Użytki przygodne
Użytki przygodne – drewno uzyskiwane w lasach w ramach nieplanowanych[1] cięć sanitarnych drzew w różnych fazach rozwoju (nie dotyczy upraw i młodników)[2] polegające na usuwaniu drzew martwych i obumierających (posuszu), wiatrołomów i wiatrowałów[2] (jednostkowo lub grupowo)[3]. Do cięć przygodnych włączane[4] lub wyodrębniane są użytki poklęskowe[3]. Użytki przygodne pozyskiwane są standardowo w lasach gospodarczych[3], ale występują też w polskich parkach narodowych, w tym motywowane zapewnieniem bezpieczeństwa i przejezdności szlaków komunikacyjnych[5][6].
W XXI wieku globalne ocieplenie powoduje istotne zmiany w warunkach rozwoju lasów, nasilając częstość i intensywność wystąpień czynników abiotycznych i biotycznych uszkadzających drzewostany. Rośnie ryzyko uszkodzeń lasów powodowanych przez wiatr, spadek poziomu wód gruntowych, choroby grzybowe i szkodniki owadzie[7]. W efekcie obserwowany jest istotny wzrost pozyskania drewna w ramach cięć przygodnych (np. w Austrii użytki przygodne stanowiły w 2019 roku aż 62% całkowitego pozyskania drewna)[8]. Ze względu na deprecjację surowca pozyskiwanego w ramach cięć przygodnych i negatywny wpływ na realizację zaplanowanych cięć rębnych wzrost udziału tych użytków wpływa negatywnie na wyniki finansowe w gospodarce leśnej. Obniżeniu pozyskania użytków przygodnych służyć ma stopniowa przebudowa drzewostanów i lepsze dostosowanie ich składu do siedlisk. Wskazuje się także na potrzebę ograniczenia pozyskania użytków przygodnych w celu zwiększenia udziału martwego drewna w lesie[3][1], zwłaszcza na obszarach poddanych ochronie, w szczególności na trudniej dostępnych siedliskach, gdzie ma to uzasadnienie ekonomiczne[1]. Z kolei systematyczne usuwanie użytków przygodnych, w tym realizowane także na terenach poddanych ochronie, eliminuje siedliska gatunków, nierzadko stanowiących przedmiot ochrony (np. ptaków dziuplastych w obszarach specjalnej ochrony ptaków)[1].
Cięcia przygodne wykorzystywane bywają do zaspokajania potrzeb lokalnych społeczności na drewno opałowe[1].
Użytków przygodnych nie należy mylić z użytkami ubocznymi, obejmującymi niedrzewne surowce pozyskiwane w lasach[9].
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d e Marcin Adam Piszczek i inni, Cięcia przygodne i pielęgnacyjne a ilość martwego drewna na terenie obszaru Natura 2000 „Puszcza Niepołomicka”, „Fragm. Florist. Geobot. Polon.”, 27 (1), 2020, s. 155–167, DOI: 10.35535/ffgp-2020-0011 [dostęp 2023-01-27].
- ↑ a b Użytki przygodne [online], lasy.gov.pl [dostęp 2023-01-27].
- ↑ a b c d Leszek Bujoczek i inni, Posusz, złomy, wywroty jako elementy planowania i pozyskania w Nadleśnictwie Krasnystaw w latach 2006–2015, „Acta Sci. Pol. Silv. Colendar. Ratio Ind. Lignar.”, 18 (2), 2019, s. 83-91 [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Dieter F. Giefing, użytki przygodne [online], encyklopedialesna.pl [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Analiza działalności Wigierskiego Parku Narodowego w roku 2016. Wigierski Park Narodowy. [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Umowa z Funduszem Leśnym - 2022. Kampinoski Park Narodowy, 2022. [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Michał Orzechowski, Roman Wójcik, Regionalne zróżnicowanie ryzyka wystąpienia uszkodzeń drzewostanów w Polsce, „Studia i Materiały CEPL w Rogowie”, 16 (39), 2014 [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Austria: Pozyskanie drewna w 2019 roku, t. 15-16, laspolski.pl, 2020 [dostęp 2023-01-27].
- ↑ Wiesław Grochowski: Uboczna produkcja leśna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1990. ISBN 83-01-09535-0.