Witamina E
Witamina E – grupa organicznych związków chemicznych, w skład której wchodzą tokoferole i tokotrienole, pełniących w organizmie funkcję niezbędnego składnika pokarmowego, rozpuszczalnej w tłuszczach witaminy. Ich wspólną cechą jest dwupierścieniowy szkielet 6-chromanolu oraz łańcuch boczny zbudowany z 3 jednostek izoprenowych. Stosowana jako dodatek do żywności o numerze E306 (ponadto syntetyczne tokoferole noszą numery E307-309).
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Ogólne informacje | |||||||||||||||||||||||||
| Wzór sumaryczny |
C29H50O2 | ||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Masa molowa |
430,69 g/mol | ||||||||||||||||||||||||
| Wygląd |
jasnożółta ciecz[1] | ||||||||||||||||||||||||
| Identyfikacja | |||||||||||||||||||||||||
| Numer CAS | |||||||||||||||||||||||||
| PubChem | |||||||||||||||||||||||||
| DrugBank | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa) | |||||||||||||||||||||||||
| Klasyfikacja medyczna | |||||||||||||||||||||||||
| ATC | |||||||||||||||||||||||||
Witamina E występuje w postaci ośmiu kongenerów: czterech tokoferoli o nasyconym łańcuchu bocznym i czterech analogicznych tokotrienoli posiadających w łańcuchu bocznym 3 wiązania podwójne. W obu grupach wyróżnia się 4 formy: α, β, γ i δ, różniące się liczbą podstawników metylowych przy pierścieniu fenylowym. Każda z 8 form witaminy E wykazuje nieco inną aktywność biologiczną[3]. W organizmie człowieka najistotniejszą rolę pełni α-tokoferol[4].
Do naturalnych źródeł witaminy E należą: nasiona słonecznika, migdały, orzechy laskowe, orzeszki ziemne, oleje (słonecznikowy, szafranowy), pomidory, botwina, suszone morele, szpinak[5].
Rola w organizmie
edytujJest głównym przeciwutleniaczem występującym w komórkach[4][6][7][8][9][10] (dla nienasyconych kwasów tłuszczowych[8][11] i witaminy A[10][11]). Warunkuje prawidłową strukturę błon biologicznych[7] i je ochrania[8][10]. Umożliwia syntezę niektórych lipidów[7]. Wpływa na metabolizm mięśni[9]. Zapobiega chorobom układu krążenia, wpływa na krzepnięcie krwi[11].
Suplementacja witaminy E co do zasady nie zapobiega zawałowi mięśnia sercowego. Badanie wykonane w latach 90. XX w. wskazało, że jedynie u osób po zawale mięśnia sercowego podawanie bardzo dużych dawek witaminy E powoduje istotne zmniejszenie prawdopodobieństwa wystąpienia ponownego zawału. Wszystkie pozostałe badania dowodzą, że witamina E podawana jako suplement, zarówno ludziom zdrowym, jak i tym po zawale nie powoduje redukcji prawdopodobieństwa ponownego przebycia choroby wieńcowej[12].
| Wiek | EAR (mg/dzień) |
ZDS (mg/dzień) |
|---|---|---|
| 0–6 m-cy | ok. 0,6[b] | 4 |
| 7–12 m-cy | ok. 0,6[b] | 5 |
| 1–3 l. | 5 | 6 |
| 4–8 l. | 6 | 7 |
| 9–13 l. | 9 | 11 |
| 14–18 l. | 12 | 15 |
| dorośli | 12 | 15 |
| ciąża | 12 | 15 |
| laktacja | 16 | 19 |
Skutki niedoboru
edytujZaburzenia płodności[7][10], poronienia, paraliż mięśniowy[7]. Osłabiona praca i zanik mięśni (dystrofie), szybki rozpad erytrocytów[9]. Zwiększenie katabolizmu nienasyconych kwasów tłuszczowych (skutkującego zaburzeniem funkcjonowania błon komórkowych)[8]. Zaburzenia wzrostu[8][10], uszkodzenia nerwów[8]. Utrata jędrności skóry, przebarwienia skórne i plamy starcze, zmęczenie, ogólne osłabienie[11].
Skutki nadmiaru
edytujW przypadku spożywania codziennie przez dłuższy okres dawek dobowych 400–800 j.m. mogą wystąpić następujące objawy: zaburzenie widzenia, bóle głowy, zaburzenia żołądkowo-jelitowe oraz ogólne osłabienie[14]. W świetle opublikowanych w 2007 w Journal of the American Medical Association wyników badań polegających na przejrzeniu baz danych (do badania włączono 68 randomizowanych badań, obejmujących 232 606 osób) przyjmowanie witaminy E (podobnie jak witaminy A, beta-karotenu) może zwiększać śmiertelność wśród osób je stosujących[15].
