Transport kolejowy w Toruniu
Transport kolejowy w Toruniu – linie, dworce, stacje, przystanki kolejowe oraz instytucje i stowarzyszenia związane z kolejnictwem w Toruniu.
| kolej | |
 Toruń Główny | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Lokalizacja | |
| Lata funkcjonowania |
od 1861 roku |
Czynne stacje i przystanki kolejowe
Zlikwidowane stacje i przystanki kolejowe
Planowane przystanki kolejowe
.jpg)
Charakterystyka
edytujToruński Węzeł Kolejowy obejmuje krzyżujące się w mieście linie kolejowe 18 i 353 oraz linię 27, 207, 246, 734 i 736[potrzebny przypis].
W granicach administracyjnych miasta znajdują się trzy czynne dworce kolejowe: Toruń Główny, Toruń Wschodni, Toruń Miasto oraz trzy czynne przystanki osobowe: Toruń Kluczyki, Toruń Czerniewice i Grębocin[potrzebny przypis].
Przez miasto prócz pociągów dalekobieżnych i wojewódzkich kursują również pociągi BiT City. Składy typu Pesa Elf 22WEc przemierzają trasę Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna oraz BiT City II między stacjami Włocławek i Bydgoszcz Główna[potrzebny przypis].
W skład znajdującej się w mieście infrastruktury kolejowej wchodzi: siedem wiaduktów, jeden tunel pod placem Pokoju Toruńskiego i most kolejowy im. Ernesta Malinowskiego na Wiśle, który znajduje się między stacjami Toruń Główny i Toruń Miasto[potrzebny przypis].
Kalendarium
edytujW Królestwie Prus
edytuj- 10 kwietnia 1860 – rozpoczęto budowę Kolei Warszawsko-Bydgoskiej na odcinkach Bydgoszcz – Toruń i Toruń – Aleksandrów Kujawski[1]
- 24 października 1861 – otwarto linię kolejową Bydgoszcz – Toruń Główny, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej[1]
- 3 grudnia 1862 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski, będącą częścią planowanej Kolei Warszawsko-Bydgoskiej, która od tego dnia zaczęła funkcjonowanie[potrzebny przypis]
- 1866 – wybudowano fort kolejowy Twierdzy Toruń[potrzebny przypis]
- 1868 – zapadła decyzja o budowie mostu kolejowego na Wiśle[potrzebny przypis]
- 1870 – rozpoczęto budowę mostu kolejowego na Wiśle[2]
- 20 listopada 1871 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre (ob. Toruń Wschodni) – Jabłonowo Pomorskie, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)[potrzebny przypis]
- 20 listopada 1871 – otwarto stację Toruń Mokre[potrzebny przypis]
- 25 marca 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Inowrocław, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)[potrzebny przypis]
- 14 sierpnia 1873 – otwarto most kolejowo-drogowy przez Wisłę[3]
- 15 sierpnia 1873 – otwarto linię kolejową Toruń Główny – Toruń Wschodni, będącą częścią planowanej linii Poznań – Insterburg (obecnie Linia kolejowa nr 353)[3]
- po 15 sierpnia 1873 – zamknięto stację Toruń Mokre, ale wkrótce otwarto ją jako dworzec towarowy[4]
- 1874 – oddano do użytku obecny budynek dworca Toruń Główny[potrzebny przypis]
- październik 1878 – otwarto przystanek Toruń Miasto[5]
- 1 września 1879 – przystanek Toruń Miasto stał się dworcem (oprócz wsiadania i wysiadania, można było nadawać i odbierać przesyłki oraz bagaż)[6]
- 1 lipca 1882 – otwarto linię kolejową Toruń Mokre – Chełmża, będącą częścią planowanej Kolei Miast Nadwiślańskich (obecnie Linia kolejowa nr 207)[7]
- 1 lipca 1882 – otwarto dworzec Toruń Mokre[8]
- 1 stycznia 1886 – oddano do ruchu drugi tor na linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Poznań Wschód[potrzebny przypis]
- przed marcem 1888 – otwarto obecny budynek dworca Toruń Miasto (stary drewniany budynek sprzedano gminie staroluterańskiej, która przebudowała go na cerkiew stojącą do dziś przy ul. Podgórnej)[9]
