,74 metra[6][14]. Wysokość (od stępki do szczytu kiosku) wynosiła 9,6 metra[6]. Wykonany ze stali pancernej CM 351 Kruppa o grubości 18,5 mm kadłub sztywny miał 50,5 metra długości i 4,7 metra szerokości[6][15]. Podzielony był grodziami na sześć przedziałów wodoszczelnych: (od dziobu): I – przedział torpedowy ze sterami głębokości oraz GHG, II – przedział akumulatorów wraz z pomieszczeniami załogi, magazynem amunicji i toaletą, III – centrala z pomieszczeniem wielofunkcyjnym (mieszczącym drugą baterię akumulatorów, pomieszczenia załogi i kambuz), IV – przedział silników spalinowych, V – przedział silników elektrycznych, VI – rufowy przedział torpedowy ze sterami kierunku i głębokości[16]. Kadłub ciśnieniowy otoczony był kadłubem lekkim wykonanym z blach o grubości 4–8 mm[17]. Wyporność w położeniu nawodnym wynosiła 769 ton, a w zanurzeniu 871 ton[14][18][a].

Okręt napędzany był na powierzchni przez dwa 6-cylindrowe, czterosuwowe silniki wysokoprężne Krupp-Germaniawerft F46 z doładowaniem o łącznej mocy 3200 KM przy 470-490 obr./min, a pod wodą poruszał się dzięki dwóm silnikom elektrycznym prądu stałego AEG GU 460/8-276 o łącznej mocy 750 KM przy 295 obr./min[11][14]. Dwa wały napędowe obracały dwie śruby, zapewniając maksymalną prędkość 17–17,6 węzła na powierzchni i 7,6 węzła w zanurzeniu[11][14]. Zasięg wynosił 8500 Mm przy prędkości 10 węzłów w położeniu nawodnym (3250 Mm przy prędkości maksymalnej) oraz 80 Mm przy prędkości 4 węzłów pod wodą (130 Mm przy 2 węzłach)[14][19]. Zbiorniki mieściły 113,47 tony paliwa, a energia elektryczna magazynowana była w dwóch bateriach akumulatorów AFA 33 MAL 800 E po 62 ogniwa o łącznej pojemności 9160 Ah, masie 62 tony i czasie rozładowania 20 godzin[19]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 100 metrów, a głębokość zgniecenia 250–280 metrów[11][20].

Okręt wyposażony był w pięć wyrzutni torped kalibru 533 mm (cztery na dziobie i jedną rufową), z łącznym zapasem 14 torped (wymiennie okręt mógł przenosić 26 min typu TMA lub 39 min typu TMB)[21][22]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło początkowo umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 88 mm SK C/35 L/45, z zapasem amunicji wynoszącym 220–250 naboi oraz pojedyncze działko przeciwlotnicze kalibru 20 mm C/38 L/65[6][21]. Jednostka wyposażona też była w pasywny sonar GHG i aktywny S-Gerät(inne języki), a do obserwacji służyły dwa peryskopy Zeissa: bojowy i nocny[11][23].

Załoga okrętu składała się z czterech oficerów oraz 40 podoficerów i marynarzy[19][24][b].

Służba

edytuj

U-441 został przyjęty do służby w Kriegsmarine 21 lutego 1942 roku[7]. Dowództwo okrętu objął kpt. mar. (niem. Kapitänleutnant) Klaus Hartmann(inne języki)[25]. U-Boot otrzymał numer poczty polowej M 25 534[8]. Do połowy września 1942 roku załoga jednostki przechodziła szkolenie w składzie 5. Flotylli, operując z Kilonii[7][8]. 17 września okręt wyszedł z Kilonii, docierając 27 września do Trondheim[26].

Pierwszy rejs bojowy

edytuj

1 października 1942 roku U-441 wyszedł z Trondheim na swój pierwszy patrol bojowy[26], zostając tego dnia przyporządkowany do 1. Flotylli U-Bootów w Breście[7][8]. Po wpłynięciu na północny Atlantyk U-Boot w dniach 10–16 października wchodził w skład wilczego stada „Panther”, które powstało w celu zaatakowania płynących w kierunku zachodnim alianckich konwojów[26][27]. Między 16 a 29 października U-441 operował w składzie stada „Puma”, którego zadaniem było zaatakowanie konwoju ON-139, a następnie HX-212(inne języki)[26][28]. 25 października dowódca okrętu i oficer wachtowy zostali zmyci za burtę, ale obaj zostali uratowani przez załogę w ciągu ośmiu minut[26]. 7 listopada U-441 dotarł do Brestu po 38 dniach spędzonych w morzu, nie przeprowadzając żadnego ataku[26].

