Wikipedia

Teatr Lalek Arlekin

teatr lalek w Łodzi

Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi – teatr lalek w Łodzi[1].

Teatr Lalek Arlekin
Ilustracja
Pełna nazwa

Teatr Lalek „Arlekin” im. Henryka Ryla w Łodzi

Typ teatru

teatr lalek

Założyciel

Henryk Ryl

Kierownictwo
artystyczne

Wojciech Brawer

Data powstania

1948

Państwo

 Polska

Lokalizacja

90-718 Łódź
al. 1 Maja 2/
ul. Wólczańska 5

Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa
Smok Teatru Arlekin w czasie Święta Łodzi na ulicy Piotrkowskiej

Historia teatru

edytuj

Twórcą i jednocześnie pierwszym dyrektorem Teatru Lalek Arlekin był Henryk Ryl[2][3][4]. Dzięki decyzji Ministerstwa Kultury i Sztuki z dnia 13 lipca 1948, Ryl dostał pozwolenie na założenie teatru lalek w Łodzi[3]. Pierwszą siedzibą teatru był budynek przy ul. Piotrkowskiej 150[3]. 28 grudnia 1948 odbyło się tam pierwsze przedstawienie pt. Dwa Michały i świat cały, autorstwa Henryka Ryla[2][4]. Drugą premierą teatru były Kolorowe piosenki – spektakl przez wiele lat określany jako „wzorcowe przedstawienie dla najmłodszej widowni”[3]. W sztuce Wesoła maskarada, której premiera odbyła się 23 października 1949, po raz pierwszy na scenie pojawił się aktor w masce[3]. Teatr zaczął pokazywać również spektakle dla dorosłych widzów (np. Dzielny gród Tamary Gabbe lub Lekarz mimo woli Moliera)[3].

1 stycznia 1950 teatr został upaństwowiony[3]. W 1955 zamknięto siedzibę teatru jako niespełniającą wymogów bezpieczeństwa, a przedstawienia odbywały się od tego momentu w budynku przy ul. Wólczańskiej 5[3]. Od 1962 teatr jest jedynym użytkownikiem tego obiektu[2]. 24 lipca 1961 w teatrze zorganizowano pierwszy zjazd powstającego Polskiego Ośrodka Lalkarskiego Międzynarodowej Unii Lalkarzy – POLUNIMA (na przewodniczącego wybrano Jana Sztaudyngera)[3]. Od swego powstania w 1961 POLUNIMA mieści się przy al. 1 Maja 2[3][5][2].

W 1959 odbyła się prapremiera spektaklu Młynek do kawy Konstantego Gałczyńskiego ze scenografią Stanisława Fijałkowskiego, w którym martwe przedmioty pełniły rolę głównych bohaterów[4][3]. W 1962 Henryk Ryl na podstawie tekstu Mahabharaty zrealizował spektakl Nal i Damayanti ze scenografią Wacława Kondka[4].

Henryk Ryl, który był do 1964 dyrektorem i kierownikiem artystycznym teatru, w latach 1964–1974 pełnił funkcję kierownika artystycznego, a do 1978 reżysera i konsultanta programowego. Ostatnim przedstawieniem reżyserowanym przez Henryka Ryla była jego sztuka Marcinek zuch (1982)[4]. Dyrektorem teatru w 1964 została Regina Elkanowa – w czasie jej kierownictwa teatr otrzymał na własność użytkowany budynek przy ul. Wólczańskiej[3]. W 1974 dyrektorem mianowano ucznia Ryla, Stanisława Ochmańskiego – debiutował w Teatrze Arlekin w 1951, a przed objęciem teatru w Łodzi kierował Teatrem Lalki i Aktora w Lublinie[3]. Ochmański tworzył przedstawienia kameralne i przeciwstawne wielkim inscenizacjom Ryla rezygnując przy tym z eksperymentów twórczych[3]. Ochmański tłumaczył swój wybór w podejściu do pracy reżyserskiej postawieniem na „dobre sztuki napisane dla teatru lalkowego”[3]. Pod koniec lat 70. utworzono tzw. „scenę przedszkolną” – oferowała ona przedstawienia kameralne wystawiane w przedszkolach[3]. W trzydziestą rocznicę istnienia teatru przeprowadzono generalny remont jego siedziby, a w 1989 teatr Arlekin otrzymał medal „Serce Dziecku”[3][6].

