Topola eufracka

Topola eufracka
	; Topole eufrackie na obrzeżach pustyni Gobi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	malpigiowce
Rodzina	wierzbowate
Rodzaj	topola
Gatunek	topola eufracka
	Nazwa systematyczna
	Populus euphratica Oliv.; Voy. Emp. Othoman 3: 449 1807
Synonimy
	Populus diversifolia Schrenk ex Fisch. & C. A. Mey.;
	Populus diversifolia Schrenk ex Fisch. & C. A. Mey.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Multimedia w Wikimedia Commons

Topola eufracka (Populus euphratica Oliv.) – gatunek topoli z rodziny wierzbowatych (Salicaceae). Rodzimy obszar jego występowania obejmuje Afrykę Północną (Libia, Algieria, Egipt), Azję Zachodnią, Kaukaz i Azję Środkową po Chiny (Afganistan, Pakistan, Iran, Irak, Izrael, Jordania Syria, Turcja, Armenia, Kazachstan, Tadżykistan, Turkiestan, Uzbekistan; w Chinach prowincje: Gansu, Nei Monggol, Qinghai, Xinjiang)^[5]. Jedyne stanowisko w Europie znajduje się w pobliżu Alicante w Hiszpanii, gdzie występuje klonalnie rozrośnięty okaz żeński, prawdopodobnie introdukowany tu przez Maurów^[6].

Morfologia

Pokrój: Średniej wysokości drzewo o gęstej koronie^[7]
Pień: Osiąga wysokość do 15 m i obwód do 2,5 m. Jest często powyginany i zazwyczaj rozwidlony. Kora na starych drzewach jest gruba, szorstka z nieregularnymi, pionowymi bruzdami. Ma oliwkową barwę^[7].
Liście: Są silnie zróżnicowane. Młode, występujące na szczycie pędów są podłużne, podobne do liści wierzby białej, starsze, znajdujące się w dolnych częściach pędów mają kształt od romboidalnego do okrągłego. Ogonki liściowe długie^[8].
Kwiaty: Zebrane w rozdzielnopłciowe kwiatostany zwane kotkami. Kotki męskie mają długość 2,5–5 cm, żeńskie 5–7 cm^[7].
Owoc: Jajowato-lancetowate torebki o długości 7–12 mm, osadzone na szypułkach o długości 4–5 mm. Nasiona z jedwabistymi włoskami^[7].

Biologia i ekologia

Rośnie w subtropikalnych lasach liściastych, na wzgórzach, w miejscach o umiarkowanej wilgotności. lasy liściaste i suche lasy umiarkowanej. Wymaga dużo światła dla normalnego rozwoju. Obecnie jest w dużym stopniu wycięta na opał, jednak nadal w wielu miejscach wzdłuż cieków wodnych i ich dopływów tworzy gęste lasy mieszane z dodatkiem wierzb, tamaryszków, morw. Rośnie także na obszarach okresowo zalewanych i nieużytkach^[7]. Jest gatunkiem lasotwórczym łęgów typu tugaj^[9].

Rośnie na obszarach o wysokości do 4000 m n.p.m., o temperaturach rocznych od -5 do +52 °C i rocznej sumie opadów 75-200 mm. Rośnie na glebach kamienistych i piaszczystych o pH 5-6,5. Toleruje wysoki stopień zasolenia gleby. Unika natomiast gleb o złym napowietrzeniu i małej ilości wody^[7].

Zastosowanie

Na obszarze swojego występowania jest jednym z głównych źródeł grubego drewna^[8]. Jest lekkie i średnio twarde, łatwe do obróbki, nadaje się do toczenia. Wykorzystywane jest na opał, do produkcji papieru oraz w stolarstwie i budownictwie. W budownictwie używane jest do szalunków, w stolarstwie wykonuje się z niego sklejki, pudełka do zapałek, podkłady szynowe, protezy kończyn, obcasy do butów, szpulki i in. przedmioty^[7].
Miejscowa ludność wykorzystuje młode pędy i liście jako paszę dla kóz. Przycięte pędy szybko się odnawiają^[8].

Udział w kulturze

Znawcy roślin biblijnych są zgodni, że topola ta jest wymieniona w kilku miejscach w Biblii, jako topola, wierzbo-topola, lub tam, gdzie jest mowa o drżeniu liści. Wynika to ze znaczenia słów hebrajskich, kontekstu wydarzeń oraz faktów, że gatunek ten ma liście zróżnicowane morfologicznie (młodociane są podobne do liści wierzby), długoogonkowe (drżące na wietrze) i jest pospolity w Izraelu^[8]. Jest 7 miejsc w Biblii, w których gatunek ten jest wymieniony: Kpł 23,40; 26,36, 2 Sm 5,23-24, 1 14,14-15, Ps 84,6; 137,1-3, Iz 7,2^[10].

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).
↑ The Plant List. Populus euphratica. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2015-01-07]. (ang.).
↑ Populus euphratica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].
↑ Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 330. ISBN 978-842466346.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Populus euphratica. Worl Agroforestry Centre. [dostęp 2015-01-03].
↑ ^a ^b ^c ^d Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.
↑ PetraP. Lang PetraP. i inni, Growth and water use of Populus euphratica trees and stands with different water supply along the Tarim River, NW China, „Forest Ecology and Management”, 380, 2016, s. 139–148, DOI: 10.1016/j.foreco.2016.08.049 [dostęp 2024-10-23] (ang.).
↑ Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-10] (ang.).

[3] The Plant List. Populus euphratica. [w:] The Plant List [on-line]. [dostęp 2015-01-07]. (ang.).

[iucn-4] Populus euphratica, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[grin-5] Germplasm Resources Information Network (GRIN). [dostęp 2015-01-03].

[maarten-6] Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 330. ISBN 978-842466346.

[agroforestry-7] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Populus euphratica. Worl Agroforestry Centre. [dostęp 2015-01-03].

[rb-8] Zofia Włodarczyk: Rośliny biblijne. Leksykon. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2011. ISBN 978-83-89648-98-3.

[9] PetraP. Lang PetraP. i inni, Growth and water use of Populus euphratica trees and stands with different water supply along the Tarim River, NW China, „Forest Ecology and Management”, 380, 2016, s. 139–148, DOI: 10.1016/j.foreco.2016.08.049 [dostęp 2024-10-23] (ang.).

[10] Flowers in Israel. [dostęp 2015-01-03].

[5]

[6]

[1]

[2]

[3]

[4]

[7]

[8]

[9]

[10]