Tupajowate

Tupajowate
	Tupaiidae
	J.E. Gray, 1825
	; Przedstawiciel rodzaju – anatana indyjska (Anathana ellioti)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	wiewióreczniki
Rodzina	tupajowate
	Typ nomenklatoryczny
	Tupaia Raffles, 1821
Synonimy
	Tupaina J.E. Gray, 1825; Cladobatidina Bonaparte, 1837; Tupaiadae: Bell, 1839; Cladobatina: Bonaparte, 1845; Glisoricina Pomel, 1848; Tupayae: W. Peters, 1864; Cladobatida: Haeckel, 1866; Glisoricinae: Murray, 1866; Tupaiidae: Mivart, 1868; Tupajae: Carus, 1868; Cladobatae: Fitzinger, 1869; Tupayidae: Gill, 1872; Tupaidæ: Trouessart, 1879; Tupaïnæ: Trouessart, 1879; Tupaioidea: Dobson, 1882; Tupaeidae: Cope, 1883; Tupajidae: Schlosser, 1887; Tupaiinae: Lyon, 1913; Cladobatidæ: Winge, 1917; Tupaioidea: Van Valen, 1967;
Rodzaje
	7 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	7 rodzajów (w tym 4 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tupajowate^[20], wiewiórecznikowate^[21] (Tupaiidae) – rodzina ssaków łożyskowych z rzędu wiewióreczników (Scandentia).

Zasięg występowania

Ssaki należące do tej rodziny występują w południowo-wschodniej Azji, w tym również na Borneo i Filipinach^[22]^[23].

Charakterystyka

Rodzina obejmuje niepozorne, przypominające wiewiórkę nadrzewne ssaki, które jednak chętnie przebywają też na ziemi. Niektóre prowadzą półnaziemny, a inne całkowicie naziemny tryb życia.

Tupajowate nie mają wibrysów. Ich długi ogon jest gęsto owłosiony, służy im do utrzymania równowagi.

Systematyka

Do rodziny zaliczane są następujące współcześnie występujące rodzaje^[24]^[25]^[22]^[20]:

Dendrogale J.E. Gray, 1848 – dendrogal
Anathana Lyon, 1913 – anatana – jedynym przedstawicielem jest Anathana ellioti Waterhouse, 1849 – anatana indyjska
Tupaia Raffles, 1821 – tupaja

Opisano również rodzaje wymarłe:

Eodendrogale Tong Yongsheng, 1988^[26] – jedynym przedstawicielem był Eodendrogale parva Tong Yongsheng, 1988
Palaeotupaia Chopra & Vasishat, 1979^[27] – jedynym przedstawicielem był Palaeotupaia sivalica Chopra & Vasishat, 1979
Prodendrogale Qiu Zhuding, 1986^[28]
Sivatupaia Sehgal, A.P. Singh, Gilbert, Patel, Campisano, Selig, Patnaik & N.P. Singh, 2022^[29] – jedynym przedstawicielem był Sivatupaia ramnagarensis Sehgal, Singh, Gilbert, Patel, Campisano, Selig, Patnaik & Singh, 2022.

Uwagi

↑ Pisownia oryginalna nowo zdefiniowanego taksonu.
↑ Typ nomenklatoryczny: Cladobates F. Cuvier, 1825 (= Tupaia Raffles, 1821).
↑ Typ nomenklatoryczny: Glisorex Desmarest, 1822 (= Tupaia Raffles, 1821).

