Tytus Filipowicz
Tytus Filipowicz (ur. 21 listopada 1873[2] w Warszawie, zm. 13 lipca 1953 w Londynie) – polski działacz polityczny, dyplomata, publicysta. Przed I wojną światową jeden z przywódców Polskiej Partii Socjalistycznej. Jako kierownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych 16 listopada 1918 r. podpisał depeszę notyfikującą powstanie państwa polskiego. Chargé d’affaires w RFSRR (1921), poseł i następnie ambasador RP w Stanach Zjednoczonych (1929–1932).
| |
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| kierownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych | |
| Okres |
od 16 listopada 1918 |
| Przynależność polityczna | |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Chargé d’affaires w RFSRR | |
| Okres |
od 1 lipca 1921 |
| Poprzednik |
funkcja utworzona |
| Następca |
Zygmunt Stefański (chargé d’affaires) |
| Poseł RP w Finlandii | |
| Okres |
od 27 października 1922 |
| Poprzednik |
Michał Sokolnicki (poseł) |
| Następca |
Tomasz Sariusz-Bielski (chargé d’affaires) |
| Poseł RP w Belgii | |
| Okres |
od 6 września 1927 |
| Poprzednik |
Anatol Mühlstein (chargé d’affaires) |
| Następca | |
| Poseł/Ambasador RP w USA | |
| Okres |
od 1 marca 1929[1] |
| Poprzednik | |
| Następca |
Władysław Sokołowski (chargé d’affaires) |
| Odznaczenia | |
| |
Członek loży wolnomularskiej w Warszawie w czasach II Rzeczypospolitej[3], założyciel Unii Narodowo-Państwowej w 1922 roku[4].
Życiorys
edytujBył synem Kazimierza, lekarza i botanika, i Zofii z Samborskich[5]. Wychowywał się pod wpływem Tytusa Chałubińskiego, krewnego ze strony matki, w którego domu zaprzyjaźnił się z młodym Ignacym Paderewskim[5]. Z inspiracji wuja, przemysłowca Alfonsa Surzyckiego, podjął w 1893 r. naukę w szkole sztygarów w Dąbrowie Górniczej[5][2]. Po jej ukończeniu pracował jako sztygar w kopalni „Flora”. Początkowo związany z Socjaldemokracją Królestwa Polskiego na terenie Zagłębia Dąbrowskiego, przeszedł wkrótce do Polskiej Partii Socjalistycznej. W 1897 r. założył drugie po „Robotniku” nielegalne socjalistyczne pismo „Górnik” i został jego redaktorem[5]. Kierował Dąbrowskim Komitetem Robotniczym. Aresztowany przez żandarmerię carską na początku 1898 r. zbiegł i po dwóch tygodniach wyjechał do Londynu[6]. Propagował tam idee niepodległościowe w socjalistycznym czasopiśmie „Przedświt”, redagowanym przez Leona Wasilewskiego i ukończył Szkołę Nauk Politycznych[7]. W PPS współpracował blisko z Józefem Piłsudskim. Razem z Piłsudskim udał się w 1904 r. do Japonii w celu pozyskania tamtejszych władz dla sprawy polskiej. W latach 1907–1914 działał w PPS Frakcji Rewolucyjnej. Przed I wojną światową stał się jednym z przywódców PPS. W 1915 r. został oddelegowany do prowadzenia w Warszawie nieoficjalnego przedstawicielstwa Naczelnego Komitetu Narodowego. Funkcję tę pełnił do 20 maja 1916 r., kiedy to został aresztowany przez okupacyjne władze niemieckie[8]. Na początku 1917 r. pełnił funkcję referenta prawno-historycznego w Departamencie Stanu Tymczasowej Rady Stanu. Jednocześnie pracował w nieoficjalnym biurze prasowym przy przedstawicielu austro-węgierskiego Armeeoberkommando w Warszawie, płk. Paiču. W związku z tym w maju 1917 r. został ponownie aresztowany przez niemiecką policję i zwolniony pod warunkiem wyjazdu do Krakowa[a][9].
W okresie od czerwca do grudnia 1917 r. kierował biurem informacyjnym Naczelnego Komitetu Narodowego w Wiedniu, zaś od stycznia do listopada 1918 r. pełnił funkcję zastępcy przedstawiciela Rady Regencyjnej w Wiedniu[10]. W dniach 16-17 listopada 1918 r. kierował Ministerstwem Spraw Zagranicznych[11]. W okresie od 18 listopada do 13 grudnia 1918 r. pełnił funkcję wiceministra w MSZ[8].
W latach 1921–1933 pełnił kolejno funkcje: przewodniczącego „Misji specjalnej na Kaukaz Południowy” w randze ministra pełnomocnego III klasy[b], chargé d’affaires w RFSRR (1921), posła w Finlandii, posła w Belgii, posła, następnie ambasadora w USA (1929–1932), od 1930 również posła w Meksyku.