Następcą Stanisława Ochmańskiego został w 1992 Waldemar Wolański – absolwent wydziału lalkarskiego warszawskiej PWST, a od 1981 aktor i reżyser w łódzkim Arlekinie[3][7]. Od 1999 teatr Arlekin organizował Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, który odbywał się co dwa lata[3][2][8], a od 2006 Międzynarodowy Festiwal Sztuki Ulicznej „TrotuArt”[3][9]. W 2015 zrezygnowano z tych dwóch imprez i zastąpiono je nowym festiwalem AnimArt, którego pierwsza edycja odbyła się od 19 do 24 września[10].

W 2014 zakończono kompleksowy remont budynków teatralnych[11]. 27 grudnia 2014 teatrowi nadano imię Henryka Ryla[12].

W czerwcu 2018 roku odwołanego ze stanowiska dyrektora Waldemara Wolańskiego[13], zastąpił Wojciech Brawer[14][15].

Od 1981 w ramach teatru działa Pracownia Dokumentacyjna, która gromadzi materiały na temat polskiego lalkarstwa[3][2]. W Muzeum Archeologicznym i Etnograficznym w Dziale Widowisk Lalkowych wśród wielu zbiorów dotyczących scenografii teatrów lalkowych można obejrzeć też lalki zaprojektowane dla przedstawień w Arlekinie[16].

Teatr prowadzi wspólnie z Muzeum Kinematografii program dla widzów umożliwiający połączenie odwiedzin w teatrze oraz zwiedzania muzeum[17]. W strukturach Teatru Arlekin działa Zespół Tańca Ludowego „Harnam”[18].

Dyrektorzy

edytuj

Przedstawienia (wybór; alfabetycznie)

edytuj
 
Lalki Teatru Arlekin w czasie Święta Łodzi


„Henryk” – Nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP

edytuj

W 2009 Zarząd Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP utworzył Nagrodę „Henryka” za osiągnięcia twórcze związane z teatrem lalek. Laureaci otrzymują statuetki „Henryka”. Patronem tej nagrody jest twórca Teatru Arlekin Henryk Ryl[19][20].

Budynek teatru

edytuj
budynek Teatru Lalek Arlekin (dawny dom redutowo-weselny)
  nr rej. A-356 z 8 grudnia 1994[21]
 
Państwo

  Polska

Miejscowość

Łódź

Adres

ul. Wólczańska 5

Styl architektoniczny

secesja

Architekt

Gustaw Landau-Gutenteger[22]

Kondygnacje

2

Ukończenie budowy

1902[22]

Położenie na mapie Polski
 
Położenie na mapie województwa łódzkiego
 
Położenie na mapie Łodzi
 
51,773200°N 19,450800°E/51,773200 19,450800
  Multimedia w Wikimedia Commons
Osobny artykuł: Dawny dom redutowo-weselny w Łodzi.

Budynek będący siedzibą teatru przy ul. Wólczańskiej 5 powstał w 1902 jako Dom Tańca Offenbachów – było to miejsce organizacji koncertów i różnego rodzaju imprez towarzyskich. W okresie dwudziestolecia międzywojennego znajdował się w nim Żydowski Dom Ludowy[23]. „Arlekin” użytkuje ten budynek od 1955[3].

W 1978 wykonano remont gmachu „Arlekina” – wnętrza zaprojektowali Stanisław Cuchra-Cukrowski i Wiesław Błażewski[3]. Budynek teatru 8 grudnia 1994 został wpisany do rejestru zabytków pod numerem A-356[21].

W latach 2012–2014 teatr został ponownie przebudowany i wyremontowany[24][25][26]. Z powodu robót budowlanych od lutego 2013 przedstawienia odbywały się w budynku należącym do kompleksu Białej Fabryki przy ul. Piotrkowskiej 282a[27].

Po remoncie – zakończonym pod koniec roku 2014 – w dawnym domu redutowym umieszczono administrację, pracownie i scenę kameralną, a w sąsiednim gmachu przy al. 1 Maja 2 główną scenę teatru i pomieszczenia hotelowe[11].

