Toko płowy
Toko płowy[9] (Lophoceros pallidirostris) – gatunek ptaka z rodziny dzioborożców (Bucerotidae). Ptak ten występuje w Afryce, według IUCN nie jest zagrożony wyginięciem.
| Lophoceros pallidirostris[1] | |||
| (Hartlaub & Finsch, 1870) | |||
 Samica | |||
 Samiec | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
toko płowy | ||
| Synonimy | |||
|
| |||
| Podgatunki | |||
|
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[8] | |||
 | |||
| Zasięg występowania | |||
| |||
Zasięg występowania
edytujToko płowy występuje w Afryce, zamieszkując w zależności od podgatunku[10][11]:
Taksonomia
edytujGatunek po raz pierwszy opisali w 1870 roku niemieccy ornitolodzy Gustav Hartlaub i Otto Finsch, nadając mu nazwę Buceros pallidirostris[7]. Jako miejsce typowe odłowu holotypu wskazali Caconda, w prowincji Benguella w Angoli[7]. Podgatunek neumanni po raz pierwszy opisał w 1894 roku niemiecki ornitolog Anton Reichenow, bazując na okazie typowym odłowionym w Mgera w Tanganice (obecnie Tanzania)[4].
L. pallidirostris jest gatunkiem siostrzanym dla L. nasatus[12]. W Zambii, na zachód od Luangwa dochodzi czasami do krzyżowania się obydwu podgatunków[13]. Rozpoznano dwa podgatunki[11].
Etymologia
edytujNazwa rodzajowa: gr. λοφος lophos „czub, grzebień”; rodzaj Buceros Linnaeus, 1758[14]. Epitet gatunkowy: łac. pallidus „blady, bezbarwny”, od pallere „być bladym”; -rostris „-dzioby”, od rostrum „dziób”[14]. Epitet neumanni jest eponimem honorującym prof. Oscara Neumanna (1867–1946), niemieckiego ornitologa, podróżnika i kolekcjonera z Afryki Wschodniej w latach 1892–1899, współpracownika Muzeum Historii Naturalnej w Tring w latach 1908–1931[14].
Morfologia
edytujDługość ciała 43–51 cm[10][15]; masa ciała samic 170–217 g, samców 248–325 g[10][16]. Mały dzioborożec o jasnoszarym i brązowym upierzeniu górnych części ciała, z białym paskiem nad i za okiem i białą końcówką ogona, spód ciała biały. U samca podgatunku nominatywnego dziób jest bladożółtawy z szarawym końcem i dość niskim kaskiem. U samicy dziób jest mniejszy, oko zaś jest bardziej brązowe; kask na dziobie również jest mniejszy[10]. U młodych ptaków dziób jest mały i nie posiada kasku[15]. Podgatunek neumanni jest mniejszy niż nominatywny, o bledszej głowie, na dziobie występują szare plamy, końcówka zaś jest czerwona[10].
Ekologia
edytujToko płowy jest najprawdopodobniej gatunkiem osiadłym, ale podczas pory suchej, gdy drzewa zrzucają liście, mogą odbywać lokalne wędrówki[10]. Podgatunek neumanni zalatuje do południowej Kenii[8][17]. Zamieszkuje rozległe obszary wysokiego, gęstego liściastego miombo (Brachystegia)[15]. Tam, gdzie zasięg występowania toko płowego pokrywa się z zasięgiem toko nosatego (L. nasatus), występuje w gęstszym, mniej otwartym lesie[10]. Wokalizuje szeregiem gwiżdżących, nosowych i wysokotonowych dźwięków, zazwyczaj w przyspieszających frazach i kończących się kilkoma niskotonowymi gwizdami „pi-pi-pi-pi-pieu-pieu”[10]. Skład pokarmu toko płowego jest słabo poznany; prawdopodobnie jest gatunkiem głównie owadożernym, ale obserwowano go jedzącego nasiona i żywicę z uszkodzonych strąków[10]. Pożywienie zdobywa głównie wśród liści; czasami schodzi na ziemię w poszukiwaniu pokarmu, głównie w porze suchej[10].
Okres lęgowy słabo poznany; lęgi rozpoczynają się z początkiem sezonu deszczowego, od sierpnia do listopada, nawet wtedy, gdy drzewa nie są pokryte jeszcze wieloma liśćmi[10]. Gniazdo znajduje się w naturalnej wnęce na drzewie, wejście zapieczętowane jest do wąskiej szczeliny[10]. W zniesieniu 4–5 jaj; jaja inkubuje tylko samica, w tym czasie karmiona jest w gnieździe przez samca[10].
