Teropody
Teropody (Theropoda) – podrząd dinozaurów z rzędu dinozaurów gadziomiednicznych (Saurischia); nazwa theropod oznacza stopa bestii.
| Theropoda | |
| Marsh, 1881 | |
 Rekonstrukcja przedstawiająca Daspletosaurus pożywiającego się mięsem ceratopsa | |
| Systematyka | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Typ | |
| Podtyp | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Infragromada | |
| (bez rangi) | archozaury |
| (bez rangi) | Ornithodira |
| Nadrząd | |
| Rząd | |
| Podrząd |
teropody |
Teropody były dwunożne i w większości mięsożerne (drapieżniki i padlinożercy). Poruszały się w postawie półwyprostowanej. Kończyny tylne były długie, silnie umięśnione, z podudziem dłuższym od uda, co pozwalało teropodom na szybkie bieganie. Kończyny tylne były o 2/3 dłuższe od przednich i posiadały do trzech palców. Kończyny przednie zakończone chwytnymi palcami (ich liczba była zredukowana: 1–4) z pazurami. Posiadały również długi ogon, który ułatwiał im szybką pogoń za ofiarą. Duże oczy wskazują na bardzo dobry wzrok. Zęby ostre, sztyletowate, bocznie spłaszczone, z ząbkowanymi krawędziami. Niektóre utraciły zęby na rzecz dzioba kostnego, otoczonego warstwą rogową. Mięśnie szczęk dobrze rozwinięte. Niektóre teropody (gł. maniraptory) były opierzone. Ich wielkość była różna, od maluchów wielkości kurczaka (epidendrozaur, skansoriopteryks) do kilkunastometrowych olbrzymów (np. giganotozaur, karcharodontozaur, spinozaur).
Do najstarszych i najprymitywniejszych teropodów należą eoraptor i herrerazaury. Żyły od późnego triasu do końca kredy, Ich skamieniałości znajdowano na wszystkich kontynentach. Jedna z ich linii, ptaki, przetrwała jednak do dzisiaj.
Klasyfikacja
edytujWśród teropodów wyróżniane są trzy główne grupy: celofyzoidy (Coelophysoidea), np. celofyz; ceratozaury (Ceratosauria), np. ceratozaur czy karnotaur oraz tetanury (Tetanurae), np. allozaur, welociraptor czy tyranozaur.
Podrząd teropody (Theropoda)
- ?rodzaj Eoraptor
- ?infrarząd Herrerasauria
- neoteropody (Neotheropoda)
- nadrodzina Coelophysoidea
- awerostry (Averostra)
- ceratozaury (Ceratosauria)
- nadrodzina: abelizauroidy (Abelisauroidea)
- nadrodzina: neoceratozaury (Neoceratosauria)
- tetanury (Tetanurae)
- nadrodzina Megalosauroidea
- rodzina Megalosauridae
- rodzina Spinosauridae
- Avetheropoda
- karnozaury (Carnosauria)
- nadrodzina Allosauroidea
- rodzina allozaury (Allosauridae)
- rodzina sinraptory (Sinraptoridae)
- rodzina karcharodontozaury (Carcharodontosauridae)
- rodzina Neovenatoridae
- nadrodzina Allosauroidea
- celurozaury (Coelurosauria)
- rodzina Coeluridae
- rodzina Compsognathidae
- nadrodzina tyranozauroidy (Tyrannosauroidea)
- rodzina tyranozaury (Tyrannosauridae)
- Maniraptoriformes
- ornitomimozaury
- rodzina garudimimy (Garudimimidae)
- rodzina harpymimidy (Harpymimidae)
- rodzina deinocheiry (Deinocheiridae)
- rodzina ornitomimy (Ornithomimidae)
- maniraptory
- terizinozauroidy
- rodzina terizinozaury (Therizinosauridae)
- Pennaraptora
- owiraptorozaury
- rodzina awimimy (Avimimidae)
- rodzina kaudipteryksy (Caudipteridae)
- rodzina cenagnaty (Caenagnathidae)
- rodzina owiraptory (Oviraptoridae)
- Paraves
- rodzina troodony (Troodontidae)
- rodzina dromeozaury (Dromaeosauridae)
- rodzina Scansoriopterygidae
- ptaki (Aves)
- archeopteryksokształtne (Archeopterygiformes)
- rodzina archeopteryksy (Archeopterygidae)
- archeopteryksokształtne (Archeopterygiformes)
- owiraptorozaury
- terizinozauroidy
- ornitomimozaury
- karnozaury (Carnosauria)
- nadrodzina Megalosauroidea
- ceratozaury (Ceratosauria)
Filogeneza
edytuj
Kladogram teropodów według Weishampela i in., 2004.[1]
| Theropoda |
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Przypisy
edytuj- ↑ David B. Weishampel, Peter Dodson, Halszka Osmólska (red.): The Dinosauria. Wyd. drugie. Berkeley: University of California Press, 2004, s. 861. ISBN 0-520-24209-2.