Zobacz też

edytuj

Przypisy

edytuj
  1. ↑ Teatr Lalek „Arlekin”. bip.uml.lodz.pl. [dostęp 2014-12-28].
  2. ↑ a b c d e f Teatr Arlekin – Historia. teatrarlekin.pl. [dostęp 2017-03-18].
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w Barbara Gortat: Sztuka uwodzenia najmłodszych. Teatr Arlekin. Urząd Miasta Łodzi. [dostęp 2012-07-20].
  4. ↑ a b c d e Alicja Rubczak: Henryk Ryl. culture.pl, grudzień 2008. [dostęp 2012-07-20].
  5. ↑ POLUNIMA. polunima.art.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2012-05-05)].
  6. ↑ Laureaci Medalu Serce Dziecku – 1989. komitetdziecka.org.pl. [dostęp 2012-07-21].
  7. ↑ Japoński teatr lalek bunraku. teatryazji.blogspot.com. [dostęp 2012-07-18].
  8. ↑ Międzynarodowy Festiwal Solistów Lalkarzy, Historia Festiwalu. web.archive.org solopuppetfestival.pl. [dostęp 2020-11-21].
  9. ↑ I Międzynarodowy Festiwal Teatrów Ulicznych TrotuArt 2006 Łódź. portalmedialny.pl. [dostęp 2020-11-21].
  10. ↑ Justyna Muszyńska-Szkodzik. AnimArt po raz pierwszy. „Kalejdoskop”. 9, s. 52, wrzesień 2015. Łódź: Łódzki Dom Kultury. 
  11. ↑ a b Wiesław Pierzchała: Teatr Lalek Arlekin w odnowionej siedzibie. Lalki kuszą i wabią secesją mistrza Gutentegera. Dziennik Łódzki, 2014-11-17. [dostęp 2014-11-23].
  12. ↑ Łódź. Teatr Lalek Arlekin od soboty oficjalnie nosi imię Henryka Ryla. e-teatr.pl, 2014-12-27. [dostęp 2014-12-28].
  13. ↑ w, Waldemar Wolański odwołany ze stanowiska dyrektora Teatru Lalek Arlekin [OŚWIADCZENIA] [online], Dziennik Łódzki, 7 stycznia 2018 [dostęp 2020-11-21] (pol.).
  14. ↑ Teatr i jego historia – Teatr Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi [online], teatrarlekin.pl [dostęp 2020-11-21].
  15. ↑ Dariusz Pawłowski, Nowy dyrektor Teatru Lalek Arlekin im. Henryka Ryla w Łodzi [online], Dziennik Łódzki, 1 maja 2018 [dostęp 2020-11-21] (pol.).
  16. ↑ Dział Widowisk Lalkowych. maie.lodz.pl. [dostęp 2012-07-20].
  17. ↑ Zwiedzaj muzeum, oglądaj spektakl w teatrze. kinomuzeum.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z [brak tego adresu] (2012-06-28)].
  18. ↑ Harnam. teatrarlekin.pl. [dostęp 2020-11-21].
  19. ↑ Henryk 2011, Nagroda Sekcji Teatrów Lalkowych ZASP. zasp.pl. [dostęp 2012-07-20]. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-12-02)].
  20. ↑ Warszawa. Wręczono Henryki – nagrody dla lalkarzy. e-teatr.pl. [dostęp 2012-07-20].
  21. ↑ a b Rejestr zabytków – województwo łódzkie. nid.pl, 2013-06-30. s. 50. [dostęp 2013-08-08].
  22. ↑ a b Dom redutowy (dziś Teatr Arlekin). cit.lodz.pl. [dostęp 2013-04-11].
  23. ↑ Dom Tańca Offenbachów – ul 1 Maja 2. sztetl.org.pl. [dostęp 2012-07-20].
  24. ↑ Będzie remont Teatru Arlekin. dzienniklodzki.pl, 2012-06-12. [dostęp 2012-07-20].
  25. ↑ Kamil Szubański: 27 mln zł kosztować ma modernizacja Teatru Lalek Arlekin. samorzad.lex.pl, 2012-06-13. [dostęp 2012-07-20].
  26. ↑ Spełniło się marzenie naszego Teatru!. arlekin.lodz.pl (archive.org). [dostęp 2017-03-18].
  27. ↑ Łukasz Kaczyński: Kolorowa przeprowadzka Teatru Arlekin. dzienniklodzki.pl, 2013-02-21. [dostęp 2013-02-21].

Linki zewnętrzne

edytuj
Źródło: „https://pl.wiki.x.io/w/index.php?title=Teatr_Lalek_Arlekin&oldid=75061660”