Czworonogi
Czworonogi, tetrapody (Tetrapoda) – grupa kręgowców obejmująca płazy, gady, ptaki i ssaki.
| Tetrapoda | |
| |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Nadgromada |
czworonogi |
W 1989 roku Jacques Gauthier i współpracownicy zdefiniowali nazwę Tetrapoda jako odnoszącą się do grupy koronowej, czyli obejmującej ostatniego wspólnego przodka grup Lissamphibia oraz owodniowców i wszystkich jego potomków[1], jednak niektórzy naukowcy rozszerzają znaczenie tego terminu na klad obejmujący wszystkie kręgowce mające kończyny z palcami[2]. Według panującego konsensusu tetrapody wyodrębniły się z przedstawicieli grupy Tetrapodomorpha, takich jak Eusthenopteron, Panderichthys czy Tiktaalik, we wczesnym dewonie[3], prawdopodobnie w słodkowodnym lub słonawym środowisku w odpowiedzi na modyfikacje ekosystemów lądowych i nadwodnych, związane z intensywnym rozwojem roślinności[4]. Najstarsze odnalezione skamieniałości ciał tetrapodów ocenia się na późny fran, jednak liczące około 395 mln lat odciski stóp odkryte w morskich osadach w Zachełmiu w Górach Świętokrzyskich są od nich starsze o około 18 milionów lat i mają około 10 milionów lat więcej niż najstarsze znane pozostałości przedstawicieli Elpistostegidae – domniemanych przodków tetrapodów – co sugeruje, że przekształcenie ryb w czworonogi miało miejsce znacznie wcześniej niż powszechnie uważano, a pierwsze tetrapody żyły w odmiennych ekosystemach[5]. Pierwsze analizy przeprowadzone po odkryciu zachełmiańskich tropów sugerują, że czworonogi powstały we wczesnym dewonie, w emsie, około 403 mln lat temu. Dokładne ustalenie czasu wyewoluowania tetrapodów jest jednak trudne ze względu na niejasną pozycję filogenetyczną zwierząt, które pozostawiły ślady z Zachełmia – jeśli były one bazalnymi czworonogami, grupa ta mogła powstać około 399 mln lat temu, natomiast jeśli były one bliżej spokrewnione z grupą koronową, wówczas szacowany czas wyewoluowania pierwszych przedstawicieli Tetrapoda wynosiłby około 414 mln lat temu[6].
- Kladogram według Laurina w Tree of Life Web Project[7][a]
| Tetrapoda |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Uwagi
edytuj- ↑ Kladogram ten przedstawia czworonogi w węższym rozumieniu, jako klad nieobejmujący m.in. rodzajów Ichthyostega i Acanthostega, przez wielu naukowców zaliczanych do Tetrapoda.
Przypisy
edytuj- ↑ Gauthier, J., D. C. Cannatella, K. De Queiroz, A. G. Kluge, T. Rowe: Tetrapod phylogeny. W: B. Fernholm, K. Bremer, H. Jornvall (red.): The Hierarchy of Life. Nowy Jork: Elsevier Science Publishers B. V. (Biomedical Division), 1989, s. 337–353.
- ↑ Michel Laurin, Jason S. Anderson. Meaning of the name Tetrapoda in the scientific literature: an exchange. „Systematic Biology”. 53 (1), s. 68–80, 2004. DOI: 10.1080/10635150490264716. (ang.).
- ↑ Jennifer A. Clack. The Fish–Tetrapod Transition: New Fossils and Interpretations. „Evolution: Education and Outreach”. 2 (2), s. 213–223, 2009. DOI: 10.1007/s12052-009-0119-2. (ang.).
- ↑ Jennifer A. Clack: Gaining Ground: The Origin and Early Evolution of Tetrapods. Indiana University Press, 2002. ISBN 978-0253340542.
- ↑ Grzegorz Niedźwiedzki, Piotr Szrek, Katarzyna Narkiewicz, Marek Narkiewicz, Per E. Ahlberg. Tetrapod trackways from the early Middle Devonian period of Poland. „Nature”. 463, s. 43–48, 2010. DOI: 10.1038/nature08623. (ang.).
- ↑ Matt Friedman, Martin D. Brazeau. Sequences, stratigraphy and scenarios: what can we say about the fossil record of the earliest tetrapods?. „Proceedings of the Royal Society B”, 2010. DOI: 10.1098/rspb.2010.1321. (ang.).
- ↑ Michel Laurin: Terrestrial vertebrates. Tree of Life web project. [dostęp 2010-09-06]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Łapy, łapy, cztery łapy
- "Nature": Przełomowe odkrycie Polaków
- Strona z dokładną mapą odkrycia śladów tetrapodów
- Serwis o kamieniołomie Zachełmie i okolicy. kraina-tetrapoda.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2011-10-03)].