- 1892 – wybudowano gmach na siedzibę Inspektoratu Kolei Królewskiej[10]
- 1894 – otwarto pierwszą linie kolei wąskotorową na poligonie toruńskim[11]
- 1 grudnia 1902 – otwarto prywatną linię kolejową łączącą Toruń Mokre z Lubiczem, która była dzierżawiona przez Królewski Pruski Zarząd Kolei[12]
- 1908 – rozpoczęto budowę linii z Torunia do Czarnowa[13]
- 14 sierpnia 1909 – zamknięto dworzec Toruń Mokre[14]
- 15 sierpnia 1909 – otwarto ponownie dworzec Toruń Mokre[14]
- 28 lutego 1910 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Czarnowo[potrzebny przypis]
- 28 lutego 1910 – otwarto stację Toruń Zachodni leżącą na linii Toruń Północny – Czarnowo[potrzebny przypis]
- 28 lutego 1910 – otwarto torowisko na odcinku Toruń Wschodni – Toruń Północny[potrzebny przypis]
- 1 lipca 1912 – otwarto linię kolejową Toruń Północny – Chełmno przez Unisław Pomorski (obecnie Linia kolejowa nr 246)[potrzebny przypis]
Okres międzywojenny
edytuj- 18 stycznia 1920 – plac przed dworcem Toruń Miasto były miejscem powitania polskich wojsk wkraczających do Torunia[potrzebny przypis]
- 1924 – planowano bez powodzenia budowę mostu kolejowo-drogowego na Wiśle między Brzozą Toruńską a Grabowcem[potrzebny przypis]
- 1 października 1933 – przeniesiono z Gdańska Dyrekcję Okręgową Kolei Państwowych[potrzebny przypis]
- 1935 – most kolejowy zamknięto dla ruchu kołowego i położono na nim drugi tor[potrzebny przypis]
- 21 listopada 1937 – oddano do ruchu linię kolejową 27 na odcinku Toruń Wschodni – Sierpc przez Lubicz[12]
- 1937 – zlikwidowano starą linię Toruń – Lubicz[12]
- 1938 – przebudowano budynek dworca Toruń Miasto do stanu obecnego[potrzebny przypis]
II wojna światowa
edytuj- 1939 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko polskie[potrzebny przypis]
- 1944 – ukończono nową lokomotywownie na Kluczykach[potrzebny przypis]
- 1944 – wybudowano lokomotywownię przy dworcu Toruń Wschodni[potrzebny przypis]
- 24 stycznia 1945 – na Podgórzu doszło do eksplozji wagonów kolejowych. Śmierć poniosło co najmniej 31 osób[15]
- 1945 – most kolejowy został zniszczony przez wojsko niemieckie[potrzebny przypis]
Okres PRL
edytuj- sierpień 1945 – przejęto eksploatację węzła kolejowego od wojskowych władz radzieckich[potrzebny przypis]
- 1946 – odbudowano nastawnię na stacji Toruń Główny[potrzebny przypis]
- 15 kwietnia 1947 – otwarto do ruchu odbudowany most kolejowy na Wiśle[potrzebny przypis]
- Toruń stał się tzw. pierwszorzędnym węzłem kolejowym[potrzebny przypis]
- 1959 – zmieniono nazwę stacji Toruń Mokre na Toruń Wschodni[potrzebny przypis]
- 1 kwietnia 1966 – zlikwidowano połączenie kolejowe na odcinku Toruń Północny – Czarnowo[potrzebny przypis]
- pocz. lat 70. – zlikwidowano poligonową kolej wąskotorową[16]
- 1973 – rozebrano bocznicę kolejową wzdłuż nabrzeża wiślanego (obecnie Bulwar Filadelfijski) do portu zimowego[potrzebny przypis]
- 8 maja 1976 – odsłonięto Pomnik kolejarzy – ofiar faszyzmu[17]
- 19 sierpnia 1980 – miała miejsce katastrofa kolejowa pod Otłoczynem[potrzebny przypis]
- 20 grudnia 1983 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Inowrocław – Toruń Główny[potrzebny przypis]
- 1984 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Bydgoszcz Wschód – Toruń Główny[potrzebny przypis]
- maj 1985 – elektryfikacja linii kolejowej 18 na odcinku Toruń Główny – Aleksandrów Kujawski[potrzebny przypis]
- 16 października 1986 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Iława Główna – Toruń Wschodni[potrzebny przypis]
