Tx26 (W1A)
Tx26 typu W1A (Pińczów) – typ polskich parowozów wąskotorowych, budowanych w latach 1926–1928 w Pierwszej Fabryce Lokomotyw SA (Fablok) w Chrzanowie, zaliczonych następnie do serii PKP Tx26. Były to tendrzaki o układzie osi D, na tor o rozstawie 600 mm. Zbudowano sześć lokomotyw tego typu, z których dwie są zachowane jako eksponaty. Oprócz tego, do serii Tx26 zaliczono po 1961 roku odmienny parowóz Tx26-427 typu W2A.
 Tx26-423 | |
| Producent | |
|---|---|
| Lata budowy |
1926 |
| Układ osi |
D (Dn2t) |
| Wymiary | |
| Masa pustego parowozu |
15,4 t |
| Masa służbowa |
20,4 t |
| Długość |
6420 mm |
| Szerokość |
2000 mm |
| Wysokość |
2960 mm |
| Rozstaw osi skrajnych |
2300 mm |
| Średnica kół napędnych |
650 mm |
| Napęd | |
| Trakcja |
parowa |
| Ciśnienie w kotle |
13 at |
| Powierzchnia ogrzewalna kotła |
38 m² |
| Powierzchnia przegrzewacza |
brak |
| Powierzchnia rusztu |
0,88 m² |
| Średnica cylindra |
310 mm |
| Skok tłoka |
320 mm |
| Pojemność skrzyni węglowej |
1 t |
| Pojemność skrzyni wodnej |
2,8 m³ |
| Parametry eksploatacyjne | |
| Moc znamionowa |
120 KM |
| Maksymalna siła pociągowa |
3690 kG |
| Prędkość konstrukcyjna |
30 km/h |
| Parametry użytkowe | |
| Rozstaw szyn |
600 mm |
Historia
edytujW 1925 roku Zarząd Pińczowskich Kolei Dojazdowych zamówił w Pierwszej Fabryce Lokomotyw w Chrzanowie (Fablok) dwa parowozy na tor szerokości 600 mm, które miały być zdolne uciągnąć pociąg o masie 80 ton na wzniesieniu o nachyleniu 15‰ z prędkością 10 km/h[1]. Ponieważ Fablok nie budował do tej pory lokomotyw wąskotorowych, zakupił dokumentację dwóch typów parowozów (o trzech i czterech osiach napędnych) na tor szerokości 760 mm w austriackiej fabryce StEG, z którą współpracował. Na podstawie dokumentacji lokomotywy czteroosiowej Biuro Konstrukcyjne Fabloku do połowy 1926 roku opracowało parowóz na tor szerokości 600 mm, o oznaczeniu fabrycznym W1A (W oznaczało parowóz wąskotorowy, A – cztery osie napędne, 1 – pierwszy projekt o takim układzie osi)[2]. Obie lokomotywy o numerach fabrycznych 149 i 150 zostały wyprodukowane i dostarczone w grudniu 1926 roku. Były to pierwsze lokomotywy wąskotorowe zbudowane w Polsce[1]. Od zamawiającej kolei określano je jako typ „Pińczów”[3]. Ponieważ konstrukcja została uznana za udaną, kolej zamówiła dalsze cztery parowozy, zbudowane w 1927 (numery 175 i 176) i 1928 roku (numery 185 i 186)[1].
