Wikipedia

Tomasz Rybotycki

oficer dyplomowany Wojska Polskiego

Tomasz Kazimierz Rybotycki (ur. 11 lipca 1894 w Buczaczu lub w Złotym Potoku, zm. 25 października 1974 w Londynie[1]) – oficer dyplomowany piechoty Wojska Polskiego, wydawca i księgarz w Anglii, kontynuator działalności Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera.

Tomasz Kazimierz Rybotycki
Ilustracja
pułkownik dyplomowany piechoty pułkownik dyplomowany piechoty
Data i miejsce urodzenia

11 lipca 1894
Buczacz lub Złoty Potok

Data i miejsce śmierci

25 października 1974
Londyn

Przebieg służby
Lata służby

1914–1974

Siły zbrojne

Armia Austro-Węgier
Błękitna Armia
Wojsko Polskie
Polskie Siły Zbrojne

Jednostki

57 Pułk Piechoty

Stanowiska

dowódca pułku

Główne wojny i bitwy

I wojna światowa
wojna polsko-bolszewicka
II wojna światowa
kampania wrześniowa

Odznaczenia
Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari Krzyż Niepodległości Krzyż Walecznych (1920–1941, czterokrotnie) Złoty Krzyż Zasługi (II RP) Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921 Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości Komandor Orderu Korony Rumunii Medal Pamiątkowy Wielkiej Wojny (Francja) Medal Zwycięstwa (międzyaliancki)
Kurs podchorążych rezerwy 14 DP. Płk Tomasz Rybotycki przyjmuje 7,92 mm ręczny km Browning wz. 28, dar dla wojska od młodzieży z Międzychodu; 29-11-1938
Święto 57 pp - d-ca płk Tomasz Rybotycki wręcza odznakę pułkową ambasadorowi Rumunii Richardowi Franassovici; maj 1939

Biogram

edytuj
 
Strona tytułowa książki "Shakespeare. Szekspir w opowiadaniach dla młodzieży" w opracowaniu Ireny Rybotyckiej, Wydawnictwo Polskie R. Wegnera, Niemcy 1947/1948
 
F. Antoni Ossendowski: „Puszcze polskie”. Seria „Cuda Polski” (Tern (Rybitwa) Book, Londyn 1953)

Urodził się 11 lipca 1894 roku[2][3] w Buczaczu lub w Złotym Potoku[2], w rodzinie Karola i Ludwiki z domu Pijałkowskiej[4] lub Eckert[3]. Tamże w roku 1913 ukończył gimnazjum. Był członkiem Organizacji Młodzieży Niepodległościowej „Zarzewie” oraz Polskich Drużyn Strzeleckich od chwili ich powstania[4].

W czasie I wojny światowej, od sierpnia 1914 służył w armii austriackiej. W roku 1915 został ranny i dostał się do niewoli rosyjskiej. Przebywał w Syzraniu, gdzie od lipca 1917 współorganizował utworzenie wojsk polskich. Jego oddział w roku 1919 dołączył do polskiej Dywizji Syberyjskiej, w której Rybotyckiemu przydzielono funkcję szefa oddziału operacyjnego. Po klęsce w walkach z bolszewikami przedarł się do Mandżurii i przez Daleki Wschód powrócił do Polski[4] w roku 1920[3]. Został szefem oddziału operacyjnego samodzielnej brygady syberyjskiej i dowódcą batalionu w 1 pułku syberyjskim[4]. Za udział w wojnie polsko-bolszewickiej został odznaczony Krzyżem Srebrnym Virtuti Militari[3][5]. 1 czerwca 1921 roku pełnił służbę w 82 pułku piechoty (byłym 1 pułku syberyjskim)[6].