- 13 grudnia 1987 – elektryfikacja linii kolejowej 353 na odcinku Toruń Główny – Toruń Wschodni[potrzebny przypis]
- 27 maja 1988 – pożar mostu kolejowego[potrzebny przypis]
Od 1989
edytuj- 10 stycznia 1992 – zawieszono ruch pasażerski na trasie Toruń Wschodni – Unisław Pomorski przez stację Toruń Północny[potrzebny przypis]
- 1999 – patronem mostu kolejowego został Ernest Malinowski[potrzebny przypis]
- 2003 – rozebrano bocznicę kolejową m.in. do Młynów Richtera[potrzebny przypis]
- 2004 – rozebrano bocznicę kolejową do Toruńskiego Przedsiębiorstwa Przemysłu Betonów[potrzebny przypis]
- 2007 – zostało opracowane studium wykonalności przebiegu bydgosko-toruńskiej kolei metropolitalnej BiT City[potrzebny przypis]
- 2007 – rozebrano bocznicę kolejową do Elektrociepłowni Toruń Zachód, Merinotexu, Polchemu i Towimoru[potrzebny przypis]
- 2009 – zlikwidowano Zakład Linii Kolejowych[potrzebny przypis]
- 2013 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża[potrzebny przypis]
- 31 stycznia 2014 – nastąpiło protokolarne przekazanie dworca Toruń Główny na rzecz Gminy Miasta Toruń[potrzebny przypis]
- 2014 – otwarto Zakład Napraw Tabory PKP CargoTabor[potrzebny przypis]
- 2015 – zakończono modernizację linii kolejowej 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża[potrzebny przypis]
- 23 czerwca 2015 – siedzibę spółki Arriva RP przeniesiono z Warszawy do Torunia[18]
- 12 listopada 2015 – otwarto po gruntownej przebudowie dworzec Toruń Główny[19]
- 9 lipca 2018 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały porozumienie w sprawie realizacji zadania „Modernizacja linii kolejowej nr 353 na docinku Toruń Główny – Toruń Wschodni wraz z infrastrukturą dworcową oraz budową nowych przystanków kolejowych w Toruniu – BiTCity II”[20]
- 27 czerwca 2019 – władze miasta przejęły dworzec Toruń Północny[potrzebny przypis]
- 19 sierpnia 2019 – PKP Polskie Linie Kolejowe, PKP SA oraz władze Torunia podpisały umowę z wykonawcą dokumentacji projektowej BiT City II[21]
- 11 czerwca 2021 – rozpoczęto modernizację linii kolejowej nr 207 na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża[22]
Linie kolejowe
edytuj
Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Wykaz linii
edytujToruński węzeł kolejowy tworzą następujące linie kolejowe:
| Linia | Nr D29 | Sąsiednie stacje węzłowe | Operator przewozów pasażerskich | Elektryfikacja | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|
| Kutno – Piła Główna | 18 | Aleksandrów Kuj. – Bydgoszcz Wschód | PKP Intercity, Polregio (BiT-City) | 
|
|
| Poznań Wschód – Skandawa (GP) – Žielieznodorožnyj | 353 | Inowrocław – Jabłonowo Pom. | Polregio i PKP InterCity |
|
|
| Nieszawka – Toruń Główny | 734 | Polregio i PKP InterCity |
|
| |
| Toruń Wschodni – Malbork | 207 | Grudziądz | Arriva RP (na odcinku Toruń Wschodni-Grudziądz), Polregio (na odcinku Grudziądz-Malbork) | 
|
|
| Nasielsk – Toruń Wschodni | 27 | Sierpc | Arriva RP |
|
4.jpg)
|
| Toruń Wschodni – Olek (daw. Chełmno) | 246 | (dawniej) Unisław Pomorski | (linia towarowa) |
|
|
| Grębocin – Katarzynka | 736 | (nieczynna) |
|
|
Jednostki i instytucje związane z kolejnictwem
edytujW Toruniu swoją siedzibę ma spółka kolejowa Arriva RP[18], której pociągi kursują na terenie województwa kujawsko-pomorskiego, mazowieckiego i warmińsko-mazurskiego. Ponadto istnieją:
- PKP Intercity Remtrak, siedziba spółki[potrzebny przypis]
- Baza Toruń-Kluczyki, mającej za zadanie m.in. bieżące utrzymanie składów Elf 22WEc, które kursują w ramach szybkiej kolei miejskiej BiT City na trasie Toruń Wschodni – Bydgoszcz Główna[potrzebny przypis]
