Tomasz Napoleon Nidecki
Tomasz Napoleon Nidecki (ur. 2 stycznia 1807 w Studziannie, zm. 5 czerwca 1852 w Warszawie)[1] – polski kompozytor, dyrygent i pianista.
.jpg)
| |
| Data i miejsce urodzenia |
2 stycznia 1807 |
|---|---|
| Pochodzenie | |
| Data i miejsce śmierci |
5 czerwca 1852 |
| Przyczyna śmierci | |
| Instrumenty | |
| Gatunki | |
| Zawód | |
Życiorys
edytujOd 1822 studiował w Konserwatorium w Warszawie grę fortepianową w klasie u Alojzego Stolpego, grę na skrzypcach pod kierunkiem Józefa Bielawskiego i grę organową u Wenzela Wilhelma Würfla. W latach 1824–1827 studiował w Szkole Głównej Muzyki kompozycję pod kierunkiem Józefa Elsnera, który wystawił mu ocenę „szczególna zdolność”. Po dyplomie przez krótki czas pracował jako skrzypek w orkiestrze Teatru Wielkiego. W latach 1828–1831 studiował w Wiedniu, prawdopodobnie w tamtejszym Konserwatorium, jako stypendysta polskiego rządu[2][3][4].
Bywał u Fryderyka Chopina, który w sierpniu 1829 przyjechał do Wiednia na dwa koncerty, a w latach 1830–1831 ćwiczył w jego mieszkaniu przy Kohlmarkt, przygotowując się do wykonania Koncertu e-moll. Z myślą o Nideckim jako współkoncertancie Chopin szkicował wiosną 1831 koncert na dwa fortepiany. W 1831 związał się z teatrem w Leopoldstadt, gdzie od sezonu 1833/1934 został zaangażowany na stałe jako kapelmistrz po sukcesie swej operetki Der Waldbrand oder Jupiters Strafe[2][4].
W czerwcu 1838 wrócił do Warszawy, gdzie rok później wystawił w Teatrze Wielkim operę Le cheval de bronze (Koń spiżowy) Daniela Aubera i otrzymał tam stanowisko dyrektora opery, dzieląc je do 1840 z Karolem Kurpińskim, a od 1845 z Janem Ludwikiem Quattrinim[2]. Na scenie tej wystawił po raz pierwszy w Polsce m.in. Normę Vincenza Belliniego i Łucję z Lammermooru Gaetana Donizettiego (obie 1845), Loterię Stanisława Moniuszki, Don Pasquale i Córkę pułku Donizettiego (wszystkie 1846), Martę Friedricha von Flotowa (1850), Makbeta i Ernaniego Giuseppe Verdiego (1851) [5][4]. W ocenie współczesnych mu polskich krytyków był sprawnym i rzetelnym dyrygentem, jednak jako dyrektor nie potrafił utrzymać wysokiego poziomu opery warszawskiej z czasów Kurpińskiego[5].
Do 1850 uczył śpiewu w szkole przy Teatrze Wielkim i gimnazjum realnym w Warszawie[5][3]. Prowadził chóry w kościołach warszawskich, dla których tworzył repertuar[5][4].
Był żonaty Józefą Bieńkowską (od 28 sierpnia 1838, zm. w 1861 roku)[1]. Zmarł w czasie epidemii cholery[5][4]. Został pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie[4] (kwatera 11 rząd 3 grób 27)[6].
Twórczość
edytujKompozycje Nideckiego, które za jego życia były znane i cenione, szybko uległy zapomnieniu[5][7]. Jego wystawiane w Wiedniu operetki miały po kilkadziesiąt przedstawień, a wiedeńska krytyka chwaliła zastosowaną w nich inwencję melodyczną, „zachwycające chóry i arietty” oraz dobrą instrumentację. W uwerturach podkreślano oryginalność i „szlachetność stylu”, widząc w nich dążenie do pogłębionej formy artystycznej. Zalety te sprawiły, że funkcjonowały one jako samodzielne dzieła symfoniczne, a Nideckiego nazywano „kompozytorem uwertur”[5].
