Trybula

Trybula
	; Morfologia (trybula leśna)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	astropodobne
Rząd	selerowce
Rodzina	selerowate
Rodzaj	trybula
	Nazwa systematyczna
	Anthriscus Pers.; Syn. Pl. 1: 320. 1 Apr-15 Jun 1805
	Typ nomenklatoryczny
	A. vulgaris Pers. (= A. caucalis M. Bieb.)
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Trybula (Anthriscus Pers.) – rodzaj roślin należący do rodziny selerowatych. Obejmuje 13^[4]–20^[5] gatunków. Występują one głównie w Europie, zasięgi niektórych sięgają na wschodzie Azji. Jeden gatunek o najszerszym zasięgu – trybula leśna A. sylvestris sięga na wschodzie do Chin^[6], a na południu rośnie w Afryce północnej po Etiopię oraz na izolowanym obszarze w Górach Smoczych w Afryce Południowej^[7]. W Polsce występują dwa gatunki rodzime – trybula leśna A. sylvestris i trybula lśniąca A. nitida oraz dwa zadomowione antropofity – trybula ogrodowa A. cerefolium i trybula pospolita A. caucalis^[8].

Rośliny te rosną w widnych lasach i formacjach trawiastych oraz na siedliskach antropogenicznych, np. na przydrożach^[7]. Trybula ogrodowa A. cerefolium jest gatunkiem uprawianym co najmniej od czasów Starożytnego Rzymu, dla swoich aromatycznych liści^[7]. Stanowią one przyprawę dodawaną do zup (np. w Holandii), sałatek i omletów^[5]. Jako roślina ozdobna bywa uprawiana ciemnobrązowolistna odmiana trybuli leśnej 'Ravenswing'^[7].

Morfologia

Pokrój: Rośliny jednoroczne, dwuletnie i byliny osiągające ponad 1 m wysokości^[7]. Łodygi prosto wzniesione, rozgałęziające się i dęte^[6].
Liście: 2- i 3-krotnie pierzaste^[7]^[9]. Odcinki liści ząbkowane lub pierzasto wcinane^[6].
Kwiaty: Zebrane w baldachy złożone. Pokryw brak lub są one nieliczne, podczas gdy pokrywki składają się z wielu listków^[9]. Kielich drobny, ze słabo widocznymi ząbkami działek lub brak ich zupełnie^[7]^[9]. Płatki korony białe, żółtawe lub zielonkawobiałe, odwrotnie jajowate, całobrzegie lub wycięte na końcach^[9], w kwiatach brzeżnych płatki zwykle większe od tych znajdujących się wewnątrz baldachów^[7]. Pręciki w liczbie 5, wystające nad koronę. Zalążnia dolna, dwukomorowa, w każdej z komór z pojedynczym zalążkiem. Słupki dwa^[7] o szyjkach równej długości jak stożkowaty krążek miodnikowy^[9].
Owoce: Rozłupnia rozpadająca się na dwie rozłupki^[7], wydłużone, stożkowate do prawie równowąskich, spłaszczone z boku i zakończone krótkim dzióbkiem. Na powierzchni gładkie, brodawkowate lub owłosione, ale zawsze bez wyraźnie widocznych żeber^[9].

Systematyka

W obrębie rodziny selerowatych (baldaszkowatych) Apiaceae rodzaj klasyfikowany jest do podrodziny Apioideae, plemienia Scandiceae i podplemienia Scandicinae^[10].

Wykaz gatunków^[4]

Anthriscus caucalis M.Bieb. – trybula pospolita
Anthriscus cerefolium (L.) Hoffm. – trybula ogrodowa
Anthriscus fumarioides (Waldst. & Kit.) Spreng.
Anthriscus glacialis Lipsky
Anthriscus kotschyi Fenzl ex Boiss.
Anthriscus lamprocarpa Boiss.
Anthriscus nemorosa (M.Bieb.) Spreng.
Anthriscus nitida (Wahlenb.) Hazsl. – trybula lśniąca
Anthriscus ruprechtii Boiss.
Anthriscus schmalhausenii (Albov) Koso-Pol.
Anthriscus sylvestris (L.) Hoffm. – trybula leśna
Anthriscus tenerrima Boiss. & Spruner
Anthriscus velutina Sommier & Levier

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-05-20].
↑ ^a ^b Anthriscus Pers.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-19].
↑ ^a ^b David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 56–57, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c She Menglan, John F. M. Cannon, Mark F. Watson: Anthriscus Persoon. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-20].
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 306. ISBN 0-333-74890-5.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 29-30.
↑ Genus: Anthriscus Pers.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-20].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2019-05-20].

[powo-4] Anthriscus Pers.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2022-04-19].

[mabb-5] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 56–57, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[china-6] She Menglan, John F. M. Cannon, Mark F. Watson: Anthriscus Persoon. [w:] Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-05-20].

[philips-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 2. Perennials and annuals. London: Macmillan, 2002, s. 306. ISBN 0-333-74890-5.

[checklist-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 33, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[flora-9] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Władysław Szafer, Bogumił Pawłowski (red.): Flora polska. Rośliny naczyniowe Polski i ziem ościennych. T. IX. Kraków: PAN, PWN, 1960, s. 29-30.

[grin-10] Genus: Anthriscus Pers.. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN-Taxonomy) [on-line]. USDA, Agricultural Research Service, National Plant Germplasm System. [dostęp 2019-05-20].

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[1]

[2]

[3]

[9]

[10]