Przypisy

↑ ^a ^b J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 339, 1825. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 9. (fr.).
↑ T. Bell: Insectivora. W: R.B. Todd: The cyclopædia of anatomy and physiology. Cz. 2. London: Longman, Brown, Green, Longmans, & Robert, 1839, s. 994. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte: Catalogo metodico dei mammiferi europei. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1845, s. 5. (fr.).
↑ A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 250, 1848. (fr.).
↑ W.C.H. Peters. Über die Säugethiergattung Solenodon. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1863, s. 20, 1864. (niem.).
↑ E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).
↑ A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 319. (ang.).
↑ St.G.J. Mivart. Notes on the osteology of the Insectivora. „Journal of anatomy and physiology”. 2, s. 145, 1868. (ang.).
↑ J.V. Carus & C.E.A. Gerstaecker: Handbuch der Zoologie. Cz. Halfte. Wirbelthiere. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 89. (niem.).
↑ L.J.F.J. Fitzinger. Die natürliche Familie der Spitzhörnchen (Cladobatae). „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 60, s. 263, 1869. (niem.).
↑ T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 19, 1872. (ang.).
↑ ^a ^b É.L. Trouessart. Synopsis sytematicus et geographicus mammalium. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 3^e série. 7, s. 235, 1879. (fr.).
↑ G.E. Dobson: A Monograph of the Insectivora, Systematic and Anatomical. Cz. 1. London: J. Van Voorst, 1882, s. 2. (ang.).
↑ E.D. Cope. On the mutual relations of the bunotherian Mammalia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 35, s. 80, 1883. (ang.).
↑ M. Schlosser. Die Affen, Lemuren, Chiropteren, Insectivoren, Marsupialier, Creodonten und Carnivoren des europäischen Tertiärs und deren Beziehungen zu ihren lebenden und fossilen aussereuropäischen Verwandten. „Beiträge zur Paläontologie Österreich-Ungarns und des Orients”. 6 (1–2), s. 114, 1887. (niem.).
↑ M.W. Lyon. Treeshrews: an account of the mammalian family Tupaiidae. „Proceedings of the United States National Museum”. 45, s. 4, 1913. (ang.).
↑ H. Winge. Udsigt over Insektædernes indbyrdes Slægtskab. „Videnskabelige Meddelelser fra Dansk naturhistorisk Forening i Kjøbenhavn”. 68, s. 108, 1917. (szw.).
↑ L.M. Van Valen. New Paleocene insectivores and insectivore classification. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 135 (5), s. 258, 1967. (ang.).
↑ ^a ^b Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26–27. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 380, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.
↑ ^a ^b C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130–132. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Tupaiidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).
↑ Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 84–85. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).
↑ 童永生 / Y.-s. Tong. 河南淅川始新世核桃园组树齣化石 / Fossil tree shrews from the Eocene Hetaoyuan Formation of Xichuan, Henan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 26 (3), s. 214, 1988. (chiń. • ang.).
↑ S.R.K. Chopra & R.N. Vasishat. Śivalik fossil tree shrew from Haritalyangar, India. „Nature”. 281 (5728), s. 214, 1979. DOI: 10.1038/281214a0. (ang.).
↑ 邱铸鼎 / Z.-d. Qiu. 禄丰古猿地点的树齣类化石 / Fossil tupaiid from the hominoid locality of Lufeng, Yunnan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 24 (4), s. 309, 1996. (chiń. • ang.).
↑ R.K. Sehgal, A.P. Singh, Ch.C. Gilbert, B.A. Patel, Ch.J. Campisano, K.R. Selig, R. Patnaik & N.P. Singh. A new genus of treeshrew and other micromammals from the middle Miocene hominoid locality of Ramnagar, Udhampur District, Jammu and Kashmir, India. „Journal of Paleontology”. 96 (6), s. 1322, 2022. DOI: 10.1017/jpa.2022.41. (ang.).

Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971, s. 1–642.
Zwierzęta: encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 91. ISBN 83-01-14344-4.

[2] Pisownia oryginalna nowo zdefiniowanego taksonu.

[3] Typ nomenklatoryczny: Cladobates F. Cuvier, 1825 (= Tupaia Raffles, 1821).

[7] Typ nomenklatoryczny: Glisorex Desmarest, 1822 (= Tupaia Raffles, 1821).

[gray25-1] J.E. Gray. An Outline of an Attempt at the Disposition of Mammalia into Tribes and Families, with a List of the Genera apparently appertaining to each Tribe. „Annals of Philosophy”. New Series. 10, s. 339, 1825. (ang.).

[bon37-4] Ch.-L. Bonaparte: Synopsis Vertebratorum Systematis. 1837, s. 9. (fr.).

[bell-5] T. Bell: Insectivora. W: R.B. Todd: The cyclopædia of anatomy and physiology. Cz. 2. London: Longman, Brown, Green, Longmans, & Robert, 1839, s. 994. (ang.).

[bon45-6] Ch.-L. Bonaparte: Catalogo metodico dei mammiferi europei. Milano: Luigi di Giacomo Pirola, 1845, s. 5. (fr.).

[pom-8] A.N. Pomel. Etudes sur les carnassiers insectivores (Extrait). „Archives des sciences physiques et naturelles”. 9, s. 250, 1848. (fr.).

[pet-9] W.C.H. Peters. Über die Säugethiergattung Solenodon. „Abhandlungen der Königlichen Akademie der Wissenschaften zu Berlin”. Aus dem Jahre 1863, s. 20, 1864. (niem.).

[hae-10] E. Haeckel: Generelle morphologie der organismen. Allgemeine grundzüge der organischen formen-wissenschaft, mechanisch begründet durch die von Charles Darwin reformirte descendenztheorie. Cz. 2. Berlin: G. Reimer, 1866, s. clx. (niem.).

[mur-11] A. Murray: The Geographical Distribution of Mammals. London: Day and Son, 1866, s. 319. (ang.).