Drugi rejs bojowy

edytuj

7 grudnia U-Boot wyszedł z Brestu na swój drugi patrol na Atlantyku, jednak już 11 grudnia z nieznanych powodów powrócił do bazy[29]. Okręt wyszedł powtórnie w morze dwa dni później, wchodząc 22 grudnia w skład wilczego stada „Spitz”, powstałego w celu przechwycenia płynącego z Wielkiej Brytanii na zachód konwoju ONS-154(inne języki)[29][30]. 27 grudnia o godzinie 19:37 U-441 zatopił za pomocą torpedy pozostały za konwojem i uszkodzony w nocy przez U-356(inne języki) zbudowany w 1923 roku holenderski parowiec „Soekaboemi” o pojemności 7051 BRT, przewożący 5000 ton drobnicy (na pozycji 47°25′N 25°20′W/47,416667 -25,333333)[29][31]. Następnego dnia okręt został przydzielony do wilczego stada „Falke”, w składzie którego operował do 14 stycznia 1943 roku[29][32]. Do Brestu jednostka zawinęła 22 stycznia, po 41 dniach spędzonych w morzu[29].

Trzeci rejs bojowy

edytuj

W swoją trzecią misję bojową U-441 wyszedł z Brestu 27 lutego 1943 roku[33]. U-Boot w dniach 6–13 marca wchodził w skład wilczego stada „Neuland”, które powstało na południe od Grenlandii w celu zaatakowania płynącego na Wyspy Brytyjskie konwoju SC-121(inne języki), a następnie HX-228(inne języki)[33][34]. Między 14 a 20 marca okręt operował w składzie stada „Dränger”, utworzonego w celu przechwycenia płynącego na wschód konwoju SC-122, a później HX-229(inne języki)[33][35]. 20 marca na zachód od Irlandii okręt został zaatakowany przez brytyjską łódź latającą Short Sunderland, odnosząc niewielkie uszkodzenia[33]. Od 21 do 28 marca jednostka została przyporządkowana do wilczego stada „Seewolf”, którego zadaniem było zaatakowanie konwojów SC-123 i HX-230[33][36]. U-441 powrócił do portu w Breście 11 kwietnia, spędzając w morzu 44 dni[33].

Przebudowa na U-flak

edytuj

16 kwietnia 1943 roku U-441 został wytypowany do przebudowy na okręt do aktywnego zwalczania alianckich samolotów (U-flak), stanowiących coraz większe zagrożenie dla niemieckich U-Bootów wychodzących na patrole z baz w Zatoce Biskajskiej (wraz z U-256, U-621 i U-953)[37]. Modyfikacji uległo uzbrojenie artyleryjskie jednostki: zdemontowano działo pokładowe kal. 88 mm, a w zamian zostały zamontowane dwa poczwórne zestawy działek kal. 20 mm C/38 L/65 z tarczami ochronnymi oraz pojedyncze działko automatyczne kal. 37 mm FlaK M42 L/69[11][38][c]. Do tego na mostku zamontowano karabin maszynowy MG 42[38]. Okręt zabierał tylko pięć torped umieszczonych w wyrzutniach, a miejsce zajmowane do tej pory przez torpedy zapasowe zostało wykorzystane na zwiększony zapas amunicji przeciwlotniczej i rozmieszczenie dodatkowego personelu (załoga jednostki została powiększona do 67 osób, wliczając w to lekarza okrętowego)[39]. Ograniczono też ilość zabieranego paliwa, z uwagi na krótsze misje na pobliskich wodach Zatoki Biskajskiej[39].

Remont i przebudowa U-441 zakończyła się w maju 1943 roku, a okręt otrzymał oznaczenie „U-flak 1”[7][39]. 16 maja, w zastępstwie chorego kpt. mar. Klausa Hartmanna, dowództwo okrętu objął kpt. mar. Götz von Hartmann(inne języki), dowodzący wcześniej U-555(inne języki) i U-563(inne języki)[7][40].

Czwarty rejs bojowy

edytuj

22 maja 1943 roku „U-flak 1” wyszedł z Brestu na swoją czwartą misję bojową[41][42]. 24 maja o godzinie 20:50 na wodach Zatoki Biskajskiej płynący na powierzchni okręt został zaatakowany przez łódź latającą Short Sunderland nr EJ139 z 228. Dywizjonu RAF Coastal Command, pilotowaną przez por. pil. H.J. Debnama[39][42]. U-Boot ostrzelał samolot, ciężko go uszkadzając, lecz ten spadając do morza, zdążył zrzucić na U-Boota pięć bomb głębinowych, powodując uszkodzenie okrętu i raniąc obsadę pomostu (w wyniku zestrzelenia zginęła cała, 11-osobowa załoga samolotu)[39][42]. Uszkodzony „U-flak 1” powrócił do bazy w Breście 25 maja, gdzie trafił do stoczni na remont[38][42].

