Trąbowce

Trąbowce
	Proboscidea
	Illiger, 1811
	; Przedstawiciel rzędu – słoń afrykański (Loxodonta africana)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	ssaki wyższe
(bez rangi)	Atlantogenata
Nadrząd	afrotery
(bez rangi)	Paenungulata
Rząd	trąbowce
Synonimy
	Proboscidiae J.E. Gray, 1821; Proboscidii Chenu, 1854; Proboscidia R. Owen, 1858; Pachytheria Ameghino, 1889; Elephantotheria Kalandadze & Rautian, 1992; Probosciformes Kinman, 1994; Elephantimorpha Shoshani, Golenberg & Yang, 1998; Plesielephantiformes Shoshani, Sanders & Tassy, 2001; Elephantiformes Zagorodnyuk, 2008;
	Proboscidiae J.E. Gray, 1821; Proboscidii Chenu, 1854; Proboscidia R. Owen, 1858; Pachytheria Ameghino, 1889; Elephantotheria Kalandadze & Rautian, 1992; Probosciformes Kinman, 1994; Elephantimorpha Shoshani, Golenberg & Yang, 1998; Plesielephantiformes Shoshani, Sanders & Tassy, 2001; Elephantiformes Zagorodnyuk, 2008;
Rodziny
	13 rodzin (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	13 rodzin (w tym 12 wymarłych) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Trąbowce^[11] (Proboscidea) – rząd dużych ssaków z infragromady ssaków wyższych (Eutheria), ze słoniami, jako jedynymi żyjącymi przedstawicielami.

Występowanie

Zamieszkują Afrykę i Azję.

Opis

Współcześnie trąbowce są największymi zwierzętami lądowymi. Wyróżniają się obecnością trąby. Jest ona skomplikowanym narządem powstałym przez zrośnięcie się górnej wargi i nosa. Trąbę tworzy kilkanaście tysięcy włókien mięśniowych, co nadaje jej elastyczność. Koniec trąby jest zakończony jednym lub dwoma (zależnie od gatunku) palczastymi wyrostkami i jest bardzo wrażliwy na dotyk. Narząd ten służy do zbierania i przenoszenia do pyska pokarmu i wody, jako broń i do komunikacji dotykowej z innymi osobnikami.

Pochodzenie i pokrewieństwo

Trąbowce pojawiły się w zapisie kopalnym we wczesnym eocenie, ale przypuszczalnie wyewoluowały wcześniej. Niekiedy do trąbowców zalicza się niewielką rodziną prymitywnych antrakobunidów (Anthracobunidae), z której najprawdopodobniej wywodzą się właściwe trąbowce.

Badania genetyczne dowiodły, że trąbowce są spokrewnione blisko z brzegowcami (Sirenia) i góralkowcami (Hyracoidea). Nieoczekiwanie odkryto powiązania molekularne z innymi grupami rdzennie afrykańskich ssaków, takimi jak ryjkonosowe (Macroscelidea) i rurkozębne, czyli mrówniki (Tubulidentata). Łącznie z kilkoma innymi wymarłymi już rzędami ssaków łączy się je w oddzielny klad Afrotheria.

Systematyka

Obecnie do rzędu trąbowców należy jedna występująca współcześnie rodzina^[12]^[13]^[11]:

Elephantidae J.E. Gray, 1821 – słoniowate

Opisano również rodziny wymarłe^[14]:

Amebelodontidae Barbour, 1927
Barytheriidae Andrews, 1906 – baryteria
Choerolophodontidae Gaziry, 1976
Deinotheriidae Bonaparte, 1841 – deinoteria
Gomphotheriidae Osborn, 1921 – gomfotery
Hemimastodontidae McKenna, Bell, Shoshani & Tassy, 1997
Mammutidae Hay, 1922 – mastodonty
Moeritheriidae Andrews, 1906
Numidotheriidae Shoshani & Tassy, 1992
Palaeomastodontidae Andrews, 1906
Phiomiidae Kalandadze & Rautian, 1992
Stegodontidae Osborn, 1918

Rodzaje wymarłe o niepewnej pozycji systematycznej i nie sklasyfikowane w żadnej z powyższych rodzin^[14]:

