Terrany huńskie

Terrany huńskie (także "superterran huński") – dwa prehistoryczne mikrokontynenty istniejące od późnego syluru do późnego karbonu.

Środkowy dewon: europejski terran huński zaczyna kolizję z Laurosją na północy, azjatycki terran huński zaczyna oddalać się od Gondwany na południu

W czasie orogenezy kadomskiej (650-550 mln lat temu) terrany mające później utworzyć zespół terranów huńskich były spojone z Gondwaną wzdłuż jej północnego (afrykańsko-arabskiego) brzegu. W późnym ordowiku wzdłuż tego wybrzeża utworzył się ryft tektoniczny, zaczątek późniejszego oceanu Paleotetydy. Powstający ocean w późnym sylurze (około 420 mln lat temu) oddzielił od kontynentu Gondwany długi i stosunkowo wąski pas terranów stanowiących wcześniej jej północny margines. Powstały w ten sposób mikrokontynent był podzielony uskokiem przesuwczym na dwie części: europejski terran huński na zachodzie i azjatycki terran huński na wschodzie.

Dryfujący na północ europejski terran huński zamykał ocean Reik, którego skorupa uległa subdukcji pod ten mikrokontynent. W środkowym dewonie europejski terran huński zaczął się zderzać z terranami leżącymi wzdłuż południowego brzegu Laurosji. W środkowym karbonie europejski terran huński całkowicie połączył się z Laurosją.

Większość terranów europejskiego terranu huńskiego została dotknięta fałdowaniami hercyńskimi, wywołanymi późniejszą kolizją Gondwany z Laurosją w karbonie. Część z nich została powtórnie wydźwignięta podczas fałdowań alpejskich.

Azjatycki terran huński zaczął dryf na północ znacznie później, niż terran europejski. Ostatecznie połączył się z kontynentem eurazjatyckim, dołączając do południowego wybrzeża jego wschodniej części.

Hipotezę o istnieniu opisanych mikrokontynentów wysunęli w latach 90. ubiegłego wieku szwajcarscy geolodzy Jürgen von Raumer i Gérard Stampfli z uniwersytetów w Lozannie i we Fryburgu. Nazwa "terrany huńskie" została wprowadzona przez G. Stampfliego, który zauważył, że grupują one większość ziem, które miliony lat później zostały spustoszone przez Hunów Attyli.

Zobacz też

• cykl superkontynentalny

Bibliografia

• L. Robin, M. Cocks, Trond H. Torsvik European geography in a global context from the Vendian to the end of the Palaeozoic, w: D.G. Gee, R.A. Stephenson (red.) European Lithosphere Dynamics, "Geological Society London Memoirs", 32: 83-95, London 2006 ISSN 0435-4052
• Gérard M. Stampfli Tethyan oceans "Geological Society London, Special Publications", 173: 1-23, London 2000 doi:10.1144/GSL.SP.2000.173.01.01
• Jürgen von Raumer, Gérard Stampfli, J. Mosar From Gondwana to Pangaea - an Alpine Point of View "Terra Nostra, Schriften der Alfred-Wegener-Stiftung", 98/2: 154-156, Berlin 1998 ISSN 0946-8978
• Gérard M. Stampfli, Jürgen F. von Raumer, Gilles D. Borel Paleozoic evolution of pre-Variscan terranes: From Gondwana to the Variscan collision, "Geological Society of America Special Paper", 364: 263-280, Boulder 2002 ang., .pdf
• Gérard M. Stampfli, Cyril Hochard, Patrice Moix, Caroline Wilhem Global reconstruction & database project ang., .pdf - 10 MB
• Jürgen F. von Raumer, Gérard M. Stampfli, Francçois Bussy Gondwana-derived microcontinents — the constituents of the Variscan and Alpine collisional orogens ang., .pdf