Status zagrożenia i ochrona
edytujW Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody i Jej Zasobów został zaliczony do kategorii LC (ang. Least Concern – najmniejszej troski)[8]. Globalna wielkość populacji nie jest znana, ale gatunek ten uważa się za szeroko rozpowszechniony i powszechnie występujący w odpowiednim środowisku[8]. Zagrożeniem dla toko płowego jest ciągłe niszczenie jego siedlisk i konkurencja ze strony toko nosatego[8].
Przypisy
edytuj- ↑ Tockus pallidirostris, [w:] Integrated Taxonomic Information System [dostęp 2017-05-22] (ang.).
- ↑ J.V. Barboza du Bocage: Ornithologie d’Angola. Lisbonne: Imprimerie Nationale, 1881, s. 117. (fr.).
- ↑ R.B. Sharpe: The birds of South Africa / by Edgar Leopold Layard. Wyd. New edition: thoroughly revised and augmented. London: Bernard Quaritch, 1884, s. 128. (ang.).
- ↑ a b c A. Reichenow: Die Vögel Deutsch-Ost-Afrikas. Berlin: Geographische Verlagshandlung Dietrich Reimer, 1894, s. 128. (niem.).
- ↑ A.J.Ch. Dubois. Revue critique des oiseaux de la famille des Bucérotidés. „Bulletin du Musée royal d’histoire naturelle de Belgique”. 3, s. 213, ryc. 10, 1884. (fr.).
- ↑ G.E. Shelley. On the Hornbills of the Ethiopian Region. „The Ibis”. Fifth Series. 6, s. 64, 1888. (ang.).
- ↑ a b c G. Hartlaub & O. Finsch: Natatores. W: O. Finsch & G. Hartlaub: Die Vogel Ost-Afrikas. Baron Carl Claus von Deer Decken’s Reisen in Ost-Africa. Heidelburg: C.F. Winter’sche Verlagshandlung, 1870, s. 871. (niem.).
- ↑ a b c d e BirdLife International, Lophoceros pallidirostris, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species 2017, wersja 2016-3 [dostęp 2017-05-19] (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Rodzina: Bucerotidae Rafinesque, 1815 – dzioborożce – hornbills (wersja: 2015-10-31). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2020-05-08].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m A.C. Kemp & P. Boesman: Pale-billed Hornbill (Lophoceros pallidirostris) version 1.0. W: J. del Hoyo, A. Elliott, J. Sargatal, D.A. Christie & E. de Juana (red.): Birds of the World. Ithaca, NY: Cornell Lab of Ornithology, 2020. DOI: 10.2173/bow.pabhor1.01. [dostęp 2020-05-08]. (ang.).
- ↑ a b F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): Mousebirds, Cuckoo Roller, trogons, hoopoes, hornbills. IOC World Bird List (v10.1). [dostęp 2020-05-12]. (ang.).
- ↑ J.-C.T. Gonzalez B.C. Sheldon, N.J. Collar & J.A. Tobias. A comprehensive molecular phylogeny for the hornbills (Aves: Bucerotidae). „Molecular Phylogenetics and Evolution”. 67 (2), s. 468–483, 2013. DOI: 10.1016/j.ympev.2013.02.012. (ang.).
- ↑ E.M. McCarthy: Handbook of Avian Hybrids of the World. Oxford: Oxford University Press, 2006, s. 115. ISBN 978-0-19-518323-8. (ang.).
- ↑ a b c Etymologia za: The Key to Scientific Names, J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).
- ↑ a b c T. Stevenson & J. Fanshawe: Birds of East Africa: Kenya, Tanzania, Uganda, Rwanda, Burundi. London: A&C Black, 2004, s. 244. ISBN 0-85661-079-8. (ang.).
- ↑ J.B. Dunning Jr.: CRC Handbook of Avian Body Masses. Wyd. Second edition. Boca Raton: CRC Press, 2007, s. 221. ISBN 978-1-4200-6444-5. (ang.).
- ↑ D. Fisher, D. Pearson & N. Hunter. East African Rarities Committee (EARC) Special Report Species included for East African countries in Britton (1980) which have since been considered unacceptable. „Scopus”. 36 (2), s. 55, 2016. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Zdjęcia i materiały multimedialne. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. [dostęp 2020-05-12]. (ang.).