Turzyca skalna

Turzyca skalna
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	liliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rząd	wiechlinowce
Rodzina	ciborowate
Rodzaj	turzyca
Gatunek	turzyca skalna
	Nazwa systematyczna
	Carex rupestris All.; Fl. Pedem. 2: 264 1785
Synonimy
	Caricinella rupestris (All.) St.-Lag.; Edritria rupestris (All.) Raf;
	Caricinella rupestris (All.) St.-Lag.; Edritria rupestris (All.) Raf;
	Multimedia w Wikimedia Commons

Turzyca skalna^[4] (Carex rupestris L.) – gatunek byliny z rodziny ciborowatych.

Rozmieszczenie geograficzne

Występuje na półkuli północnej, wokółbiegunowo na rozproszonych stanowiskach w tundrze i górach Ameryki Północnej, Azji i Europy. W Europie występuje w Islandii i północnych regionach Wysp Brytyjskich, na Półwyspie Skandynawskim, w Pirenajach, Alpach, Apeninach, górach Półwyspu Bałkańskiego i Karpatach. W Polsce występuje tylko w Bieszczadach Zachodnich na trzech stanowiskach: dwa znajdują się na Bukowym Berdzie, jedno na Krzemieniu^[5].

Morfologia

Pokrój: Roślina trwała, wysokości 5–15 cm. tworząca darnie^[6].
Łodyga: Wzniesiona, tępo trójkanciasta, w górnej części szorstka. Wyrasta z długiego kłącza^[5].
Liście: Starsze pochwy liściowe czerwono brązowe. Blaszki 1–2 mm szerokości, płaskie lub z grzbietem, po brzegach szorstkie, sztywne, na wierzchołku łukowato zgięte^[7].
Kwiaty: Kwiatostan z jednym wąskim kłosem wierzchołkowym długości 10–15 mm. Górne kwiaty w kłosie męskie, dolne (3–6) żeńskie. Przysadki kwiatów żeńskich jajowate, tępe, 3,5 mm długości, czerwonobrązowe. Słupek o 3 znamionach^[7].
Owoce: Trójkanciaste orzeszki w pęcherzykach krótszych od przysadek, jajowatych, tępo trójkanciastych, z bardzo krótkim dzióbkiem, 2,5–4 mm długości, słabo unerwionych, zielonych lub brązowych^[7].

Biologia i ekologia

Bylina, hemikryptofit, roślina jednopienna. Jest wybitnie światłolubna. Kwitnie od czerwca do lipca. Zasiedla naskalne murawy piętra alpejskiego. Liczba chromosomów 2n = ok. 50-52^[5].

Zagrożenia i ochrona

Gatunek umieszczony na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski (2006) w kategorii R (rzadki – potencjalnie zagrożony). W wydaniu z 2016 roku otrzymał kategorię EN (zagrożony)^[8]. Znajduje się także w Polskiej czerwonej księdze roślin w kategorii EN (zagrożony)^[9].

Wszystkie populacje tej rośliny w Polsce znajdują się na terenie Bieszczadzkiego Parku Narodowego. Ich liczebność wykazuje tendencję spadkową. Zagraża jej zadeptywanie przez turystów. Pozytywne efekty przyniosło przeniesienie szlaku turystycznego z grani Krzemieńca, gdzie rośnie ta turzyca, na jego stoki. Wskazana byłaby także zmiana trasy przez Bukowe Berdo, gdzie znajduje się największa i zagrożona zadeptywaniem populacja. Wskazany jest monitoring oraz założenie uprawy tego gatunku w ogródku dydaktycznym Bieszczadzkiego Parku Narodowego^[5].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).
↑ ^a ^b The Plant List. [dostęp 2017-03-22].
↑ Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.
↑ ^a ^b ^c ^d Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.
↑ Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
↑ ^a ^b ^c Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984.
↑ Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.
↑ Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-09-07] (ang.).

[tpl-3] The Plant List. [dostęp 2017-03-22].

[checklist2002-4] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa, Adam Zając, Maria Zając: Flowering plants and pteridophytes of Poland. A checklist. Krytyczna lista roślin naczyniowych Polski. Instytut Botaniki PAN im. Władysława Szafera w Krakowie, 2002. ISBN 83-85444-83-1.

[K-5] Zbigniew Mirek, Halina Piękoś-Mirkowa: Czerwona księga Karpat Polskich. Kraków: Instytut Botaniki PAN, 2008. ISBN 978-83-89648-71-6.

[szafer-6] Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.

[grau-7] Jürke Grau, Bruno P. Kremer, Bodo M. Möseler, Gerhard Rambold, Dagmar Triebel: Gräser. Monachium: Mosaik Verlag GmbH, 1984.

[8] Kaźmierczakowa R., Bloch-Orłowska J., Celka Z., Cwener A., Dajdok Z., Michalska-Hejduk D., Pawlikowski P., Szczęśniak E., Ziarnek K.: Polska czerwona lista paprotników i roślin kwiatowych. Polish red list of pteridophytes and flowering plants. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody Polskiej Akademii Nauk, 2016. ISBN 978-83-61191-88-9.

[9] Zarzycki K., Kaźmierczakowa R., Mirek Z.: Polska Czerwona Księga Roślin. Paprotniki i rośliny kwiatowe. Wyd. III. uaktualnione i rozszerzone. Kraków: Instytut Ochrony Przyrody PAN, 2014. ISBN 978-83-61191-72-8.

[4]

[1]

[2]

[3]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]