- Sekcja Utrzymania Taboru Trakcyjnego Toruń Kluczyki[23]
- PKP Cargo Zakład Przewozów Towarowych Sekcja Przewozów i Ekspedycji[potrzebny przypis]
- PKP CargoTabor Zakład Naprawy Taboru[potrzebny przypis]
- PKP Energetyka Sekcja Zasilania Elektroenergetycznego Toruń[potrzebny przypis]
- Zakład Linii Kolejowych Sekcja Eksploatacji Toruń Wschodni, Sekcja Eksploatacji Toruń Główny, Dział Rachunkowości i Finansów[potrzebny przypis]
- Posterunek Straży Ochrony Kolei[potrzebny przypis]
Muzea i stowarzyszenia
edytujW Toruniu istnieje Stowarzyszenie Przyjaciół Kolei i Zabytków Techniki oraz Toruńskiej Makiety Modułowej[24], a także Izba Tradycji Toruńskiego Węzła Kolejowego[25].
Od 13 grudnia 2015 roku do Torunia docierają nowoczesne składy Flirt, którymi można dojechać do: Warszawy, Gdańska, Gdyni, Częstochowy, Katowic, Bydgoszczy i Łodzi[potrzebny przypis].
Kategoria pociągów
edytuj
Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Wykaz pociągów zatrzymujących się na stacji Toruń Główny od grudnia 2018 roku:
| Kategoria | Przewoźnik | Liczba | Uwagi |
|---|---|---|---|
| IC | PKP Intercity | 14 | Połączenia realizowane przez elektryczne zespoły trakcyjne – Flirt |
| TLK | PKP Intercity | 26 | |
| REGIO | Polregio | 61 | |
| Osobowy | Arriva RP | 15 |
Czynne stacje i przystanki kolejowe
edytujDworce kolejowe
edytuj| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Uwagi | Zdjęcie |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Toruń Główny | Stawki | 4 | Wiaty nad peronami | Użytkowany | Czynna | Główna stacja kolejowa w Toruniu, powstała w 1861, obecny budynek z 1874. W latach 2014[potrzebny przypis]–2015 przeszła gruntowną przebudowę[19] | 
|
| Toruń Wschodni | Mokre | 3 | Wiaty nad peronami | Użytkowany | Czynna | Powstała w 1871, obecny budynek z 1909. Na stacji zaczynają i kończą bieg składy jadące z i do: Bydgoszczy, Włocławka i Kutna[potrzebny przypis] | 
|
| Toruń Miasto | Jakubskie Przedmieście | 1 | Wiata nad peronem | Użytkowany | Nieczynna | Powstała w 1878, obecny budynek z 1888[potrzebny przypis] | 
|
Przystanki osobowe
edytuj
Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Uwagi |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toruń Kluczyki | Kluczyki | 3 | Wiata przystankowa | Brak | Brak | |
| Toruń Czerniewice | Czerniewice | 2 | Wiata przystankowa | Brak | Brak | |
| Grębocin | Grębocin | 1 | Wiata przystankowa | Brak | Brak |
Zlikwidowane stacje i przystanki kolejowe
edytuj
Ta sekcja od 2024-02 wymaga zweryfikowania podanych informacji.
Stacje kolejowe
edytuj| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Data likwidacji |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toruń Północny | Chełmińskie Przedmieście | 2 | Brak | Nieużywany | Nieczynna | 1992 |
| Toruń Zachodni | Bielany | 1 | Brak | Brak | Brak | 1970 |
| Toruń Mokre | Mokre | Brak | Brak | Ocalały dwa budynki | Brak | 1909 |
Przystanki osobowe
edytuj| Nazwa | Lokalizacja | Perony | Zadaszenie peronów | Budynek | Kasa | Data likwidacji |
|---|---|---|---|---|---|---|
| Toruń Elana | Mokre | 1 | Brak | Brak | Brak | 1985 |
| Barbarka | Barbarka | 1 | Brak | Brak | Brak | 1992 |
Węzeł przesiadkowy
edytujOprócz tradycyjnych przystanków komunikacji miejskiej, które znajdują się przy wszystkich dworcach kolejowych w Toruniu, od sierpnia 2015 roku istnieje także węzeł przesiadkowy na placu 18 Stycznia, który integruje sieć tramwajową z koleją w ramach projektu BiT-City[potrzebny przypis].
