Torfowiec płowy
Torfowiec płowy (Sphagnum subfulvum Sjors) – gatunek mchu z rodziny torfowcowatych (Sphagnaceae). Występuje w Europie, Azji i Ameryce Północnej[4].
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Klasa | |
| Rząd | |
| Rodzina | |
| Rodzaj | |
| Gatunek |
torfowiec płowy |
| Nazwa systematyczna | |
| Sphagnum subfulvum Sjors Svensk Bot. Tidskr. 38: 404 1944[3] | |
Rozmieszczenie geograficzne
edytujW Europie rzadki w obszarze wpływu klimatu silnie oceanicznego, częstszy, choć również nieliczny i rozproszony w strefie klimatu umiarkowanego i kontynentalnego. W strefie borealnej rośnie od Norwegii za zachodzie przez Szwecję i Finlandię po północno-wschodnią część Rosji aż do Uralu, gdzie jest rozproszony. W strefie klimatu umiarkowanego jest rozproszony na południu Półwyspu Skandynawskiego, w krajach bałtyckich i zachodniej Rosji, rzadki w kontynentalnej zachodniej i środkowej Europie – podawany z Polski, Austrii, Szwajcarii i północnych Włoch. W strefie okołośródziemnomorskiej jest znany z gór Piryn i Riła w Bułgarii. W strefie arktycznej i śródziemnomorskiej nie został odnotowany[5].
W Polsce znany jest tylko z jednego stanowiska w północno-zachodniej części kraju[6].
Morfologia i anatomia
edytuj- Pokrój
- Torfowiec średniego rozmiaru (bardzo rzadko duży[7]), miękki i wiotki, tworzący luźne darnie koloru od zielonego do żółtobrązowego, złotobrązowego, pomarańczowobrązowego i brązowego, z metalicznym odcieniem w warunkach suchych; w miejscach otwartych darnie mogą być czerwonawe, czerwonawofioletowe lub purpurowe[5][7].
- Główki
- Duże[7], spłaszczone[5].
- Pęczki
- Zazwyczaj składające z trzech, rzadziej czterech gałązek; dwie gałązki odstające są dość długie i zwężające się ku końcowi, gałązki zwisające – jedna, rzadziej dwie – różnej długości[5], krótsze bądź dłuższe od gałązek odstających[7].
- Łodyżki
- Nieszczególnie grube, do 0,9 mm średnicy[7], brązowe, z dobrze rozwiniętą trzy- rzadziej czterowarstwową korą zbudowaną z nadętych komórek wodnych. Cylinder wewnętrzny zbudowany jest z kilku warstw małych, grubościennych komórek, ciemnobrązowy do niemalże czarnego, pozbawiony miejscowego czerwonego zabarwienia[7]. Łodyżki gałązkowe mają dobrze wykształcone komórki retortowe z wyraźną, dość długą szyjką[5].
- Listki łodyżkowe
- Do 1,5 mm długości[7], szeroko językowate do trójkątno-językowatych (językowato-trójkątnych[7]), wzniesione, z zaokrąglonym, obciętym kończykiem, czasami nieco wyszarpanym[5][7]. Komórki wodne przedzielone na pół, zazwyczaj bez listewek[5], jeśli występują, są delikatne i nieliczne[7].
- Listki gałązkowe
- Średniej wielkości, najczęściej poniżej 2 mm[7], jajowate[5], jajowato-lancetowate[7], nieco odstające od łodyżki, zachodzące na siebie bądź rozmieszczone nieco luźniej; nie są ułożone w charakterystycznych pięciu szeregach. Część szczytowa listka wydaje się ostra w efekcie podwiniętych krawędzi, kończyk obcięty[7]. Komórki wodne są większe w nasadowych częściach listków, po stronie grzbietowej są mocne nadęte w przekroju poprzecznym i mają eliptyczne pory rozmieszczone głównie wzdłuż ścian komisuralnych, po stronie brzusznej w przekroju są płaskie bądź nieco tylko wypukłe, a pory są zlokalizowane w krawędziowych strefach części bazalnej listka[5][7]. W przekroju poprzecznym komórki chlorofilowe trójkątne do trapezowych, z cienkimi, najczęściej brązowymi ścianami; są wąsko otwarte po stronie grzbietowej listka i szeroko otwarte po stronie brzusznej[5][7].