Arcanotherium Delmer, 2009^[15] – jedynym przedstawicielem był Arcanotherium savagei (Court, 1995)
Dagbatitherium Hautier, Tabuce, Mourlam, Kassegne, Amoudji, Orliac, Quillévéré, Charruault, Johnson & Guinot, 2021^[16] – jedynym przedstawicielem był Dagbatitherium tassyi Hautier, Tabuce, Mourlam, Kassegne, Amoudji, Orliac, Quillévéré, Charruault, Johnson & Guinot, 2021
Eritherium Gheerbrant, 2009^[17] – jedynym przedstawicielem był Eritherium azzouzorum Gheerbrant, 2009
Eritreumm Shoshani, Walter, Abraha, Berhe, Tassy, Sanders, Marchant, Libsekal, Ghirmai & Zinner, 2006^[18] – jedynym przedstawicielem był Eritreum melakeghebrekristosi Shoshani, Walter, Abraha, Berhe, Tassy, Sanders, Marchant, Libsekal, Ghirmai & Zinner, 2006.
Saloumia Tabuce, Sarr, Adnet, Lebrun, Lihoreau, Martin, Sambou, Thiam & Hautier, 2019^[19] – jedynym przedstawicielem był Saloumia gorodiskii Tabuce, Sarr, Adnet, Lebrun, Lihoreau, Martin, Sambou, Thiam & Hautier, 2019.

Przypisy

↑ J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 96. (łac.).
↑ J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821. (ang.).
↑ J.-Ch. Chenu: Encyclopédie d’histoire naturelle; ou, traité complet de cette science d’après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Buffon, Daubenton, Lacépède, G. Cuvier, F. Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire, Latreille, De Jussieu, Brongniart, etc.. Cz. 10: Rongeurs et pachydermes. Paris: Maresq, 1850, s. 120. (fr.).
↑ R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).
↑ F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 631, 1889. (hiszp.).
↑ H.Н. Каландадзе & А.С. Раутиан: Система млекопитающих и историческая зоогеография. W: Филогенетика млекопитающих. Москва: Издательство Московского университета, 1992, s. 107. (ros.).
↑ K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 38. (ang.).
↑ J. Shoshani, E.M. Golenberg & H. Yang. Elephantidae phylogeny morphological versus molecular results. „Acta Theriologica”. Supplement 5. 43, s. 93, 1998. (ang.).
↑ J. Shoshani, W.J. Sanders & P. Tassy: Elephants and other proboscideans: a summary of recent findings and new taxonomic suggestions. W: The World of Elephants. Rome: International Congress, 2001, s. 677. (ang.).
↑ І.В. Загороднюк. Наукові назви рядів ссавців: від описових до уніфікованих. „Вісник Львів. Ун-ту”. Серія біологічна. 48, s. 36, 2008. (ukr.).
↑ ^a ^b Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).
↑ C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ ^a ^b J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Proboscidea Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-08-22] (ang.).
↑ C. Delmer. Reassessment of the generic attribution of Numidotherium savagei and the homologies of lower incisors in proboscideans. „Acta Palaeontologica Polonica”. 54 (4), s. 563, 2009. DOI: 10.4202/app.2007.0036. (ang.).
↑ L. Hautier, R. Tabuce, M.J. Mourlam, K.E. Kassegne, Y.Z. Amoudji, M.J. Orliac, F. Quillévéré, A. Charruault, A.K.C. Johnson & G. Guinot. New Middle Eocene proboscidean from Togo illuminates the early evolution of the elephantiform-like dental pattern. „Proceedings of the Royal Society B”. Biological Sciences. 288 (1960), s. 2, 2021. DOI: 10.1098/rspb.2021.1439. (ang.).
↑ E. Gheerbrant. Paleocene emergence of elephant relatives and the rapid radiation of African ungulates. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 106 (26), s. 10717, 2009. DOI: 10.1073/pnas.0900251106. (ang.).
↑ J. Shoshani, R.C. Walter, M. Abraha, S. Berhe, P. Tassy, W.J. Sanders, G.H. Marchant, Y. Libsekal, T. Ghirmai & D. Zinner. A proboscidean from the late Oligocene of Eritrea, a „missing link” between early Elephantiformes and Elephantimorpha, and biogeographic implications. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 103 (45), s. 17296, 2006. DOI: 10.1073/pnas.0603689103. (ang.).
↑ R. Tabuce, R. Sarr, S. Adnet, R. Lebrun, F. Lihoreau, J.E. Martin, B. Sambou, M. Thiam & L. Hautier. Filling a gap in the proboscidean fossil record: a new genus from the Lutetian of Senegal. „Journal of Paleontology”. 94 (3), s. 583, 2019. DOI: 10.1017/jpa.2019.98. (ang.).

Linki zewnętrzne

Schemat rozwoju trąbowców + rekonstrukcje wyglądu gatunków wymarłych

[ill-1] J.K.W. Illiger: Prodromus systematis mammalium et avium: additis terminis zoographicis utriusque classis, eorumque versione germanica. Berolini: Sumptibus C. Salfeld, 1811, s. 96. (łac.).

