Trybalizm
Trybalizm, inaczej plemienność – idea dążąca do utrzymania się plemiennej struktury społeczeństwa pozbawionego scentralizowanej władzy[1], jednocześnie idea jest przeciwna kształtowaniu się narodów[2][3][4][5][6]. Trybalizm może akceptować współczesne aspekty życia oraz czynności, jak np. praktykowanie religii abrahamowych, edukację, komunikację mobilną oraz wymianę walut[7]. Wykazuje również cechy podobne do nacjonalizmu[8][9] oraz sprzeczne z islamem[10].
W XX wieku trybalizm był zauważalny na terenie Kazachstanu, jednak kazachscy intelektualiści proponowali porzucenie tej idei na rzecz nacjonalizmu; po rozpadzie Związku Radzieckiego i uzyskaniu przez Kazachstan niepodległości, ze względu na wzrost współczynnika urbanizacji i na zachodzące wówczas reformy gospodarcze, trybalizm w tym regionie zanikł[11][12][13]. Chociaż podział plemienny prawie całkowicie zanikł na świecie, wciąż występują jego aspekty, takie jak odrębny język, kultura bądź pochodzenie[14][15].
Struktura społeczna
edytujCzłonkowie plemienia mają silną tożsamość kulturową i etniczną[16][17], a hierarchia społeczna rzadko w nich występuje[18]. Członkowie plemienia często w swoich językach nazywają się ludem (przykładowo nazwa plemienia Inuitów w ich języku oznacza słowo ludzie)[19].
Plemię w antropologii
edytujW antropologii termin plemienia nigdy nie został jednoznacznie zdefiniowany, jednak jest zgoda w kwestii nazewnictwa społeczeństw plemiennych; część z nich zalicza się do koczowników, jednak inne prowadzą osiadły tryb życia na stale zamieszkiwanym przez nich terytorium[20].
Plemię jako termin antropologiczny zaczął tracić popularność w połowie XX wieku, gdyż zaczął być utożsamiany z kolonializmem[21].
Koncepcja ewolucji
edytujTrybalizm ma bardzo adaptacyjny wpływ na ewolucję człowieka[22] oraz pomaga powstrzymać jednostkę przed odejściem od swojego plemienia lub dołączeniem do innego[23].
Brytyjski psycholog i profesor Uniwersytetu w Liverpoolu Robin Dunbar przeprowadził badania, w których stwierdził, że wielkość grupy społecznej jest zależna od rozmiaru mózgu naczelnych ssaków, oraz że człowiek może utrzymywać trwałe więzi z około 150 osobami; to zjawisko jest znane jako liczba Dunbara[24][25]. Z kolei antropolodzy Russell Bernard i Peter Killworth przeprowadzili w Stanach Zjednoczonych podobne badania, gdzie liczba wyniosła 290[26].
Krytyka
edytujTermin trybalizmu został skrytykowany przez Aidana Southalla[27], który nazywał go "narzędziem kolonializmu"[28]; ten termin był jednak używany przez europejskich kolonizatorów w odniesieniu wobec ruchów narodowo-wyzwoleńczych, szczególnie w Afryce[29].
W kwietniu 2021 roku w czasopiśmie „Journal of Hospital Medicine” miał ukazać się artykuł pt. Tribalism: The Good, The Bad, and The Future (pol. Trybalizm: dobro, zło i przyszłość); został jednak wycofany z powodu protestów czytelników w sprawie używania terminów plemię i plemienność[30]. Artykuł został jednak opublikowany pod inną nazwą[30], a redaktor naczelny czasopisma wystosował oficjalne przeprosiny[31].
Przypisy
edytuj- ↑ 부족. terms.naver.com. (kor.).
- ↑ trybalizm, [w:] Encyklopedia PWN [online], Wydawnictwo Naukowe PWN [dostęp 2022-09-21].
- ↑ tribalism. merriam-webster.com. (ang.).
- ↑ tribalism. macmillandictionary.com. (ang.).
- ↑ tribalism. oxforddictionaries.com. [dostęp 2013-06-19]. (ang.).
- ↑ James 2006 ↓, s. 325-326.
- ↑ James 2012 ↓.
- ↑ Glover 2007 ↓, s. 192.
- ↑ Szilágyi Ákos: A magyar nemzet tribalizálása (1). ketezer.hu, 2005. (węg.).
- ↑ العصبية القبلية.. عودة للجاهلية في أبشع صورها!!. alukah.net, 2011-05-03. (arab.).
- ↑ Kazachska Encyklopedia 1998 ↓.
- ↑ Żeti żardży 2008 ↓.