Piąty rejs bojowy

edytuj

W swoją piątą misję bojową okręt wyszedł z Brestu 8 lipca[39][43]. 12 lipca na wodach Zatoki Biskajskiej płynący na powierzchni U-Boot stał się celem ataku trzech samolotów myśliwsko-bombowych Bristol Beaufighter z 248. Dywizjonu RAF[39][43]. Skoordynowane ataki samolotów mimo otworzenia silnego ognia przeciwlotniczego przez „U-flak 1” doprowadziły do śmierci 10 i zranienia 13 członków załogi okrętu podwodnego, w tym dowódcy i wszystkich oficerów[43][44]. Dowodzenie objął lekarz okrętowy, kpt. mar. dr Paul Pfaffinger, któremu udało się wydać rozkaz zanurzenia i uratować jednostkę, która następnego dnia powróciła do Brestu[41][43].

Negatywne doświadczenia związane z użyciem U-Bootów przeznaczonych do zwalczania samolotów spowodowały podjęcie decyzji o ponownej przebudowie okrętu na konwencjonalną jednostkę torpedową[7][38]. Zdemontowano dwa poczwórne zestawy Flakvierling kal. 20 mm, instalując w zamian dwa zdwojone stanowiska działek tego samego kalibru i typu[11]. 6 sierpnia dowództwo okrętu objął ponownie kpt. mar. Klaus Hartmann[7][25].

Szósty rejs bojowy

edytuj

23 października U-441 wyszedł z Brestu na szósty atlantycki patrol[45]. Okręt w dniach 25–31 października wchodził w skład wilczego stada „Schill”, którego zadaniem było przechwycenie alianckich konwojów płynących do i z Gibraltaru[45][46]. Uszkodzony przez okręty eskorty U-Boot po 23 dniach spędzonych w morzu powrócił do bazy w Breście 8 listopada[45][47].

Siódmy rejs bojowy

edytuj

W swoją siódmą misję bojową U-441 wyszedł z Brestu 18 stycznia 1944 roku[48]. U-Boot w dniach od 26 stycznia do 3 lutego wchodził w skład wilczego stada „Hinein”, a następnie „Igel 1” (3–17 lutego), które tworzyły linię patrolową na wodach wschodniego Atlantyku[48][49]. 3 lutego okręt nawiązał kontakt bojowy z konwojem ON-222, jednak nie zdołał wyjść na dogodną do ataku pozycję[50]. Między 17 a 22 lutego okręt operował w składzie stada „Hai 1”, utworzonego w celu przechwycenia wypływających z Kanału Północnego konwojów ONS-29 i ON-224[48][51]. Od 22 lutego do 1 marca jednostka została przyporządkowana do wilczego stada „Preussen”, którego zadaniem było zaatakowanie konwoju ON-225[48][52]. 2 marca na środkowym Atlantyku okręt został zaatakowany i uszkodzony przez niezidentyfikowany aliancki samolot[48][53]. U-441 powrócił do portu w Breście 14 marca, spędzając w morzu 57 dni, po czym został skierowany na remont[48][53].

Ósmy rejs bojowy

edytuj

1 maja U-Boot wyszedł z Brestu na swój ósmy patrol na Atlantyku, jednak już 3 maja z nieznanych powodów powrócił do bazy[54]. Okręt wyszedł powtórnie w morze 20 maja, powracając do bazy po 8 dniach pobytu w morzu 27 maja[54].

Ostatni rejs i utrata okrętu

edytuj

Na wieść o rozpoczęciu lądowania w Normandii 6 czerwca 1944 roku U-Boot wyruszył z Brestu z rozkazem powstrzymania floty inwazyjnej, kierując się do Zatoki Sekwany(inne języki)[55][56]. Następnego dnia okręt został zaatakowany na zachodnich podejściach do kanału La Manche przez bombowiec Vickers Wellington z 407. Dywizjonu RCAF, jednak załodze udało się zestrzelić napastnika[7][55]. 30 czerwca na zachód od Guernsey U-441 został zatopiony bombami głębinowymi przez bombowiec Consolidated B-24 Liberator z 224. Dywizjonu RAF oraz brytyjskie fregaty HMS „Essington” (K353)(inne języki), HMS „Duckworth” (K351)(inne języki), HMS „Domett” (K473)(inne języki) i HMS „Cooke” (K471)(inne języki) (na pozycji 49°37′N 3°41′W/49,616667 -3,683333)[7]. Zginęła cała, licząca 51 osób załoga U-Boota[7][d].

Podsumowanie działalności bojowej

edytuj

U-441 odbył dziewięć misji bojowych, spędzając w morzu 262 dni[60]. W ich trakcie zatopił holenderski statek handlowy „Soekaboemi” o pojemności 7051 BRT[31] oraz zestrzelił dwa samoloty[42][55].