Wybrane kompozycje
edytuj(na podstawie materiałów źródłowych[5][3][4])
Operetki
edytuj- Die Kathi von Hollabrunn, 3 akt., wyst. w Wiedniu, 1831
- Schneider, Schlosser und Tischler, 3 akt., wyst. w Wiedniu, 1831
- Der Waldbrand oder Jupiters Strafe, 2 akt., wyst. w Wiedniu, 1833
- Der Schwur bei den Elementen oder Das Weib als Mann, 3 akt., wyst. w Wiedniu, 1834 (też w przekł. kompozytora jako Przysięga na żywioły, czyli kobieta mężczyzną, wyst. w Warszawie, 1845)
- Versöhnung, Wohltätigkeit und Liebe, 1 akt., wyst. w Wiedniu, 1834
- Der Traum am Tannenbühl oder Drei Jahre in einer Nacht, 2 akt., wyst. w Wiedniu, 1835
- Die Junggesellen-Wirtschaft im Monde, 2 akt., wyst. w Wiedniu, 1835
- Der Temperamentenwechsel, 3 akt., wyst. w Wiedniu, 1836
- Der Geist der düstern Inseln oder Der Spiegel der Zukunft, 2 akt., wyst. w Warszawie, 1837
Utwory orkiestrowe
edytuj- Marsz uroczysty wykonany podczas przeniesienia Obrazu Świętej Weroniki..., 1841 (transkrypcja na fortepian, 1841)
- Polonaise sur des Motifs de l’Opéra Le Brasseur de Preston (transkrypcja na fortepian, 1841)
- Polonaise à Grand Orchestre exécutée le 27 Maj /8 Juin 1846 au Théâtre de l’Orangerie à Łazienki... (transkrypcja na fortepian, 1846)
- Marsz żałobny na orkiestrę dętą i chór, pamięci J.I. Kraszewskiego
- Polonez i hymn Lwowa „Boże Cesarza chroń”
- Uwertura według melodramatu „Das Mädchen von Gomez Arias” A. Schumachera
oraz liczne utwory fortepianowe, wokalno-instrumentalne (w tym m.in. 2 msze, Ave Maria, Salve regina, kantaty) i pieśni na głos z towarzyszeniem fortepianu.
Przypisy
edytuj- ↑ a b Frédéric Chopin, Korespondencja Fryderyka Chopina, Wydanie I, Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 2009, s. 277, ISBN 978-83-235-0481-8, OCLC 436231002.
- ↑ a b c Chmara-Żaczkiewicz 2002 ↓, s. 46.
- ↑ a b c Poniatowska 2004 ↓.
- ↑ a b c d e f g Tomasz Napoleon Nidecki. [w:] Polskie Centrum Informacji Muzycznej [on-line]. [dostęp 2018-04-25]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-25)]. (pol.).
- ↑ a b c d e f g h Chmara-Żaczkiewicz 2002 ↓, s. 47.
- ↑ Cmentarz Stare Powązki: Tomasz Nidecki, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2018-05-05].
- ↑ Chodkowski 1995 ↓, s. 604.
Bibliografia
edytuj- Barbara Chmara-Żaczkiewicz: Nidecki Tomasz Napoleon. W: Encyklopedia muzyczna PWM. Elżbieta Dziębowska (red.). Wyd. I. T. 7: NOPa część biograficzna. Kraków: PWM, 2002, s. 46-47. ISBN 83-224-0808-0. (pol.).
- Encyklopedia muzyki. Andrzej Chodkowski (red.). Warszawa: PWN, 1995. ISBN 83-01-11390-1. (pol.).
- Irena Poniatowska: Woytowicz, Bolesław. W: The New Grove Dictionary of Music and Musicians, vol. N. Oxford University Press, 2004. ISBN 978-0-19-517067-2. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Tomasz Napoleon Nidecki – twórczość tego autora dostępna w bibliotece cyfrowej International Music Score Library Project
- Tomasz Napoleon Nidecki, [w:] Twórcy [online], Culture.pl [dostęp 2024-03-21].
- Utwory Tomasza Napoleona Nideckiego w bibliotece Polona