- ↑ Aruna Ltd. 2005 ↓.
- ↑ Václav Hrnčíř, Petr Květina, Jan Květina: Tribalismus: my versus ti druzí. vesmir.cz, 2021-01-04. (cz.).
- ↑ Glover 2007 ↓, s. 194.
- ↑ Dekā 1993 ↓, s. 90.
- ↑ Szociológia fogalmak. vik.wiki. s. 8. (węg.).
- ↑ Manners i Kaplan 2007 ↓, s. 453-464.
- ↑ Lowther 2003 ↓, s. 14.
- ↑ Stewart 2013 ↓, s. 563.
- ↑ tribe, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2022-10-05] (ang.).
- ↑ Isaacs 1975 ↓, s. 43.
- ↑ Jenks 1998 ↓, s. 339.
- ↑ Dunbar 2010 ↓.
- ↑ Dunbar 1993 ↓, s. 681-735.
- ↑ Cristopher McCarty, Peter Killworth, Russell Bernard, Eugene Johnsen: Comparing Two Methods for Estimating Network Size. bebr.ufl.edu, 2001. (ang.).
- ↑ Southall 1970 ↓, s. 28-50.
- ↑ Sneath 2006 ↓.
- ↑ ტრაიბალიზმი და ტრიბალიზმი. nplg.gov.ge. (gruz.).
- ↑ a b Batya Swift Yasgur: What an Editor Learned After a Journal Paper Was Deemed Insensitive. medscape.com, 2021-07-07. (ang.).
- ↑ Shah i inni 2021 ↓, s. 325.
Bibliografia
edytuj- Aidan Southall, The Illusion of Tribe, 1970, ISSN 1568-5217.
- Harold Robert Isaacs, Idols of the Tribe: Group Identity and Political Change, 1975, ISBN 978-0-674-44315-0.
- Kanakasena Dekā, Assam's Crisis: Myth & Reality, 1993, ISBN 978-81-7099-473-2.
- Robin Dunbar, Coevolution of neocortical size, group size and language in humans, 1993.
- Chris Jenks, Core Sociological Dichotomies, 1998, ISBN 978-1-4462-6463-8.
- «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия. Ałmaty: Kazachska Encyklopedia (Қазақ энциклопедиясы), 1998. ISBN 5-89800-123-9.
- Karen Lowther, Native Americans: Grades 1–3, 2003, ISBN 978-1-55799-901-6.
- Қазақ мәдениеті. Энциклопедиялық анықтамалық. Ałmaty: Aruna Ltd. (Аруна Ltd.), 2005. ISBN 9965-26-095-8.
- Paul James, Globalism, Nationalism, Tribalism: Bringing Theory Back In, 2006.
- David Sneath, Tribe, 2006.
- Jonathan Glover, Ihmisyys: 1900-luvun moraalihistoria., 2007, ISBN 978-952-01-0072-8.
- Robert Alan Manners, David Kaplan, Anthropological Theory, 2007, ISBN 978-0-202-36133-8.
- Орысша-қазақша заңдық түсіндірме сөздік-анықтамалық. Ałmaty: Żeti żardży (Жеті жарғы), 2008. ISBN 9965-11-274-6.
- Robin Dunbar, How many friends does one person need?: Dunbar's number and other evolutionary quirks, 2010, ISBN 978-0-571-25342-5.
- Paul James, Sustainable Communities, Sustainable Development, 2012.
- Frank Stewart, Tribalism. Teoksessa; Böwering, Gerhard, 2013.
- Samir Shah i inni, Microaggressions, Accountability, and Our Commitment to Doing Better, 2021, ISSN 1553-5592.
Linki zewnętrzne
edytuj- Anglojęzyczne
- It’s the economy, stupid (not just “tribalism”)
- "It's the Tribes, Stupid"
- The descent into tribalism
- "The New Tribalism"
- Tribalism in Africa
- Inne
- Arbeitskreis Gemeinschafts- und Nachhaltigkeitsforschung (niem.)
- Az ukrán mentalitás afrikai gyökerei (węg.)
- Ethnozentrismus als Katalysator bestehender Konflikte in Afrika südlich der Sahara, am Beispiel der Unruhen in Côte d`Ivoire (niem.)
- FÜGGŐSÉG, EGYENLŐTLENSÉG, TESTVÉRHARC (węg.)
- "Клановость в Казахстане сильно видоизменилась за последние десятилетия..." (ros.)
- Трайбализм — старая болезнь Африки (ros.)
- ТРАЙБАЛІЗМ (ukr.)
- Tribalism on the terrace (gr.)