W 1930 roku pińczowska kolej została przejęta przez Polskie Koleje Państwowe, wchodząc w skład Jędrzejowskiej Kolei Wąskotorowej[1]. Lokomotywy otrzymały oznaczenia PKP serii D z numerami 1306-1309 i 1311-1312[4]. Podczas II wojny światowej zostały przejęte przez Niemców i dalej tam służyły pod numerami 99 1588-1591 i 99 1593-1594[4]. Jedynie parowóz 99 1591 (nr 176), uszkodzony w 1939 roku podczas bombardowania, został złomowany[4]. Po wojnie używano ich w dalszym ciągu na kolei jędrzejowskiej. W 1947 roku zaliczono je do zbiorczej serii PKP Tx3, pod oznaczeniami Tx3-422 do 426[4]. Tx3-426 został skasowany już w 1948 roku[4]. Po przebudowie tej kolei na rozstaw toru 750 mm, przeprowadzonej do połowy lat 50., parowozy te wysłano na inne koleje. W 1954 roku parowóz Tx3-422 skierowano na Bydgosko-Wyrzyskie Koleje Dojazdowe, a już w 1950 roku pozostałe trzy na Mławską Kolej Dojazdową[4]. W związku z przebudową także tej kolei na szerokość 750 mm, w 1961 roku Tx3-425 przesłano do Białośliwia na koleje bydgoskie, a Tx3-423 i 424 na Jarocińską Kolej Dojazdową[4]. Od 1 stycznia 1961 roku zmieniono ich oznaczenie serii na ostateczne Tx26, według systemu oznaczania lokomotyw polskiego pochodzenia. Tx26-422 skreślono z inwentarza PKP 19 sierpnia 1978, a Tx26-423 – 7 marca 1978[3].
Obie pozostałe lokomotywy zachowano do celów muzealnych – Tx26-422 trafił do Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji, a Tx26-423 został ustawiony na placu zabaw Ośrodka Wypoczynkowego Milicji Obywatelskiej w Kiekrzu, a następnie został przekazany Poznańskiemu Klubowi Modelarzy Kolejowych i po odnowieniu ustawiony jako pomnik na Kolejce Parkowej Maltanka w Poznaniu[3]. W roku 2010 dzięki pracy wolontariuszy SPM Maltanka parowóz zyskał ciemnooliwkowe malowanie, jakie nosił na Jarocińskiej Kolej Dojazdowej.
| Numer fabryczny/rok | oznaczenia: 1930-1939 (PKP) |
1940-1946 (DRG/PKP) | 1947-1961 (PKP) | od 1961 | los |
|---|---|---|---|---|---|
| Fablok 149/1926 | D-1306 | 99 1588 | Tx3-422 | Tx26-422 | eksponat od 1978 |
| Fablok 150/1926 | D-1307 | 99 1589 | Tx3-423 | Tx26-423 | eksponat od 1973 |
| Fablok 175/1927 | D-1308 | 99 1590 | Tx3-424 | Tx26-424 | skasowany 1968 |
| Fablok 176/1927 | D-1309 | 99 1591 | – | – | skasowany 1940 |
| Fablok 185/1928 | D-1311 | 99 1593 | Tx3-425 | Tx26-425 | skasowany 1973 |
| Fablok 186/1926 | D-1312 | 99 1594 | Tx3-426 | – | skasowany 1948 |
Istniejące egzemplarze
edytuj- Tx26 – 422 – nieczynna;
- Eksponat w Muzeum Kolei Wąskotorowej w Wenecji
- Tx26 – 423 – nieczynna;
- Eksponowany przy stacji początkowej Kolejki Parkowej Maltanka w Poznaniu.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c d Pokropiński 2016 ↓, s. 19.
- ↑ Pokropiński 2016 ↓, s. 16, 19.
- ↑ a b c Pokropiński 2000 ↓, s. 42–45.
- ↑ a b c d e f g Pokropiński 2016 ↓, s. 20.
Bibliografia
edytuj- Bogdan Pokropiński: Muzealne parowozy wąskotorowe w Polsce (dla toru szerokości 600 i 630 mm). Żnin: Muzeum Ziemi Pałuckiej, 2000. ISBN 83-910219-7-1.
- Bogdan Pokropiński: Parowozy wąskotorowe produkcji polskiej. Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 2016. ISBN 978-83-206-1963-8.
Linki zewnętrzne
edytuj- Opis Tx26-423 na stronie „Wciąż pod parą...”
- Opis Tx26-423 na stronie SPM Maltanka