[miv-12] St.G.J. Mivart. Notes on the osteology of the Insectivora. „Journal of anatomy and physiology”. 2, s. 145, 1868. (ang.).

[car-13] J.V. Carus & C.E.A. Gerstaecker: Handbuch der Zoologie. Cz. Halfte. Wirbelthiere. Leipzig: Wilhelm Engelmann, 1868, s. 89. (niem.).

[fit-14] L.J.F.J. Fitzinger. Die natürliche Familie der Spitzhörnchen (Cladobatae). „Sitzungsberichte der Kaiserlichen Akademie der Wissenschaften. Mathematisch-Naturwissenschaftliche Classe”. 60, s. 263, 1869. (niem.).

[gill-15] T.N. Gill. Arrangement of the Families of Mammals; with Analytical Tables. „Smithsonian Miscellaneous collections”. 11, s. 19, 1872. (ang.).

[tro-16] É.L. Trouessart. Synopsis sytematicus et geographicus mammalium. „Revue et magasin de zoologie pure et appliquée”. 3^e série. 7, s. 235, 1879. (fr.).

[dob-17] G.E. Dobson: A Monograph of the Insectivora, Systematic and Anatomical. Cz. 1. London: J. Van Voorst, 1882, s. 2. (ang.).

[cope-18] E.D. Cope. On the mutual relations of the bunotherian Mammalia. „Proceedings of the Academy of Natural Sciences of Philadelphia”. 35, s. 80, 1883. (ang.).

[sch-19] M. Schlosser. Die Affen, Lemuren, Chiropteren, Insectivoren, Marsupialier, Creodonten und Carnivoren des europäischen Tertiärs und deren Beziehungen zu ihren lebenden und fossilen aussereuropäischen Verwandten. „Beiträge zur Paläontologie Österreich-Ungarns und des Orients”. 6 (1–2), s. 114, 1887. (niem.).

[lyon-20] M.W. Lyon. Treeshrews: an account of the mammalian family Tupaiidae. „Proceedings of the United States National Museum”. 45, s. 4, 1913. (ang.).

[win-21] H. Winge. Udsigt over Insektædernes indbyrdes Slægtskab. „Videnskabelige Meddelelser fra Dansk naturhistorisk Forening i Kjøbenhavn”. 68, s. 108, 1917. (szw.).

[val-22] L.M. Van Valen. New Paleocene insectivores and insectivore classification. „Bulletin of the American Museum of Natural History”. 135 (5), s. 258, 1967. (ang.).

[Cichocki&inni-23] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 26–27. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[Kowalski&inni-24] K. Kowalski (red.), A. Krzanowski, H. Kubiak, B. Rzebik-Kowalska & L. Sych: Ssaki. Wyd. IV. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, s. 380, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0637-8.

[Burgin&inni-25] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 130–132. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Wilson&Reeder-26] D.E. Wilson & D.M. Reeder (redaktorzy): Family Tupaiidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-01].

[mdd-27] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-30]. (ang.).

[amw-28] Class Mammalia. W: Lynx Nature Books (A. Monadjem (przedmowa) & C.J. Burgin (wstęp)): All the Mammals of the World. Barcelona: Lynx Edicions, 2023, s. 84–85. ISBN 978-84-16728-66-4. (ang.).

[tong-29] 童永生 / Y.-s. Tong. 河南淅川始新世核桃园组树齣化石 / Fossil tree shrews from the Eocene Hetaoyuan Formation of Xichuan, Henan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 26 (3), s. 214, 1988. (chiń. • ang.).

[cho&vas-30] S.R.K. Chopra & R.N. Vasishat. Śivalik fossil tree shrew from Haritalyangar, India. „Nature”. 281 (5728), s. 214, 1979. DOI: 10.1038/281214a0. (ang.).

[qiu-31] 邱铸鼎 / Z.-d. Qiu. 禄丰古猿地点的树齣类化石 / Fossil tupaiid from the hominoid locality of Lufeng, Yunnan. „古脊椎动物学报 / Vertebrata PalAsiatica”. 24 (4), s. 309, 1996. (chiń. • ang.).

[seh&inni-32] R.K. Sehgal, A.P. Singh, Ch.C. Gilbert, B.A. Patel, Ch.J. Campisano, K.R. Selig, R. Patnaik & N.P. Singh. A new genus of treeshrew and other micromammals from the middle Miocene hominoid locality of Ramnagar, Udhampur District, Jammu and Kashmir, India. „Journal of Paleontology”. 96 (6), s. 1322, 2022. DOI: 10.1017/jpa.2022.41. (ang.).

[20]

[21]

[1]

[a]

[b]

[2]

[3]

[4]

[c]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]

[22]

[23]

[24]

[25]

[26]

[27]

[28]

[29]