Teresa Zofia Orłoś
Teresa Zofia Orłoś (ur. 20 lutego 1930 we Lwowie, zm. 11 listopada 2009 w Krakowie)[1][2] – polska językoznawczyni, slawistka-bohemistka[3], profesor zwyczajny doktor habilitowany, autorka prac z dziejów języka czeskiego, frazeologii, leksykografii, pozornej ekwiwalencji międzyjęzykowej, wzajemnych wpływów polsko-czeskich i historii bohemistyki. Animatorka polsko-czeskich kontaktów naukowych i wychowawczyni dwóch pokoleń slawistów w Instytucie Filologii Słowiańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego[potrzebny przypis]. Promotor wielu prac doktorskich i magisterskich.
| Data i miejsce urodzenia | |
|---|---|
| Data i miejsce śmierci | |
| profesor nauk humanistycznych | |
| Specjalność: filologia słowiańska | |
| Alma Mater | |
| Doktorat | |
| Habilitacja | |
| Profesura | |
| Uczelnia | |
Biogram
edytujUrodziła się 20 lutego 1930 roku[3][2] we Lwowie[2]. Jej ojciec był chemikiem, matka – farmaceutką[2]. Oboje rodzice, a także starsza siostra Teresy Zofii Orłoś zginęli podczas II wojny światowej[2]. Ona sama przedostała się do Warszawy, a po wojnie zamieszkała u wujostwa w Pradze, gdzie ukończyła jedno z tamtejszych gimnazjów ogólnokształcących[2]. W 1950 zdała maturę i powróciła do Polski, gdzie rozpoczęła studia w nowo otwartej katedrze filologii słowiańskiej w Uniwersytecie Jagiellońskim[2]. Już w czasie studiów kierownik katedry prof. Tadeusz Lehr-Spławiński zaproponował jej pracę naukową w prowadzonej przez niego jednostce[2]. Początkowo była zastępcą asystenta, a na piątym roku studiów została tzw. asystentem kontraktowym[2]. Magisterium obroniła 10 czerwca 1955[2].
Po studiach pozostała pracownicą swojej almae matris, początkowo jako adiunkt, a po roku 1977 jako docent[2]. Jako naukowiec zajmowała się początkowo na historii czeskiego języka literackiego[2]. W 1964 roku na podstawie pracy na temat zapożyczeń z języka polskiego w Słowniku Jungmanna uzyskała stopień doktora nauk humanistycznych[2]. Pracę tę wydano w 1967 pod tytułem Zapożyczenia polskie w słowniku Jungmanna[4]. W 1972 przyznano jej habilitację na podstawie pracy Zapożyczenia słowiańskie w czeskiej terminologii botanicznej i zoologicznej[5][2]. Opublikowana w formie książkowej praca dwa lata później została uhonorowana Nagrodą Ministra Nauki, Szkolnictwa Wyższego i Techniki[2]. W tym czasie opublikowała także szereg prac bohemistycznych, w szczególności eksplorujących wzajemne relacje językowe między polszczyzną a językiem czeskim[2]. Odkryła również i opisała kilka nieznanych wcześniej rękopisów staroczeskich pochodzących m.in. z tzw. depozytu berlińskiego Biblioteki Jagiellońskiej oraz zbiorów seminarium duchownego w Tarnowie[2]. Tworzyła także pozycje popularno-naukowe[2]. W późniejszym okresie swojej aktywności naukowej skupiała się przede wszystkim na frazeologii współczesnej czeszczyzny[2].
W 1987 została profesorem nadzwyczajnym, a w 1993 – profesorem zwyczajnym[2]. Jednocześnie w latach 1988-1991 była wicedyrektorką instytutu, a w latach 1994-2001 kierowała nowo utworzoną Katedrą Filologii Czeskiej i Łużyckiej[2]. W 2000 roku przeszła na emeryturę, ale jeszcze przez kilka lat pracowała na uczelni, a aktywna zawodowo pozostała niemal do śmierci[2]. Działała m.in. w Komisji Językoznawstwa i Komisji Słowianoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i Komisji Środkowoeuropejskiej Polskiej Akademii Umiejętności[2].
Zmarła 11 listopada 2009 w Krakowie[3][1], pochowana została na cmentarzu Salwatorskim[1].
Bibliografia podmiotu
edytuj- Autorstwo
- Teresa Zofia Orłoś, Zapożyczenia polskie w słowniku Jungmanna, Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie. Prace Komisji Słowianoznawstwa, nr. 11, Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, OCLC 6754001.
- Teresa Zofia Orłoś, Zapożyczenia słowiańskie w czeskiej terminologii botanicznej i zoologicznej, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 291, Prace językoznawcze, zesz. 39, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, OCLC 2320682.
- Teresa Zofia Orłoś, Studia bohemistyczne, Seria Select, t. 1 i 2, Kraków: Universitas, 1992, ISBN 978-83-7052-045-8, OCLC 29705100.
- Teresa Zofia Orłoś, Tysiąc lat czesko-polskich związków językowych = Tisíc let česko-polských jazykových vztahů, Kraków: Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych "Universitas", 1993, ISBN 83-7052-199-1 (pol. • cz.).
- Teresa Zofia Orłoś, Czeskie odrodzenie narodowe i językowe, Nauka dla Wszystkich, Kraków: Wydaw. Oddziału PAN, 2000, ISBN 83-86726-95-4.
- Prace redagowane
- Teresa Zofia Orłoś (red.), Czesko-polska pozorna ekwiwalencja językowa: materiały pomocnicze dla studentów, polskich bohemistow i czeskich polonistów, Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2004, ISBN 83-233-1823-9.
- Halina Mieczkowska, Teresa Zofia Orłoś (red.), Odrodzenie narodowe w Czechach i na Słowacji: księga ku czci profesora Zdzisława Niedzieli, Varia / [Uniwersytet Jagielloński], Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1999, ISBN 83-233-1143-9 (pol. • cz. • słow. • biał.).
- Teresa Zofia Orłoś (red.), Czesko-polski słownik zdradliwych wyrazów i pułapek frazeologicznych, Kraków: Wydaw. Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2003, ISBN 83-233-1732-1.
Literatura
edytujStudia z filologii słowiańskiej ofiarowane profesor Teresie Zofii Orłoś, pod red. Henryka Wróbla, Kraków 2000.
Przypisy
edytuj- ↑ a b c Teresa Zofia Orłoś, Kraków, 17.11.2009, „Gazeta Wyborcza”, nekrolog, 17 listopada 2009 [dostęp 2016-06-16].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Renata Bura, Zostały z nami jej aniołki; Wspomnienie o prof. Teresie Zofii Orłoś (20 lutego 1930 – 11 listopada 2009), „Alma Mater”, Rita Pagacz-Moczarska (red. nacz.), 129, 2010, s. 51-52 [dostęp 2017-12-27] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-27].
- ↑ a b c Renata Bura, Profesor Teresa Zofia Orłoś (20 II 1930 – 11 XI 2009), „Slavia Occidentalis”, 67, Poznań: Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk, 2010, s. 201-203, ISSN 0081-0002.
- ↑ Teresa Zofia Orłoś, Zapożyczenia polskie w słowniku Jungmanna, Polska Akademia Nauk. Oddział w Krakowie. Prace Komisji Słowianoznawstwa, nr. 11, Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1967, OCLC 6754001.
- ↑ Teresa Zofia Orłoś, Zapożyczenia słowiańskie w czeskiej terminologii botanicznej i zoologicznej, „Zeszyty naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, 291, Prace językoznawcze, zesz. 39, Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, OCLC 2320682.