Teatr Pompejusza

Teatr Pompejusza
Theatrum Pompeium
	; rekonstrukcja
Państwo	Włochy
Miejscowość	Rzym
Typ budynku	teatr
Inwestor	Pompejusz
Rozpoczęcie budowy	61 p.n.e.
Ukończenie budowy	55 p.n.e.
	Plan budynku;
	Położenie na mapie Rzymu Teatr Pompejusza
	Położenie na mapie Włoch Teatr Pompejusza
	Położenie na mapie Lacjum Teatr Pompejusza
	41°53′43″N 12°28′25″E/41,895278 12,473611
	Multimedia w Wikimedia Commons

Teatr Pompejusza (łac. Theatrum Pompeii, Theatrum Pompeianum, Theatrum Marmoreum^[1], wł. Teatro di Pompeo) – pierwszy (i jednocześnie największy) stały rzymski teatr wzniesiony z kamienia, zbudowany w południowej części Pola Marsowego z inicjatywy Pompejusza Wielkiego. Oddany został do użytku w 55 roku p.n.e. Niezachowany do dzisiejszych czasów.

Historia

Bezpośredniej inspiracji dla powstania budowli dostarczył teatr na Mytilene, który Pompejusz oglądał podczas swojego pobytu na wyspie w 63 roku p.n.e. Zachwycony jego pięknem, postanowił wznieść podobny w Rzymie^[2]. Ze względu na obowiązującą wówczas ustawę senatu, zakazującą wznoszenia w mieście teatrów, ucieknięto się do podstępu. Zamiast budynku scenicznego wzniesiono olbrzymich rozmiarów portyk (Hekatonstylon, „Stukolumnowy”), w związku z czym aktorzy występowali na tle portyku^[3]. Ponadto nad górnymi rzędami widowni wzniesiono (poświęconą w 52 roku p.n.e.) świątynię Wenus Zwycięskiej wraz z przyległymi czterema mniejszymi świątynkami dedykowanymi Honorowi, Virtus, Felicitas i Wiktorii, tak że widownię stanowiły niejako schody wiodące do świątyń^[1]. Na szczycie arkady wieńczącej cavea ustawiono czternaście rzeźb dłuta Koponiusza, wyobrażających czternaście krain podbitych przez Pompejusza^[1]^[4]. W portyku teatru znajdowała się sala posiedzeń senatu, w której podczas id marcowych 44 p.n.e. został zamordowany Juliusz Cezar^[3]^[4].

Na widowni teatru, o średnicy ok. 150 m, mogło pomieścić się szacunkowo około 12 tysięcy widzów^[3]. Teatr został przebudowany za panowania Augusta, w 21 roku n.e. spłonął jednak w pożarze. Odbudowę, rozpoczętą przez Tyberiusza, dokończył Kaligula, a odrestaurowany budynek poświęcił cesarz Klaudiusz^[1]^[4]. W roku 56, z okazji wizyty w Rzymie króla Armenii Tiridatesa I, Neron ozdobił teatr złotem i purpurowymi markizami. W roku 80 teatr ponownie spłonął i został odbudowany przez Domicjana^[1]^[4]. Odrestaurowany za czasów Septymiusza Sewera, po raz kolejny został strawiony przez ogień w 247 roku. Prac naprawczych w odbudowanym teatrze dokonywali później jeszcze Dioklecjan, Maksymian, Honoriusz i Symmachus^[1]. Do czasów współczesnych zachowały się tylko podziemia teatru, jego dokładny plan znany jest jednak dzięki Forma Urbis Romae^[1]^[2]. Na terenie, gdzie dawniej stał Teatr Pompejusza, wznoszą się obecnie nowożytne zabudowania, m.in. Palazzo Orsini Pio Righetti^[4].

Rekonstrukcja
Rekonstrukcja
Rekonstrukcja
Rysunek przedstawiający teatr (1908)
Via di Grottapinta: krzywoliniowy kształt domów oddaje formę budynku teatru, na którego ruinach wzniesiono je w średniowieczu

Przypisy

↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g L. Richardson jr.: A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1992, s. 383-385. ISBN 0-8018-4300-6.
↑ ^a ^b Frank Sear: Roman Architecture. London: Routledge, 2008, s. 24. ISBN 978-1-134-63578-8.
↑ ^a ^b ^c Wielka Historia Świata. T. 3. Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 323-324. ISBN 83-85719-84-9.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Encyclopedia of the History of Classical Archaeology. Edited by Nancy Thomson de Grummond. London: Routledge, 1996, s. 1095-1096. ISBN 1-884964-80-X.

[richardson-1] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g L. Richardson jr.: A New Topographical Dictionary of Ancient Rome. Baltimore: The Johns Hopkins University Press, 1992, s. 383-385. ISBN 0-8018-4300-6.

[sear-2] Frank Sear: Roman Architecture. London: Routledge, 2008, s. 24. ISBN 978-1-134-63578-8.

[fogra-3] Wielka Historia Świata. T. 3. Kraków: Oficyna Wydawnicza Fogra, 2005, s. 323-324. ISBN 83-85719-84-9.

[encyclopedia-4] Encyclopedia of the History of Classical Archaeology. Edited by Nancy Thomson de Grummond. London: Routledge, 1996, s. 1095-1096. ISBN 1-884964-80-X.

[1]

[2]

[3]

[4]