Po powrocie z misji w Waszyngtonie przeniesiony w 1933 w stan spoczynku. Inicjator i prezes Ligi Odrodzenia Gospodarczego, przekształconej w styczniu 1936 w Polską Partię Radykalną. W grudniu 1937 zgłosił akces do Klubu Demokratycznego. Po agresji III Rzeszy i ZSRR na Polskę wyjechał do Francji. W latach 1941–1942 i 1949–1953 był członkiem Rady Narodowej Rzeczypospolitej Polskiej. W styczniu 1937 był prezesem komitetu głównego Polskiego Czerwonego Krzyża[12].
Po II wojnie światowej pozostał na uchodźstwie w Wielkiej Brytanii. Pełnił obowiązki przewodniczącego Polskiego Stronnictwa Demokratycznego (1945–1947), z którego został wykluczony w 1947 za poparcie udzielone Augustowi Zaleskiemu[13].
Zmarł w Londynie 13 lipca 1953[14].
Odznaczenia
edytuj- Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski (2 maja 1922)[15]
Uwagi
edytuj- ↑ Formalnie zachowując status pracownika Departamentu Stanu.
- ↑ W lutym 1921 r., podczas rozmów z przedstawicielami Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu w Baku, został aresztowany przez wkraczające wojska Armii Czerwonej, a następnie przewieziony do Moskwy wraz z pozostałymi członkami misji.
Przypisy
edytuj- ↑ Po podniesieniu rangi przedstawicielstw dyplomatycznych, od 30 stycznia 1930 w randze ambasadora.
- ↑ a b Stanisław Łoza (red.), Czy wiesz kto to jest?, (Przedr. fotooffs., oryg.: Warszawa : Wydaw. Głównej Księgarni Wojskowej, 1938.), Warszawa: Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe : na zam. Zrzeszenia Księgarstwa, 1983, s. 177.
- ↑ Ludwik Hass, Ambicje, rachuby, rzeczywistość. Wolnomularstwo w Europie Środkowo-Wschodniej 1905–1928, Warszawa 1984, s. 232.
- ↑ Deklaracja programowa. [Inc.:] Polska jako naród ani na chwilę nie przestawała istnieć [...] : 28 czerwca 1922 r. / [Unia Narodowo-Państwowa]
- ↑ a b c d Czajka 2020 ↓, s. 102.
- ↑ Czajka 2020 ↓, s. 102–103.
- ↑ Zofia Nałkowska, „Dzienniki 1930–1939”, Czytelnik, Warszawa 1988 ISBN 83-07-01579-0, s. 148
- ↑ a b Tytus Filipowicz: Kolekcje Archiwalne Online. Instytut Józefa Piłsudskiego w Ameryce. [w:] Listy ws. dymisji z urzędu Ministra Spraw Zagranicznych [on-line]. 1918-12-17. [dostęp 2014-12-19]. (pol.).
- ↑ Włodzimierz Suleja, Tymczasowa Rada Stanu, Warszawa 1998, s. 80-81, 221; Damian Szymczak: Między Habsburgami a Hohenzollernami. Rywalizacja niemiecko – austro-węgierska w okresie I wojny światowej a odbudowa państwa polskiego. Kraków: Avalon, 2009, s. 283. ISBN 978-83-60448-71-7..
- ↑ Krzysztof Smolana: Polski Instytut Dyplomacji im. Ignacego Jana Paderewskiego. 2009. [dostęp 2014-12-17]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-03-17)]. (pol.).;Stanisław Jan Rostworowski: Nie tylko pierwsza brygada. T 3. Wyd. I. Warszawa: P.W. Egross - Oficyna Wydawnicza, 1993, s. 150, 164.
- ↑ W dniu 16 listopada działał w zastępstwie ministra - M.P. Nr 206 z 18 listopada 1918 r., 17 listopada 1918 r. kierownik Ministerstwa Spraw Zagranicznych - M.P. Nr 208 z 20 listopada 1918 r.
- ↑ Obrady Polskiego Czerwonego Krzyża. „Gazeta Lwowska”, s. 1, Nr 13 z 19 stycznia 1937.
- ↑ Andrzej Friszke, Druga Wielka Emigracja 1945–1990. T. 1. Życie polityczne emigracji, Warszawa 1999, s. 84
- ↑ Czajka 2020 ↓, s. 116.
- ↑ Order Odrodzenia Polski. Trzechlecie pierwszej kapituły 1921–1924. Warszawa: Prezydium Rady Ministrów, 1926, s. 17.
Bibliografia
edytuj- Bartosz Czajka, Tytus Filipowicz – zarys biografii (do 1939 r.), „Polonia Inter Gentes”, 1, 2020, s. 101–120, DOI: 10.56583/pig.513, ISSN 2719-8871.