Szybka kolej Miejska
edytujBiT-City
edytujSzybka kolej miejska łączy dwie stolice województwa kujawsko-pomorskiego: Bydgoszcz i Toruń[potrzebny przypis].
Pomysłodawcą tego projektu był Wydział Inwestycji Strategicznych Urzędu Miasta Torunia oraz toruńskie Stowarzyszenie Porozumienie Obywateli (www.spo.org.pl), a wdrażającym projekt – Urząd Marszałkowski Województwa Kujawsko-Pomorskiego w Toruniu oraz Sejmik Województwa Kujawsko-Pomorskiego, przy współpracy z urzędami miast Bydgoszczy i Torunia[potrzebny przypis].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Giętkowski, Karpus i Rezmer 2004 ↓, s. 59.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 57.
- ↑ a b Kucharzewska 2004 ↓, s. 58.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62–63, 65.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 393.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 65, 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 62–65, 394.
- ↑ Kucharzewska 2004 ↓, s. 65.
- ↑ Witkowski 2008 ↓, s. 38.
- ↑ a b c Witkowski 2008 ↓, s. 44–45.
- ↑ Wieści z Torunia, „Gazeta Toruńska” (165), 21 lipca 1908, s. 2.
- ↑ a b Kucharzewska 2004 ↓, s. 64, 394.
- ↑ Kluczwajd 2018 ↓, s. 169.
- ↑ Jankowski 2019 ↓, s. 73.
- ↑ Ziółkiewicz 2009 ↓, s. 51.
- ↑ a b Sawomir Kowalski: Arriva jedzie do Torunia. Zwiększy zatrudnienie?. pomorska.pl, 2015-06-24. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ a b Dworzec Toruń Główny oficjalnie otwarty. pomorska.pl. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Lepszy dostęp mieszkańców Torunia do kolei. entim.pl, 2018-07-10. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Magdalena Winiarska: Dworce wypięknieją. torun.pl, 2019-08-19. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Ruszają kolejowe prace na odcinku Toruń Wschodni – Chełmża. To oznacza utrudnienia dla pasażerów. gra.fm, 2021-06-11. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Toruń: majówka z Przewozami Regionalnymi. kurier-kolejowy.pl, 2012-05-15. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Stowarzyszenia Miłośników Kolei. kmd.pl. [dostęp 2024-02-03].
- ↑ Święto Kolejarza na Kluczykach. dworzec.torun.pl, 2015-11-21. [dostęp 2024-02-03].
Bibliografia
edytuj- Mirosław Giętkowski, Zbigniew Karpus, Waldemar Rezmer: Twierdza Toruń. Toruń: Dom Wydawniczy Duet, 2004. ISBN 83-89706-12-1.
- Tomasz Jankowski: Kolejki wąskotorowe Mazowsza. W: Koleje polowe na ziemiach polskich w okresie I wojny światowej. Funkcja, znaczenie i późniejsze wykorzystanie. Materiały z konferencji Piaseczno – Nieporęt – Sochaczew 2019. Sochaczew: Stacja Muzeum, 2019. ISBN 978-83-953336-0-6.
- Katarzyna Kluczwajd, Podgórz. Toruńskie przedmieścia sprzed lat, Łódź 2018, ISBN 978-83-7729-452-9.
- Joanna Kucharzewska, Architektura i urbanistyka Torunia w latach 1871–1920, Warszawa: Neriton, 2004, ISBN 838897369X.
- Roman Witkowski. Kolejki wojskowe w Toruniu w czasie I wojny światowej. „Świat Kolei”. 7, 2008.
- Antoni Ziółkiewicz: Toruńskie pomniki. Pomniki, tablice, kamienie. Toruń: Wydawnictwo Urbański, 2009. ISBN 978-83-88219-32-0.