W 1921 roku został powołany do Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie, w charakterze słuchacza II Kursu Normalnego 1921–1923. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu kapitana ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 1002. lokatą w korpusie oficerów piechoty[7]. Z dniem 1 września 1923 roku, po ukończeniu kursu i otrzymaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego, został przydzielony do Oddziału II Sztabu Generalnego w Warszawie[8][9][10][11][12]. Jesienią 1923 pełnił tam funkcję koordynatora wywiadu ofensywnego, a następnie kierował Referatem B Służby Wywiadowczej Ofensywnej[13]. W sierpniu 1924 został przydzielony z Oddziału II SG do macierzystego 82 pp i odkomenderowany z dniem 20 sierpnia 1924 do Oddziału V SG[14]. 10 września tego roku został przydzielony do Oddziału I SG na stanowisko kierownika referatu[15]. W latach 1925–1928 pełnił służbę w Kierownictwie Marynarki Wojennej w Warszawie[16]. W czasie studiów oraz pełniąc służbę sztabową pozostawał oficerem nadetatowym 82 pułku piechoty w Brześciu nad Bugiem[9][10][11][12]. 12 kwietnia 1927 roku awansował na majora ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1927 roku i 93. lokatą w korpusie oficerów piechoty.

W 1929 roku ożenił się z Ireną Wandą Wegner, córką Rudolfa Wegnera, właściciela Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera. Pozostając czynnym wojskowym, pracował też w wydawnictwie (m.in. opracowywał mapy dla serii „Cuda Polski”[17]) i był przewidziany przez teścia na swojego następcę[3].

W czerwcu 1930 roku został przeniesiony z 68 Pułku Piechoty we Wrześni do 21 Dywizji Piechoty Górskiej w Bielsku na stanowisko szefa sztabu[18][19]. W październiku 1932 roku został przeniesiony do Dowództwa Okręgu Korpusu Nr II w Lublinie[20][21]. 28 września 1933 roku otrzymał przeniesienie do 54 pułku piechoty Strzelców Kresowych w Tarnopolu na stanowisko dowódcy batalionu[22]. 27 czerwca 1935 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 21. lokatą w korpusie oficerów piechoty. 4 lipca 1935 roku otrzymał przeniesienie do 5 pułku strzelców podhalańskich w Przemyślu na stanowisko zastępcy dowódcy pułku[23]. Następnie został przeniesiony do 57 pułku piechoty wielkopolskiej w Poznaniu na stanowisko I zastępcy dowódcy pułku. W okresie od listopada 1938 roku do marca 1939 roku pełnił obowiązki dowódcy pułku, w zastępstwie pułkownika dyplomowanego Stanisława Grodzkiego, który był słuchaczem Kursu Doskonalącego dla oficerów dyplomowanych przy Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. W lipcu 1939 roku został mianowany dowódcą 57 pułku piechoty. Na czele tego oddziału walczył w kampanii wrześniowej[24][25][a]. Zadaniem pułku była obrona Poznania. 2 września pułk otrzymał jednak rozkaz opuszczenia miasta i wycofywał się na wschód z Armią Poznań, biorąc następnie udział w bitwie nad Bzurą. 16 września pułk został rozbity podczas ataku niemieckiej dywizji pancernej[26]. Rybotycki dostał się do niewoli i został osadzony w Oflagu VII A Murnau, gdzie przebywał do końca wojny[3][27].

W kwietniu 1945 roku, po oswobodzeniu z niewoli, został oficerem łącznikowym Polskiej Misji Wojskowej w amerykańskiej strefie okupacyjnej Niemiec i stacjonował we Frankfurcie. Pod koniec 1945 roku dołączyła tam do niego żona i oboje zaczęli starania o wznowienie działalności Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera (R. Wegner zmarł w roku 1941). Rybotycki został kierownikiem utworzonej przy PMW placówki Welfare and Printing Team. Rybotyccy uzyskali zezwolenie na druk książek o tematyce religijnej i edukacyjnej; zaproponowany zestaw objął 12 pozycji[27]. Udało im się też odzyskać dawne matryce drukarskie z Norymbergi, gdzie Rudolf Wegner drukował książki dla dzieci[28]. Wznowione Wydawnictwo Polskie R. Wegnera rozpoczęło działalność w Norymberdze w roku 1945, a na początku roku 1946 zaczęły ukazywać się książki. Po kilku miesiącach małżeństwo Rybotyckich musiało nagle opuścić Niemcy w związku z przekazaniem przez aliantów placówek polskich rządowi komunistycznemu, Rybotyckiemu udało się jednak dokończyć druk zaplanowanych pozycji[27], które ukazywały się do roku 1948[29]. Ostatecznie wraz z 2 Korpusem Polskim wyjechał do Anglii i osiedlił się w Londynie. Służbę w wojsku zakończył w randze pułkownika[3].