Zaleca się, aby nie przyjmować więcej niż 1000 mg witaminy E dziennie[16].
Uwagi
edytujPrzypisy
edytuj- ↑ a b c d e CRC Handbook of Chemistry and Physics, William M. Haynes (red.), wyd. 97, Boca Raton: CRC Press, 2016, s. 3-548, ISBN 978-1-4987-5429-3 (ang.).
- ↑ a b c (±)-α-Tocopherol (nr T3251) – karta charakterystyki produktu Sigma-Aldrich (Merck) na obszar Polski. [dostęp 2018-01-15]. (przeczytaj, jeśli nie wyświetla się prawidłowa wersja karty charakterystyki)
- ↑ G.W. Burton, K.U. Ingold, Autoxidation of biological molecules. 1. Antioxidant activity of vitamin E and related chain-breaking phenolic antioxidants in vitro, „Journal of the American Chemical Society”, 103 (21), 1981, s. 6472–6477, DOI: 10.1021/ja00411a035 [dostęp 2021-01-20] (ang.).
- ↑ a b Attilio Rigotti, Absorption, transport, and tissue delivery of vitamin E, „Molecular Aspects of Medicine”, 28 (5–6), 2007, s. 423–436, DOI: 10.1016/j.mam.2007.01.002, PMID: 17320165 [dostęp 2021-01-20] (ang.).
- ↑ Food Composition Databases Show Nutrients List. United States Department of Agriculture Agricultural Research Service. [dostęp 2017-02-12]. (ang.).
- ↑ Słownik tematyczny. Biologia, cz. 1, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 176, ISBN 978-83-01-16529-1.
- ↑ a b c d e Tablice biologiczne. Witold Mizerski (red.). Wyd. IV. Warszawa: Wydawnictwo Adamantan, 2004, s. 30–31. ISBN 83-7350-059-6.
- ↑ a b c d e f Biologia. Czesław Jura, Jacek Godula (redaktorzy). Wyd. VII (przekład). Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2007, s. 889. ISBN 978-83-7073-412-1.
- ↑ a b c Barbara Bukała: Biologia. Fizjologia zwierząt z elementami fizjologii człowieka. Kraków: Wydawnictwo Szkolne Omega, 2005, s. 149–150. ISBN 83-7267-192-3.
- ↑ a b c d e Encyklopedia Biologia. Agnieszka Nawrot (red.). Kraków: Wydawnictwo GREG, s. 600. ISBN 978-83-7327-756-4.
- ↑ a b c d Biologia. Vademecum maturalne 2011. Monika Balcerowicz (red.). Gdynia: Operon, 2010, s. 219–211. ISBN 978-83-7680-166-7.
- ↑ Howard D. Sesso i inni, Vitamins E and C in the Prevention of Cardiovascular Disease in Men: The Physicians’ Health Study II Randomized Controlled Trial, „Journal of the American Medical Association”, 300 (18), 2008, s. 2123–2133, DOI: 10.1001/jama.2008.600, ISSN 0098-7484, PMID: 18997197, PMCID: PMC2586922 (ang.).
- ↑ Dietary Reference Intakes 2000 ↓, s. 231–241.
- ↑ Grażyna Rajtar-Cynke (red. nauk.), Farmakologia. Podręcznik dla studentów i absolwentów wydziałów pielęgniarstwa i nauk o zdrowiu akademii medycznych., wyd. I, Lublin 2002, s. 163, ISBN 83-88063-87-1.
- ↑ Goran Bjelakovic i inni, Mortality in randomized trials of antioxidant supplements for primary and secondary prevention: systematic review and meta-analysis, „Journal of the American Medical Association”, 297 (8), 2007, s. 842–857, DOI: 10.1001/jama.297.8.842, PMID: 17327526 [dostęp 2021-01-20].
- ↑ Dietary Reference Intakes 2000 ↓, s. 257.
Bibliografia
edytuj- Vitamin E, [w:] Dietary Reference Intakes for Vitamin C, Vitamin E, Selenium, and Carotenoids, Washington, DC: Institute of Medicine/National Academies Press, 2000, DOI: 10.17226/9810, ISBN 978-0-309-06935-9, PMID: 25077263 (ang.).