[gray-2] J.E. Gray. On the Natural Arrangment of Vertebrose Animals. „The London Medical Repository”. 15, s. 305, 1821. (ang.).

[che-3] J.-Ch. Chenu: Encyclopédie d’histoire naturelle; ou, traité complet de cette science d’après les travaux des naturalistes les plus éminents de tous les pays et de toutes les époques: Buffon, Daubenton, Lacépède, G. Cuvier, F. Cuvier, Geoffroy Saint-Hilaire, Latreille, De Jussieu, Brongniart, etc.. Cz. 10: Rongeurs et pachydermes. Paris: Maresq, 1850, s. 120. (fr.).

[owen-4] R. Owen. On the characters, principles of division, and primary groups of the class Mammalia. „Journal of the Proceedings of the Linnean Society of Zoology”. 2, s. 37, 1858. (ang.).

[ame-5] F. Ameghino. Contribución al conocimiento de los mamiferos fósiles de la República Argentina. „Acta de la Academia Nacional de Ciencias Exactas”. 6, s. 631, 1889. (hiszp.).

[kal&rau-6] H.Н. Каландадзе & А.С. Раутиан: Система млекопитающих и историческая зоогеография. W: Филогенетика млекопитающих. Москва: Издательство Московского университета, 1992, s. 107. (ros.).

[kin-7] K.E. Kinman: The Kinman System: Toward a Stable Cladisto−Eclectin. Classification of Organisms (Living and Extinct). Kansas, Hays: K.E. Kinman, 1994, s. 38. (ang.).

[sho&inni98-8] J. Shoshani, E.M. Golenberg & H. Yang. Elephantidae phylogeny morphological versus molecular results. „Acta Theriologica”. Supplement 5. 43, s. 93, 1998. (ang.).

[sho&inni01-9] J. Shoshani, W.J. Sanders & P. Tassy: Elephants and other proboscideans: a summary of recent findings and new taxonomic suggestions. W: The World of Elephants. Rome: International Congress, 2001, s. 677. (ang.).

[zah-10] І.В. Загороднюк. Наукові назви рядів ссавців: від описових до уніфікованих. „Вісник Львів. Ун-ту”. Серія біологічна. 48, s. 36, 2008. (ukr.).

[miiz-11] Nazwy zwyczajowe za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 23. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[mdd-12] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-08-22]. (ang.).

[icmw-13] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of the Mammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 118. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[zij-14] J.S.J.S. Zijlstra J.S.J.S., Proboscidea Illiger, 1811, Hesperomys project (Version 23.8.0), DOI: 10.5281/zenodo.7654755 [dostęp 2023-08-22] (ang.).

[del-15] C. Delmer. Reassessment of the generic attribution of Numidotherium savagei and the homologies of lower incisors in proboscideans. „Acta Palaeontologica Polonica”. 54 (4), s. 563, 2009. DOI: 10.4202/app.2007.0036. (ang.).

[hau&inni-16] L. Hautier, R. Tabuce, M.J. Mourlam, K.E. Kassegne, Y.Z. Amoudji, M.J. Orliac, F. Quillévéré, A. Charruault, A.K.C. Johnson & G. Guinot. New Middle Eocene proboscidean from Togo illuminates the early evolution of the elephantiform-like dental pattern. „Proceedings of the Royal Society B”. Biological Sciences. 288 (1960), s. 2, 2021. DOI: 10.1098/rspb.2021.1439. (ang.).

[ghe-17] E. Gheerbrant. Paleocene emergence of elephant relatives and the rapid radiation of African ungulates. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 106 (26), s. 10717, 2009. DOI: 10.1073/pnas.0900251106. (ang.).

[sho&inni-18] J. Shoshani, R.C. Walter, M. Abraha, S. Berhe, P. Tassy, W.J. Sanders, G.H. Marchant, Y. Libsekal, T. Ghirmai & D. Zinner. A proboscidean from the late Oligocene of Eritrea, a „missing link” between early Elephantiformes and Elephantimorpha, and biogeographic implications. „Proceedings of the National Academy of Sciences”. 103 (45), s. 17296, 2006. DOI: 10.1073/pnas.0603689103. (ang.).

[tab&inni-19] R. Tabuce, R. Sarr, S. Adnet, R. Lebrun, F. Lihoreau, J.E. Martin, B. Sambou, M. Thiam & L. Hautier. Filling a gap in the proboscidean fossil record: a new genus from the Lutetian of Senegal. „Journal of Paleontology”. 94 (3), s. 583, 2019. DOI: 10.1017/jpa.2019.98. (ang.).

[11]

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

[19]