Równocześnie Rybotyccy reaktywowali Wydawnictwo Polskie R. Wegnera w Warszawie; kierowała nim ich przedstawicielka, Anna Łempicka. Firma rozwijała się dobrze, jednak dochody nie mogły być przekazywane za granicę, a w roku 1950 wydawnictwo zostało upaństwowione i zlikwidowane[3][27].

W Londynie Rybotyccy uzyskali honoraria za książki wydawnictwa Wegnera opublikowane w czasie wojny przez emigracyjne Ministerstwo Oświaty, co pozwoliło im (wraz z Wandą Rybotycką) na uruchomienie w roku 1947 wydawnictwa Tern (Rybitwa) Book Co. Ltd.[b] Wydawali głównie dawne pozycje Wydawnictwa Polskiego R. Wegnera, m.in. wybrane książki z serii „Biblioteka Laureatów Nobla” i „Cuda Polski”[27][30]. Największe powodzenie odniosło wznowienie książki kucharskiej „Jak gotować” Marii Disslowej, wydanej także w języku angielskim pt. „Continental European Cooking”. Do nowych pozycji należała m.in. książka Zofii Kossak-Szatkowskiej „Dziedzictwo” (1956)[31] oraz powieść polityczna Sir Philipa Gibbsa „Wolność nie ma ceny” z okazji 10 rocznicy powstania warszawskiego (Londyn 1954 – tom 1; 1955 – tom 2[32])[3]. Tytuł oryginalny „No Price for Freedom” oraz przekłady rozeszły się w łącznym nakładzie blisko 500 tys. egzemplarzy[27]. Powieść Zofii Kossak nie odniosła natomiast sukcesu, gdyż została zbojkotowana przez polską emigrację z powodu powrotu autorki do PRL. W efekcie wydawnictwo Tern (Rybitwa) znalazło się w kłopotach finansowych i znacznie ograniczyło działalność[3].

Rybotycki był aktywnym działaczem emigracji polskiej w Anglii; propagował kulturę polską i działalność wydawniczą. Był członkiem Stowarzyszenia Polskich Kombatantów i powiernikiem polskiego Domu Pisarzy. Zmarł 25 października 1974 w Londynie[1][2] i został pochowany na tamtejszym St. Mary's Cemetery[33][3] (według innego źródła na cmentarzu Wandsworth[2]). Jego symboliczny grób znajduje się na warszawskich Powązkach (kwatera 198-2-19,20)[1].

 
Grób symboliczny na warszawskich Powązkach

Ordery i odznaczenia

edytuj

Uwagi

edytuj
  1. ↑ W niektórych dokumentach dotyczących 57. pułku piechoty opisywany jest jako „Tadeusz Kazimierz Rybotycki”.
  2. ↑ „Rybitwa” (ang. Tern) było akronimem od nazwiska i imion założycieli wydawnictwa: Rybotyccy, Irena, Tomasz, Wanda.

