Tomasz Guszkiewicz (baca)
Tomasz Guszkiewicz, Gruś (ur. 15 października 1824 w Krościenku nad Dunajcem, zm. 5 września 1910 tamże) – polski góral, najsłynniejszy baca-czarownik Pienin[2], wypasający w drugiej połowie XIX wieku kierdel owiec na hali Skałka w paśmie Radziejowej. Uchodził za znachora i czarnoksiężnika[3].
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| Miejsce spoczynku | |
| Zawód, zajęcie | |
| Narodowość |
polska |
Życiorys
edytujGruś bacował na Obidzkiej Skale, miał w koszarze 1200 owiec. Przypisywano mu wiele magicznych czynów. Na przykład, gdy wyzdychały mu owce, zaczarowane przez wrogiego mu, podejrzanego żebraka, wskrzesił je, udając się samotnie na cmentarz w Tylmanowej, gdzie odkopał samobójcę-wisielca, ożywił go, i stoczył z nim walkę po to, by zdobyć kilka jego włosów łonowych. Uzbrojony w te magiczne pomoce (w ludowej kulturze uważane za magiczny artefakt) przywrócił życie kilkuset owcom i jednocześnie zemścił się na winowajcy[4][5]. Historia ta do dziś jest opowiadana w Krościenku, powtarzana także przez przewodników górskich[2][4].
Gruś uchodził za wielkiego znachora. Początkowo wzbraniał się przed ziołolecznictwem. Jednak gdy przełamał się i – jak mawiają w Pieninach – jego terapie okazały się skuteczne, uzyskał wielką sławę. Przyjeżdżali do niego chorzy z Tarnowa, Gorlic, Bardejowa, Kieżmarku[6].
Grusia posądzano o przejażdżki na chmurach. Gdy w 1870 roku trąba powietrzna wyłamała las (około dziesięć tysięcy drzew) w górnej części doliny Czarnej Krośnicy w Gorcach, wszyscy okoliczni mieszkańcy byli przekonani, że to jego sprawka i efekt jego przejażdżek na chmurach[2][3].
Gruś jest wspominany przez jego potomków jako miły staruszek średniego wzrostu, o spadających na plecy włosach. Był pobożnym parafianinem. W czasie burz klękał i modlił się[7]. Umiał czytać, zaczytywał się książkami, które pożyczał od krościeńskiego proboszcza[6].
Życie rodzinne
edytujTomasz Guszkiewicz był synem Tomasza (~1792–?) i Anny z domu Kwiatek (~1795–1832), małżeństwa zawartego w 1820 roku. Miał młodszego brata, Antoniego (1827–?). Ożenił się w 1859 roku z Franciszką Bąk (1836–po 1881). Mieli co najmniej sześcioro dzieci. Byli to: Franciszek (1860–?, ślub w 1888), Jan (1863–?), Marianna (1868–?, ślub w 1888), Barbara (1873–1877), Anna (1877–1878), Barbara (1881–1882)[8]. Według Bronisława Krzana miał jeszcze syna Józefa[9].
Jest pochowany na cmentarzu komunalnym w Krościenku nad Dunajcem (V-I-7)[1].
Przypisy
edytuj- ↑ a b Grób Tomasza Guszkiewisza [online], kroscienko.grobonet.com [dostęp 2024-07-17].
- ↑ a b c Katarzyna Ceklarz, Karpaccy magowie. „Instytucja” magów i czarowników wywodząca się z pasterskich tradycji Karpat, [w:] Urszula Janicka-Krzywda (red.), Kultura pasterska łuku Karpat i jej oddziaływanie na kulturę babiogórską, 2014, s. 49 [dostęp 2017-07-17].
- ↑ a b Katarzyna Ceklarz (red.), Tradycja i Kultura – inwentaryzacja dziedzictwa kultury wołoskiej. Małopolska [online], 2019, s. 66–67 [dostęp 2024-07-17].
- ↑ a b Katarzyna Ceklarz, Górale Pienińscy. Wierzenia, gusła, zabobony [online], www.etnozagroda.pl [dostęp 2024-07-17].
- ↑ Krzan 1988 ↓, s. 190.
- ↑ a b Krzan 1988 ↓, s. 189.
- ↑ Krzan 1988 ↓, s. 192.
- ↑ Informacja o aktach chrztów, ślubów i zgonów Tomasza Guszkiewicza i jego najbliższych, przechowywanych w archiwum parafialnym parafii Krościenko nad Dunajcem, dostępna w serwisie genealodzy.pl.
- ↑ Krzan 1988 ↓, s. 151.
Bibliografia
edytuj- Bronisław Krzan, Klejnot zagubiony w górach: na 700-lecie Krościenka n/D, Krościenko nad Dunajcem: Polskie Towarzystwo Teologiczne, 1988, s. 309, ISBN 978-83-85017-41-7.