- Gatunki podobne
- Może być mylony z torfowcem pierzastym S. subnitens, od którego różni się kolorem łodyżek i listkami łodyżkowymi. U S. subnitens są brązowe do fioletowych, czasami czerwone w okolicy główki, u S. subfulvum są ciemnobrązowe do prawie czarnych. Listki łodyżkowe torfowca płowego mają zaokrąglony, nieco wyszarpany wierzchołek, u torfowca pierzastego krawędzie szczytu są podwinięte, przez co wydaje się on zaostrzony lub wąsko zaokrąglony, choć także nieco wyszarpany, ząbkowany[8].
Ekologia i biologia
edytujWystępuje na mezotroficznych bądź umiarkowanie eutroficznych torfowiskach[7], często razem z torfowcem brodawkowatym, torfowcem brunatnym, torfowcem ostrolistnym, torfowcem Warnstorfa[5].
Ochrona
edytujGatunek jest objęty w Polsce ochroną od 2001 roku. W latach 2001–2004 podlegał ochronie częściowej, w latach 2004–2014 ochronie ścisłej, a od 2014 roku ponownie objęty jest ochroną częściową, na podstawie Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin[9][10][11].
Przypisy
edytuj- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-26] (ang.).
- ↑ B. Goffinet, W.R. Buck, Classification of the Bryophyta, University of Connecticut, 2008– [dostęp 2015-05-24] (ang.).
- ↑ Sphagnum subfulvum Sjörs. The World Flora Online. [dostęp 2024-08-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2023-05-10)]. (ang.).
- ↑ Richard E. Andrus: Sphagnum subfulvum. [w:] Bryophyte Flora of North America vol. 1 [on-line]. [dostęp 2015-05-31]. (ang.).
- ↑ a b c d e f g h i j k Laine i in. 2018 ↓, s. 154–157.
- ↑ Iwona Melosik: Sphagnum subfulvum Sjors, a new species of peat-moss in Poland. W: M Krzakowa, M Drapikowska: Biological Bulletin of Poznań. Wyd. 34. T. Second Bryological Conference: Genetic aspects in taxonomy of bryophytes, 14-15 October 1997, Poznań, Abstracts. 1997, s. 106.
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Stebel 2017 ↓, s. 99–100.
- ↑ Stebel 2017 ↓, s. 99–100.
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 11 września 2001 r. w sprawie listy gatunków roślin rodzimych dziko występujących objętych ochroną gatunkową ścisłą częściową oraz zakazów właściwych dla tych gatunków i odstępstw od tych zakazów (Dz.U. z 2001 r. nr 106, poz. 1167).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 lipca 2004 r. w sprawie gatunków dziko występujących roślin objętych ochroną (Dz.U. z 2004 r. nr 168, poz. 1764).
- ↑ Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej roślin (Dz.U. z 2014 r. poz. 1409).
Bibliografia
edytuj- Karolina Lubliner-Mianowska: Torfowce. Opisy i klucze do oznaczania gatunków krajowych. Wyd. 1. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1957.
- Jukka Laine, Kjell Ivar Flatberg, Pirkko Harju, Tuuli Timonen, Kari Minkkinen, Anna Laine, Eava-Stiina Tuittila, Haari Vasander: Spaghnum Mosses – The Stars of European Mires. Helsinki: University of Helsinki – Department of Forest Sciences, Sphagna Ky, 2018. ISBN 978-951-51-3143-0.
- Adam Stebel: Torfowce Leśnego Kompleksu Promocyjnego „Lasy Środkowopomorskie” (Pomorze Zachodnie). Sianów: Nadleśnictwo Karnieszewice, 2017. ISBN 978-83-937066-3-1.