Przypisy

edytuj
  1. ↑ a b c Cmentarz Stare Powązki: TADEUSZ WEGNER, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-04-25].
  2. ↑ a b c d Z żałobnej karty. „Biuletyn”. Nr 27, s. 108, Grudzień 1974. Koło Lwowian w Londynie. 
  3. ↑ a b c d e f g h i j k Zdzisław Jagodziński. W pierwszą rocznicę zgonu Ireny Rybotyckiej. Krzewicielka polskiej książki. „Dziennik Polski”, s. 6, 12 kwietnia 2000. Londyn. 
  4. ↑ a b c d e f g h i j k l Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest?. Wyd. II popr. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1938, s. 641. [dostęp 2017-09-21].
  5. ↑ Franciszek Dindor-Ankowicz: Zarys historji wojennej pułków polskich 1918-1920. 82 Syberyjski pułk piechoty. Warszawa: Wojskowe Biuro Historyczne, 1929, s. 46–47. [dostęp 2017-09-21].
  6. ↑ Spis oficerów służących czynnie w dniu 1.6.1921 r. Dodatek do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 37 z 24 września 1921 roku, s. 215, 854.
  7. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Załącznik do Dziennika Personalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 8 czerwca 1922 roku, Zakłady Graficzne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1922, s. 54.
  8. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 58 z 6 września 1923 roku, s. 545.
  9. ↑ a b Rocznik Oficerski 1923, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 9, 361, 413.
  10. ↑ a b Rocznik Oficerski 1924, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Oddział V Sztabu Generalnego Wojska Polskiego, Warszawa 1924, s. 9, 314, 357.
  11. ↑ a b Lista oficerów Sztabu Generalnego, Oddział V Sztabu Generalnego Ministerstwa Spraw Wojskowych (stan z dnia 31 grudnia 1925 roku), Drukarnia Sztabu Generalnego, Warszawa 1926, s. 22.
  12. ↑ a b Rocznik Oficerski 1928, Ministerstwo Spraw Wojskowych, Warszawa 1928, s. 125, 181.
  13. ↑ Łukasz Ulatowski, Berlińska placówka wywiadowcza "In.3" (1926-1934) Oddział II i działalność majora Jerzego Sosnowskiego w Niemczech, System wydawniczy Ridero, 2016, s. 22 [dostęp 2017-09-21].
  14. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 86 z 28 sierpnia 1924 roku, s. 492.
  15. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 113 z 25 października 1924 roku, s. 630.
  16. ↑ Lista oficerów SG 1925 ↓, s. 15.
  17. ↑ Monika Rausz. „Cuda Polski” Rudolfa Wegnera: historia edycji. „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis Studia ad Bibliothecarum Scientiam Pertinentia”. 4, s. 156–166, 2006. 
  18. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 11 z 18 czerwca 1930 roku, s. 206.
  19. ↑ Rocznik Oficerski 1932, Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, Warszawa 1932, s. 30, 490.
  20. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 13 z 9 grudnia 1932 roku, s. 414.
  21. ↑ Lista starszeństwa oficerów zawodowych piechoty. 1 lipiec 1933 r. Dodatek bezpłatny dla prenumeratorów „Przeglądu Piechoty”, Warszawa 1933, s. 22.
  22. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 11 z 28 września 1933 roku, s. 195.
  23. ↑ Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych Nr 10 z 4 lipca 1935 roku, s. 95.
  24. ↑ Bohaterowie bitwy nad Bzurą. Karta weterana: Tomasz Rybotycki. [dostęp 2013-10-09].
  25. ↑ 3 Pułk Strzelców Wielkopolskich. Poznańczycy 1919-2011. [dostęp 2013-10-09].
  26. ↑ Szlak bojowy Tadeusza Penkalskiego. niewiarowicz.republika.pl, 2006-2011. [dostęp 2013-10-09].
  27. ↑ a b c d e f Irena Rybotycka: Przemówienie Ireny Rybotyckiej, fundatorki nagrody. W: Nagroda literacka im. Rudolfa Wegnera. Londyn: Oficyna Poetów i Malarzy, 1989. ISBN 0-948668-87-3.
  28. ↑ Stefan Dippel: O księgarzach, którzy przeminęli. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Wydawnictwo, s. 187.
  29. ↑ A. Michalewska. Działalność wydawnicza Rudolfa Wegnera. „Roczniki Biblioteczne”. XXII, s. 117–135, 1978. 
  30. ↑ Marta Pękalska. Wydawnictwo Polskie. „Wydawca”. 1-2, s. 38–39, 2000. 
  31. ↑ Zofia Kossak: Dziedzictwo. Katalog Biblioteki Narodowej, 1956. [dostęp 2017-08-02].
  32. ↑ Wolność nie ma ceny. Katalog Biblioteki Narodowej. [dostęp 2013-10-05].
  33. ↑ Tomasz Rybotycki. Billion Graves Record. [dostęp 2013-10-05].
  34. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 27 z 19 sierpnia 1922, s. 614.
  35. ↑ Dz. Pers. MSWojsk. ↓, Nr 22 z 9 marca 1924, s. 111.
  36. ↑ M.P. z 1931 r. nr 178, poz. 260 „za pracę w dziele odzyskania niepodległości”.
  37. ↑ M.P. z 1928 r. nr 260, poz. 634 „w uznaniu zasług, położonych w poszczególnych działach pracy dla wojska”.

Bibliografia

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Tomasz_Rybotycki&oldid=74376718”