Tavaszi szél vizet áraszt
Tavaszi szél vizet áraszt (tłum. wiosną wiatr wzburza wodę[1]) – węgierska pieśń ludowa pochodząca z Mołdawii, która związana jest z madziarskojęzyczną grupą etniczną Czangoszów. Utwór jest jedną z najpopularniejszych węgierskich pieśni ludowych[2].
| Wydany | |
|---|---|
| Gatunek | |
| Twórca |
muzyka tradycyjna |
Tekst pieśni opowiada o cudzie życia, możliwościach i szansie na nowy początek, a także ciągłości i wiecznej nadziei, którą można znaleźć w otaczającym ludzi zamęcie[3].
Historia
edytujW 1930 roku Sándor Veress, uczeń Béli Bartóka i Zoltána Kodálya, odwiedził Mołdawię. Zebrał tam zbiór regionalnych pieśni, wśród których była też „Tavaszi szél vizet áraszt”. Veress udał się wtedy do małej wioski Valea Seacă (węg. Bogdánfalva), zamieszkałej przez Czangoszów. Znajdowała się tam węgierska szkoła, gdzie odkrył tę węgierską pieśń ludową[a][2].
Utwór „Tavaszi szél vizet áraszt” jest w starym mołdawskim stylu[b]. Przez dziesięciolecia dzieło stało się jedną z najpopularniejszych węgierskich pieśni ludowych. Utwór jest też popularny wśród obcokrajowców, ponieważ tekst ma mniej skomplikowaną fonetykę – w pierwszych dwu zwrotkach występuje tylko 6 z 14 samogłosek[5].
Ta ludowa pieśń śpiewana jest przez, posługującą się językiem madziarskim, grupę etniczną Czangoszów w mołdawskich szkołach i kościołach[6].
Muzyka i melodia
edytuj
Tekst w języku węgierskim
edytujŹródło: [7]
Tavaszi szél vizet áraszt, |
Hát én immár kit válasszak, |
Bújjunk egymás árnyékjába, |
Zöld pántlika, könnyű gúnya, |
De a fátyol nehéz ruha, |
Wersje innych wykonawców
edytuj- Queen
Gdy w lipcu 1986 roku brytyjski zespół Queen wystąpił w Budapeszcie, podczas trasy Magic Tour, wykonał na okoliczność ich pierwszego (i jedynego) koncertu za żelazną kurtyną pieśń „Tavaszi szel vizet araszt”. Utwór wykonali Freddie Mercury (śpiew) i Brian May (gitara) podczas akustycznego fragmentu występu grupy. Bezpośrednio przez odśpiewaniem i wokalizą Mercury stwierdził: „teraz jest trudniejszy kawałek”; po zakończeniu pieśni May pozdrowił w języku węgierskim publiczność słowem: [e]gészségedre (tłum. na zdrowie)[8]. Grupa zagrała na Stadionie Ludowym (Népstadion), gdzie pojawiło się 80 000 fanów zespołu, którzy przybyli z wielu innych państw bloku wschodniego. Mercury, zanim zaśpiewał utwór, zapisał na wewnętrznej stronie lewej dłoni tekst pieśni w zapisie fonetycznym[c][9].
Po raz pierwszy zapis koncertu wydano w 1987 roku na VHS Live in Budapest (reż. János Zsombolyai). W 2012 roku wydane zostało DVD Hungarian Rhapsody: Queen Live in Budapest ’86 z zapisem koncertu zespołu Queen, na którym znalazła się ta węgierska pieśń ludowa[9].
- Guns N’ Roses
W maju 1992 roku na tym samym budapesztańskim stadionie (Népstadion) amerykański zespół rockowy Guns N’ Roses zagrał utwór „Tavaszi szel vizet araszt”[10].
Uwagi
edytuj- ↑ Sándor Veress był badaczem muzyki ludowej, kompozytorem, pianistą oraz nauczycielem muzyki. W 1949 roku, z powodu komunizmu, wyjechał z Węgier i osiadł w Szwajcarii; z tego powodu nie mógł odebrać przyznanej mu nagrody Kossutha[2].
- ↑ Béla Bartók, po trwających wiele lat badaniach w terenie i pracy teoretycznej, dokonał klasyfikacji węgierskich melodii i pieśni ludowych – podzielił je na 3 szerokie grupy: melodie w starym, w nowym stylu i melodie (zwykle obrzędowe), które wychodzą ze wspólnego „europejskiego żargonu muzycznego”[4].
- ↑ Podczas wykonania przez grupę Queen piosenki „We Will Rock You” Mercury przemieszczał się po scenie z flagą Węgier[9].
Przypisy
edytuj- ↑ Pieśni Rzeczpospolitej – Tavaszi szél vizet áraszt. hallmann.art.pl. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (pol. • węg.).
- ↑ a b c Arday Attila: Tavaszi szél vizet áraszt: 90 éve gyűjtötték a legszebb csángó dalt | Sokszínű vidék. sokszinuvidek.24.hu, 2020-03-01. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (węg.).
- ↑ Ágnes Nagy: Zöld hírek – Folyamatos a parkok, kertek művelése a városban. felegyhazikozlony.eu, 2020-03-26. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (węg.).
- ↑ Ákos Engelmayer. Grajcie dudy, grajcie basy – PO WĘGIERSKU. „Polska Sztuka Ludowa”, s. 4, 1988. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk. ISSN 1230-6142.
- ↑ Koutny Ilona, Kinga Piotrowiak-Junkiert, Paweł Kornatowski, Németh Szabolcs: A hungarológia ma: nyelvészet, kultúra és oktatás / Hungarologia dzisiaj: językoznawstwo, kultura i dydaktyka. Poznań: Wydawnictwo Rys, 2017, s. 243 (PDF: 244). ISBN 978-83-65483-53-9.
- ↑ Mezey László Miklós. Könyvespolc: Ezredvégünk és az önrendelkezés: Beke György és pomogáts Béla Könyveiről. „Honismeret”, s. 87, 1994. György Székely. Honismereti Szövetség. ISSN 0324-7627. OCLC 53150158. (węg.).
- ↑ Tavaszi szél vizet áraszt. kie.hu. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (węg.).
- ↑ Budapest, Hungary: Nepstadion: July 27, 1986. queenlive.ca. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
- ↑ a b c Michał Małek: Queen „Hungarian Rhapsody: Queen Live In Budapest ’86”. rockmagazyn.pl, 2012-11-19. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-11-06)].
- ↑ 1992.05.22 – Népstadion, Budapest, Hungary. suicideshift.info. [dostęp 2020-09-29]. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-09-29)]. (ang.).
Linki zewnętrzne
edytuj- Csóka Anita – Tavaszi szél vizet áraszt w serwisie YouTube
- Queen – Tavaszi Szel Vizet Araszt w serwisie YouTube
- Astrolabium – Tavaszi szél vizet áraszt w serwisie YouTube – wyk. polski chór Astrolabium (2015)
- Damenes Aften – Tavaszi szél vizet áraszt w serwisie YouTube – wyk. norweski chór żeński Damenes Aften (2015)
- Żaden Węgier nie jest sam. Wesołych Świąt Wielkanocnych, Węgry! (reklama rządu Węgier) w serwisie YouTube