Uwagi

edytuj
  1. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 242 podaje wyporność 749/851 ton; Rössler 1989 ↓, s. 335 i Miller 2000 ↓, s. 27 761/865 ton, zaś Gogin 2022 ↓ i Showell 2006 ↓, s. 81 769/1070 ton.
  2. ↑ W momencie zatopienia na pokładzie U-441 przebywało 51 ludzi[7].
  3. ↑ Bielak 2010 ↓, s. 31 podaje, że oprócz dwóch poczwórnych zestawów działek kal. 20 mm na okręcie zamontowano działko półautomatyczne kal. 37 mm SK C/30.
  4. ↑ Podczas wojny Admiralicja brytyjska uznała, że okręt został zatopiony 18 czerwca na pozycji 49°03′N 4°48′W/49,050000 -4,800000 przez samolot bombowy Vickers Wellington HF331 z polskiego 304. Dywizjonu z załogą por. pil. Leopolda Antoniewicza[56][57], a późniejsze ustalenia wskazywały, że zatopienia dokonał 8 czerwca na zachód od Brestu bombowiec Consolidated B-24 Liberator z 224. Dywizjonu RAF (na pozycji 48°27′N 5°47′W/48,450000 -5,783333)[58][59].

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b Rössler 1989 ↓, s. 115.
  2. ↑ a b Borowiak 2009a ↓, s. 89.
  3. ↑ Rössler 1989 ↓, s. 115–116.
  4. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 90–91.
  5. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 94.
  6. ↑ a b c d e VIIC ↓.
  7. ↑ a b c d e f g h i j k l m n U-441 ↓.
  8. ↑ a b c d Borowiak 2009b ↓, s. 292.
  9. ↑ F Schichau ↓.
  10. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 208.
  11. ↑ a b c d e f g Gogin 2022 ↓.
  12. ↑ Miramar 2022 ↓.
  13. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 78.
  14. ↑ a b c d e Möller i Brack 2004 ↓, s. 73.
  15. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 92, 113.
  16. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 113, 120–132.
  17. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 114.
  18. ↑ Fontenoy 2007 ↓, s. 209.
  19. ↑ a b c Borowiak 2009a ↓, s. 93.
  20. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 91.
  21. ↑ a b Borowiak 2009a ↓, s. 92.
  22. ↑ Miller 2000 ↓, s. 27.
  23. ↑ Borowiak 2009a ↓, s. 126.
  24. ↑ Gardiner i Chesneau 1980 ↓, s. 242.
  25. ↑ a b Klaus Hartmann ↓.
  26. ↑ a b c d e f patrol 1 ↓.
  27. ↑ Blair 1999 ↓, s. 68.
  28. ↑ Blair 1999 ↓, s. 72–73.
  29. ↑ a b c d e patrol 2 ↓.
  30. ↑ Blair 1999 ↓, s. 161–164.
  31. ↑ a b Soekaboemi ↓.
  32. ↑ Blair 1999 ↓, s. 202–203.
  33. ↑ a b c d e f patrol 3 ↓.
  34. ↑ Blair 1999 ↓, s. 283–286.
  35. ↑ Blair 1999 ↓, s. 291–297.
  36. ↑ Blair 1999 ↓, s. 299–301.
  37. ↑ Bielak 2010 ↓, s. 30–31.
  38. ↑ a b c d Hutchinson 2001 ↓, s. 100.
  39. ↑ a b c d e f g Bielak 2010 ↓, s. 31.
  40. ↑ Götz von Hartmann ↓.
  41. ↑ a b Bielak 2010 ↓, s. 32.
  42. ↑ a b c d e patrol 4 ↓.
  43. ↑ a b c d patrol 5 ↓.
  44. ↑ Bielak 2010 ↓, s. 31–32.
  45. ↑ a b c patrol 6 ↓.
  46. ↑ Blair 1999 ↓, s. 477.
  47. ↑ Blair 1999 ↓, s. 481.
  48. ↑ a b c d e f patrol 7 ↓.
  49. ↑ Blair 1999 ↓, s. 525–526.
  50. ↑ Blair 1999 ↓, s. 526.
  51. ↑ Blair 1999 ↓, s. 528.
  52. ↑ Blair 1999 ↓, s. 529–530.
  53. ↑ a b Blair 1999 ↓, s. 531.
  54. ↑ a b patrol 8 ↓.
  55. ↑ a b c patrol 9 ↓.
  56. ↑ a b Blair 1999 ↓, s. 612.
  57. ↑ Jaśkiewicz 2018 ↓, s. 204-205.
  58. ↑ Bielak 2010 ↓, s. 33.
  59. ↑ Borowiak 2009b ↓, s. 292–293.
  60. ↑ patrole ↓.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=U-441&oldid=74955151”